Rahip Brunson kimdir, olayı nedir? Andrew Brunson hayatı ve biyografisi! Andrew Brunson (Rahip Brunson), 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde meydana gelen tasfiyeler sırasında tutuklananlar içinde yer almış ve günlerce gündem konusu haline gelmiştir. Günümüzde hala merak edilen bahisler içinde yer alan Rahip Brunson olayı merak edilmektedir. Rahip Brunson kimdir, olayı nedir? Andrew Brunson hayatı ve biyografisi!
RAHİP BRUNSON KİMDİR?
Andrew Craig Brunson 3 Ocak 1968 doğumlu Amerikalı bir papaz ve Evanjelik Presbiteryen Kilisesi üyesi. Brunson, 1990’ların ortasından beri hayatış olduğu Türkiye’de Ekim 2016’da, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde meydana gelen tasfiyeler sırasında tutuklanmıştır. 2019’da Brunson, bu tecrübesi hakkında bir yazı da yayınlamıştır. Brunson, tutuklanmasından evvel 25 kişilik küçük bir Protestan cemaate sahip ve evanjelik bir kilise olan İzmir Diriliş Kilisesi’nde papazlık yapmıştır.
İzmir Diriliş Kilisesi
28 Eylül 2017’de Cumhurbaşkanı Erdoğan, Brunson’u, FETÖ terör örgütü başkanı Fethullah Gülen iletakas etme teklifinde bulundu. 26 Temmuz 2018’de ABD Lider Yardımcısı Mike Pence, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a Brunson’u özgür bırakması gerektiğini, yoksa kıymetli yaptırımlarla karşı karşıya getirileceğini söylemiş oldu. Brunson’un göz altına alınmasında rol oynamış iki üst seviye Türk hükümet yetkilisi olan Türkiye Adalet Bakanı Abdulhamit Gül ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’ya 1 Ağustos 2018’de ABD Hazine Bakanlığı tarafınca, bu bireylerin ABD’de yer alan mal varlıkları dondurulmasını ve finans sisteminden men edilmelerini içeren yaptırımlar uygulandı. 9 Ağustos’ta Donald Trump, Türk mamüllerine ait gümrük vergilerini artırdı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise bu yaptırımları, ABD menşeili eserlere uygulanan vergileri arttırarak takip etti.
12 Ekim 2018’de Brunson, Türk makamları tarafınca teröre dayanak vermekle suçlandı ve 3 yıl 1 ay 15 gün mahpus cezasına çarptırdı. Buna karşın Brunson’ın konut hapsinin ve hakkındaki yurt dışı yasağının da kaldırılmasına hükmedildi ve mahpusta kaldığı müddet göz önünde bulundurularak hür bırakıldı. Hür bırakılmasının akabinde Brunson ABD’ye dönüş yaptı.
ABD Lideri Donald Trump, ABD tarafınca BM Genel Merkezi’nde düzenlenen “Dini Özgürlüklerin Korunması için Global Çağrı” isimli görüşmede, ABD’li rahip Andrew Craig Brunson’ın hür bırakılması sürecine değinen Trump, “Geçen sene epey kuvvetli bir adamla kısa ve saygılı bir müzakerenin akabinde Rahip Brunson’ı meskene getirdik ve daha sonra Türk Cumhurbaşkanı Erdoğan ile arkadaş olduk.” sözlerini kullandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı arayarak kendisine Brunson’ın pak olduğunu dediğini aktaran Trump, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’a teşekkür etmek istiyorum.” dedi.
BRUNSON OLAYI NEDİR?
AA’dan Prof. Dr. Nurşin A. Güney’in yazısı:
Bilindiği üzere 15 Temmuz başarısız darbe teşebbüsünün akabinde gözaltına alınan ABD’li din adamı Andrew Craig Brunson hakkında, terör örgütleri FETÖ ve PKK ismine hata işlediği ve Türkiye aleyhine casusluk yaptığı teziyle 35 yıl mahpus cezası istenmekteydi. Brunson hakkındaki iddianamenin ciddiliği 2016 daha sonrası Ankara’nın FETÖ-PKK üzere terör örgütleriyle gayret konusundaki sert kararlılığı ile birleşince, Brunson’un tutukluluğu arka arda itimat krizlerinden geçen Türk-Amerikan münasebetlerinde bir problem haline esasen gelmişti.
Geçen hafta ise Brunson’un tutukluluğunun sıhhat meseleleri dikkate alınarak konut hapsine çevrildiği bilgisi kamuoyu ile paylaşıldı. Kamuoyu, bu gelişmeyi iddianamede bir farklılaşmaya değil- ki Brunson’a yönelik suçlamalarda hâlihazırda bir değişiklik yok- Türkiye-ABD münasebetlerinde Brüksel Tepesi daha sonrası alınan merhaleye bağladı. Tesadüf bu ya, tam da Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türk heyeti Güney Afrika ziyaretini gerçekleştirirken ve Batı bloğunun kırılganlığına alternatif ekonomilerle bir ortaya gelirken, Brüksel Tepesi’nde yakalan havayı dağıtan bir dizi -ama Türkiye’nin 1960’larden beri yabancısı olmadığı- tehditkâr açıklama Washington’dan geldi.
Eş anlı olarak ABD’den gelen bir Trump tweeti ve ABD Lider Yardımcısı Pence’in, Rahip Brunson hür kalmadığı takdirde Türkiye’ye yaptırım uygulanacağı istikametindeki kelamları tüm dikkatlerin yeniden gerilen Türk-Amerikan ilgilerine çevrilmesine sebep oldu. Kelama tesadüf bu ya diye girdik ancak ABD’den gelen sert açıklamaların vakit içindeması ABD’nin Türkiye ilgisinin hiç de tesadüf olmadığını bize düşündürüyor. Trump-Pence kelamları ile tehdit ederken, Pompeo, hiç farkında değilim oyunu oynarken, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) periyot lideri sıfatı ile BRICS 2018 Tepesine davet edilen Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türk heyeti hem Çin Devlet Lideri Şi Çinping, tıpkı vakitte Rusya Devlet Lideri Putin ile temaslarda bulunuyordu. Trump siyasetleri Avrupa-Atlantik bloğunu böldüğünde, aslında Türkiye’nin uzun bir müddetdir sürdürdüğü hayli taraflı, epey taraflı dengeleme diplomasisine de bir nevi meşruiyet kazandırdı. Ki, itiraf etmek gerekir Türkiye bu yöneliminde yalnız da değil; hem kıta Avrupalı müttefikler birebir vakitte İngiltere bir müddetdir hayli istikametli diplomaside gidebilecekleri yeni menziller, münasebet çeşitlendirebilecekleri yeni coğrafyalar arıyorlar. Lakin her insanın bu dış siyaset yöneliminde Türkiye kadar başarılı olduğunu söylemek güç. Avrupalılar, ABD müdafaa şemsiyesinin rahatına o kadar alışıklar ki, Almanya meselade olduğu üzere bu şemsiye bugüne kadar o kadar güzel işledi ki konfor alanlarından ayrılmak bir epeyce önder için istenmeyen maliyetleri temsil ediyor. Ayrıyeten, Rusya ile Almanya’nın kurduğu sistemleri her seferinde dehşet çığlıklarıyla karşılayan Polonya üzere ülkelerle bir ortada hareket etmek zorundalar. özetlemek gerekirse, Avrupa- tüm eforlarına rağmen- Rusya tehdidi, Çin rekabeti ve Trump’ın tehdit et-hakaret et-biat ettir siyaseti içinde sersemlemiş durumda. Avrupa’nın barışı ve güvenliği ucuza satın aldığı günler fazlacatan geçti fakat o günlerin büyüleyici hayalleri, Avrupa başkanlarının vaktinde, realist ve bağımsız kararlar almalarını zorlaştırıyor. Biliyoruz ki, Washington, “ABD kasası üzerinden tüm eller çekilsin” derken, müttefiklerin kendi başlarına, bağımsız hareket ederek Amerikan çıkarlarından farklılaşan siyasetler izlemelerini istemiyor. Ve bir daha biliyoruz ki, Washington, Brunson üzerinden Türkiye’yi yaptırımlarla tehdit ederken, aslında Ankara’nın Batı’dan bağımsız bir biçimde muvaffakiyetle sürdürdüğü hayli taraflı dengeleme siyasetini engellemeyi amaçlıyor.
Bugüne kadar Washington idaresindeki farklı çevreler, Ankara’nın bağımsız ve fazlaca taraflı geliştirdiği bağları dinamitlemek için gerek örtülü gerek açık bir fazlaca teşebbüste bulunup başarılı olamadılar. Türkiye, ABD ile yaşadığı sıkıntıların kıymetinin de ABD ile geliştirilebilecek diyaloğun faydasının da farkında olarak pazarlık masasına oturduğu her sefer ya sopa ile ya da aslında verilmeyen vaatlerle karşılandı. ABD’nin Avrupa ve Ortadoğu’da hesapları, büyük güçler ortası el çabukluğuyla, fazla bir şey vermeden ve riski hiç paylaşmadan kapamak istediği anlaşılıyor lakin bu Türkiye-ABD bağları için uzun bir müddetdir geçerli bir yol değil ve Washington kandırmaca-sopa üzerinden Türkiye’yi her sıkıştırmak istediğinde, Türkiye’nin hem fazlaca istikametli dengeleme düzeneklerinin önünü açıyor, birebir vakitte Türkiye karar verici-kamuoyu bağında tehditlere direnme kararlılığının güçlenmesine niye oluyor. Washington etrafında Türkiye’yi okumak, anlamak konusunda cahilliğe varan bir anlayışsızlık var. Gerçekten, Pence’in en son, “Brunson’un özgür bırakılmasına kadar Ankara’ya yaptırım uygulamaya hazırız” sözünü içeren tehditkâr tweeti, Washington’un Ankara’nın ciddiyetini bir daha anlamadığını gösteriyordu. Bunun üzerine, 30 Temmuz’da toplanan yeni Cumhurbaşkanlığı sisteminin birinci MGK’sında Türkiye ‘ABD’nin tehdit lisanı kabul edilemez’ diyerek son noktayı, tüm güvenlik aygıtlarıyla koymak gereğini duydu.
Uzun bir müddetdir bahsin uzmanları daima tehdit ve yaptırım lisanının, içi boş ya da hiç gelmeyen vaatlerle birlikte kullanılmasının makul bir strateji olmadığını, real siyaset unutulduğunda (ABD hakikaten lakin nitekim Türkiye’yi Rusya’ya ya da başka rakiplere kaptırmak istiyor mu? Türkiye’yi kaptırırsa ABD’nin Rusya siyaseti hakikaten lakin nitekim başarılı olabilir mi?) tehditlere, aldırmıyoruz karşılığı alınabileceğini söylüyorlardı. Son kriz, bu ikazların doğruluğunu deliller nitelikte: Artık Washington’un Türkiye ile ikili bağlantıları en azından belirli bir inanç çerçevesinde sürdürmesi için neler yapması gerektiği MGK sonucunda açık olarak lisana getirildi. ötürüsıyla, bundan daha sonra Ankara-Washington bağlantılarının geleceği konusunda karar vermesi gereken ABD idarenin kendisi. Türkiye’nin olağan beklentisi Washington’un kar-zarar değerlendirmesini Ankara’nın hassasiyetlerini de göz önüne alarak rasyonel akılla yapması ve nihayetinde de her iki taraf için kazan-kazan bir sonuca varmasıdır. Unutulmaması gerekir, “aptal” tehditler de ziyan verir lakin yalnızca amaçtaki ülkeye değil, bu tehdidi savuranlara da.
Aptal tehditler savuran haydut devletler yalnızlaşır!
Aslında, ABD’nin eski müttefiklerine yönelik bu yeni stratejisi, tehdit ederek terbiye etme hayali Trump’ın birinci günlerinden bugüne giderek Washington’da daha fazla kesim tarafınca benimseniyor. Bu kabulün sebebi, stratejinin mantığının kuvvetlilüğü değil. Üstte belirttik, zorlayıcı diplomasi çerçevesinde dahi ‘a-la-Trump’ tehdit-ikna stratejisi zayıflıklar barındırıyor. Lakin müttefiklerin de farklı açılardan zayıf oldukları, milletlerarası meseleler karşısında kırılgan oldukları bu vakitte, bu zayıf strateji işliyor, görünüyor. Gerçekten, ABD Lideri Trump geçtiğimiz ay gerek G-7 tepesinde gerekse Brüksel NATO doruğunda Almanya Başbakanı Merkel başta olmak üzere eski Avrupalı müttefiklerini tehdit yoluyla kısmen dize getirmeyi başardı. NATO doruğunda, ABD Lideri Trump’ın İttifak savunma külfetlerinin paylaşımında Avrupalıların harcamalarını yüzde 2 oranında arttırmamaları halinde Washington’un NATO’yu terk edebileceğini söylemesi, daha sonrasında da Putin’e kucak açması, Avrupalılar açısından ikna edici olmuş görünüyor. Bu zaferin sarhoşluğu ile Trump, NATO Brüksel doruğu sonunda kendi üslubunun ve yaklaşımının NATO’da ne kadar başarılı olduğuna dikkat çekmiş ve İttifakın artık daha kuvvetli olduğunu argüman etmişti. halbuki, Trans-Atlantik bağ hiç de kuvvetli görünmüyor. Washington’un Avrupalı müttefikleri bir müddetdir Trump Amerika’sına olan güvensizlikleri niçiniyle kendi savunmaları için alternatif oluşturmaya çalışıyorlar. 1990’ların sonunda Avrupa’nın yazgısını çizmek konusunda, ABD tek başına karar verince de Avrupa emsal korkuların içerisine girmişti. Lakin o günlerde hem Avrupalılar kendilerini daha kuvvetli, Rusya’yı daha zayıf, birebir vakitte ABD’yi daha konuşulabilir görüyorlardı. Bugün moralleri epeyce daha bozuk, bu niçinle Trump karşısında çıkardıkları ses, itirazları, yavaşça bir fısıltı üzere duyuluyor.
Koca Avrupa’yı bu biçimde bölük pörçük, iç sesiyle konuşur görmek, NATO’da kazandığı zaferin akabinde Trump takımını epeyce cesaretlendirmiş olmalı ki, tıpkı taktiğin 2016’dan beri badireleri terörle uğraşın maliyetini alarak atlata atlata pişen Ankara karşısında işleyeceğini düşünüyor. halbuki, Türk-Amerikan bağlantıları tarihini bilenler Ankara’ya bu ve gibisi tehditlerin geçmişte, Ankara’nın potansiyel gücünün emekleme kademesinde dahi sökmediğini bilir. Gerçekten Türkiye 1974 Kıbrıs Harekâtı üzere jeostratejik çıkar ve bekasının açıkça kelam konusu olduğu durumlarda ambargo tehdidine hatta ambargoların kendisine karşın gerekli adımları atmaktan geri durmamıştır. Ankara’nın caydırıcılığı bu kararlılığında yatar. Daha ötesi aptal tehditler ve amaçsız ambargolar potansiyeline meşruiyet arayan aktörler için ön açıcı olur. Bugün Türkiye’nin ulusal savunma endüstrinde yerli ögelerle gelişme kaydetmesinin ve kendi ulusal savunma stratejilerine sahip olmasının kökenini araştıracaklar olağan olarak işe Johnson mektubu ile başlayacaklardır. Ankara’daki ulusal savunma aklı Johnson mektubunu ve büyük güçlerin aptal tehditler üzerinden haydut devlete dönüşme mümkünlüğünü hiç unutmadı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan kendisiyle yapılan bir gazete söyleşisinde, ABD ile rahip Brunson sorununu hiç bir vakit pazarlık konusu yapmadıklarını tabir ettikten daha sonra, Washington ile Ankara içinde en son yaşanan yaptırım tehdidi krizinin, ABD’nin bir müddetdir Türkiye’ye karşı uyguladığı ruhsal savaşın bir modülü olduğunu açıkça belirtiyor. Karadeniz-Akdeniz-Ortadoğu üçgeninde Türkiye’nin el güçlendiren bir bölge devleti olduğu biliniyorken, daha kıymetlisi Türkiye elindeki manivelaların ve kamuoyu takviyesinin gücünün farkındayken, bu ruhsal savaşın parlak bir strateji olduğunu söylemek güç. ABD, İsrail-Mısır-Yunanistan üçgeni üzerinden Karadeniz-Akdeniz-Ortadoğu üçgenini zorlayabilir fakat kendi Rusya siyasetinin asıl maksadı, Rusya’nın tam denetim altında tutulması amacını garantileyemeyeceğini de biliyor. Bu niçinle daima dönüp dönüp Türkiye kapısı zorlanıyor. Brunson’dan evvel Washington’da muhakkak bölümlerin S-400’leri F-35 ile irtibatlandırdıklarını bu yüzden duyuyoruz. Keza altı senatörün Dışişleri Kurulu’na bu hususla ilgili olarak Türkiye’ye yaptırım önbakılırsan bir teklifte bulunduklarını da biliyoruz. Bu tehditlere dün muhatap olmuş, bugün de muhatap olan Ankara’da ise dünyanın sonun gelinmediği biliniyor. Hatta Cumhurbaşkanı Erdoğan bir adım daha ileri giderek Ankara’nın ABD menşeili yaptırımlara da gerektiğinde hukuksal yollardan yanıt vereceğini bildirmesi Türkiye’nin bu mevzuda kararlı ve dik duruş üzerinden sahip olduğu diplomatik/siyasi caydırıcılık siyasetini sürdüreceğini gösteriyor. Ticari pazarlarda hakimiyet için asıp kesen ABD, F35’ler üzerinden savurduğu tehditle, bu tehdidin işlememesi halinde, kime ziyan vereceğini düşünmeli. Bu yüzden Erdoğan’ın F-35’lerin Türkiye’ye teslim edilmemesi halinde Ankara’nın da milletlerarası tahkime başvurabileceğini ilan etmesi ciddiye alınması gereken bir karşı yanıttır.
Aslında, Ankara savunma endüstrinde askeri silah ve teçhizat tedarikinde fazlacatandır bir çeşitlendirme siyaseti izliyor. Bu niçinle, Patriot’ların gelecekte tedarikinde yaşanacak zorlukları göz önünde bulunduran Ankara, nasıl S-400’lerin Rusya’dan satın alınması üzere alternatif yolu kıymetlendirmiş ise, F-35’ler kelam konusu olduğunda piyasada mevcut bulunan öbür alternatifleri gerektiğinde değerlendirecektir. ABD’nin yalnızlaşması dediğimizde Trump’ı sevmeyenlerin sayısının armasını kastetmiyoruz, ABD’nin yalnızlaşması kendi kurup bozduğu nizama ekli potansiyel güçlerin tek tek ayrılmasıdır. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dediği üzere dünyada her şeyin bir alternatifi var.
Yeni jeopolitik ortam nasıl bir dünya hazırlıyor?
Milletlerarası sistemde Trump idaresi altındaki ABD, hegemonyacı ve saldırgan bir siyaset izlerken haydutlaşıyor. Bunun direkt bir kararı olarak da süratle yalnızlaşıyor ve kendisini dengelemeye yönelik alternatif bir dengeleme sisteminin oluşmasına ön açmış oluyor. İspat mı; 7 Eylül 2018 tarihinde yapılması planlan İstanbul doruğuna Türkiye’nin yanı sıra Almanya, Fransa ve Rusya Federasyonu temsilcilerini göndereceklerini ve global – bölgesel problemler üzerinde istişare edeceklerini duyurdular. ABD’nin yaptırım uyguladığı Rusya ile ötekileştirmeye çalıştığı eski Avrupalı müttefikleri ve de tehdit edip durduğu Türkiye, Washington’un ben merkezli (önce Amerika) siyasetini her platformda panzehir arıyorlar. Bu noktada Türkiye’nin tüm bu tehditlerin gölgesine karşın yalnızca BRICS değil ASEAN Tepesine de davet edildiğini ekleyelim. Alternatif nizam kurma fikri, alternatif alıcı/satıcı olma kanısı maliyetli olduğu kadar cazip de. Tehlike çanlarının ABD için çaldığını duyanlar da var. Memleketler arası alakalar disiplinin önde gelen akademisyenlerinden bir küme, 23 Temmuz 2018 tarihindeki Amerikan New York Times gazetesinde ‘uluslararası kurumları ve sistemi niye korumalıyız’ başlıklı bir bildiri yayınladılar. Trump’ın sistemde meydana getirdiği tehlikeye işaret eden Amerikalılar, mevcut sistemi İkinci Dünya Savaşı daha sonrası kuran ve hamilik yapan ABD’nin çıkarının, tekrar sistem ortasında kalmaktan geçtiğini söylüyorlar. Haydutluk üzerinden kasalar dolabilir ancak daha sonra, ya daha sonra?
Ankara ise, aslına bakarsan kendi ismine Türk-Amerikan ilgilerinin nasıl kurtarılacağının formülünü Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın aracılığıyla duyurdu. “ABD’nin Türkiye’nin ulusal güvenlik kaygılarını anlaması durumunda, Türkiye-ABD münasebetini kurtarmak ve ileri götürmek hala mümkün.”
RAHİP BRUNSON KİMDİR?
Andrew Craig Brunson 3 Ocak 1968 doğumlu Amerikalı bir papaz ve Evanjelik Presbiteryen Kilisesi üyesi. Brunson, 1990’ların ortasından beri hayatış olduğu Türkiye’de Ekim 2016’da, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde meydana gelen tasfiyeler sırasında tutuklanmıştır. 2019’da Brunson, bu tecrübesi hakkında bir yazı da yayınlamıştır. Brunson, tutuklanmasından evvel 25 kişilik küçük bir Protestan cemaate sahip ve evanjelik bir kilise olan İzmir Diriliş Kilisesi’nde papazlık yapmıştır.
İzmir Diriliş Kilisesi
28 Eylül 2017’de Cumhurbaşkanı Erdoğan, Brunson’u, FETÖ terör örgütü başkanı Fethullah Gülen iletakas etme teklifinde bulundu. 26 Temmuz 2018’de ABD Lider Yardımcısı Mike Pence, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a Brunson’u özgür bırakması gerektiğini, yoksa kıymetli yaptırımlarla karşı karşıya getirileceğini söylemiş oldu. Brunson’un göz altına alınmasında rol oynamış iki üst seviye Türk hükümet yetkilisi olan Türkiye Adalet Bakanı Abdulhamit Gül ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’ya 1 Ağustos 2018’de ABD Hazine Bakanlığı tarafınca, bu bireylerin ABD’de yer alan mal varlıkları dondurulmasını ve finans sisteminden men edilmelerini içeren yaptırımlar uygulandı. 9 Ağustos’ta Donald Trump, Türk mamüllerine ait gümrük vergilerini artırdı. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise bu yaptırımları, ABD menşeili eserlere uygulanan vergileri arttırarak takip etti.
12 Ekim 2018’de Brunson, Türk makamları tarafınca teröre dayanak vermekle suçlandı ve 3 yıl 1 ay 15 gün mahpus cezasına çarptırdı. Buna karşın Brunson’ın konut hapsinin ve hakkındaki yurt dışı yasağının da kaldırılmasına hükmedildi ve mahpusta kaldığı müddet göz önünde bulundurularak hür bırakıldı. Hür bırakılmasının akabinde Brunson ABD’ye dönüş yaptı.
ABD Lideri Donald Trump, ABD tarafınca BM Genel Merkezi’nde düzenlenen “Dini Özgürlüklerin Korunması için Global Çağrı” isimli görüşmede, ABD’li rahip Andrew Craig Brunson’ın hür bırakılması sürecine değinen Trump, “Geçen sene epey kuvvetli bir adamla kısa ve saygılı bir müzakerenin akabinde Rahip Brunson’ı meskene getirdik ve daha sonra Türk Cumhurbaşkanı Erdoğan ile arkadaş olduk.” sözlerini kullandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı arayarak kendisine Brunson’ın pak olduğunu dediğini aktaran Trump, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’a teşekkür etmek istiyorum.” dedi.
BRUNSON OLAYI NEDİR?
AA’dan Prof. Dr. Nurşin A. Güney’in yazısı:
Bilindiği üzere 15 Temmuz başarısız darbe teşebbüsünün akabinde gözaltına alınan ABD’li din adamı Andrew Craig Brunson hakkında, terör örgütleri FETÖ ve PKK ismine hata işlediği ve Türkiye aleyhine casusluk yaptığı teziyle 35 yıl mahpus cezası istenmekteydi. Brunson hakkındaki iddianamenin ciddiliği 2016 daha sonrası Ankara’nın FETÖ-PKK üzere terör örgütleriyle gayret konusundaki sert kararlılığı ile birleşince, Brunson’un tutukluluğu arka arda itimat krizlerinden geçen Türk-Amerikan münasebetlerinde bir problem haline esasen gelmişti.
Geçen hafta ise Brunson’un tutukluluğunun sıhhat meseleleri dikkate alınarak konut hapsine çevrildiği bilgisi kamuoyu ile paylaşıldı. Kamuoyu, bu gelişmeyi iddianamede bir farklılaşmaya değil- ki Brunson’a yönelik suçlamalarda hâlihazırda bir değişiklik yok- Türkiye-ABD münasebetlerinde Brüksel Tepesi daha sonrası alınan merhaleye bağladı. Tesadüf bu ya, tam da Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türk heyeti Güney Afrika ziyaretini gerçekleştirirken ve Batı bloğunun kırılganlığına alternatif ekonomilerle bir ortaya gelirken, Brüksel Tepesi’nde yakalan havayı dağıtan bir dizi -ama Türkiye’nin 1960’larden beri yabancısı olmadığı- tehditkâr açıklama Washington’dan geldi.
Eş anlı olarak ABD’den gelen bir Trump tweeti ve ABD Lider Yardımcısı Pence’in, Rahip Brunson hür kalmadığı takdirde Türkiye’ye yaptırım uygulanacağı istikametindeki kelamları tüm dikkatlerin yeniden gerilen Türk-Amerikan ilgilerine çevrilmesine sebep oldu. Kelama tesadüf bu ya diye girdik ancak ABD’den gelen sert açıklamaların vakit içindeması ABD’nin Türkiye ilgisinin hiç de tesadüf olmadığını bize düşündürüyor. Trump-Pence kelamları ile tehdit ederken, Pompeo, hiç farkında değilim oyunu oynarken, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) periyot lideri sıfatı ile BRICS 2018 Tepesine davet edilen Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Türk heyeti hem Çin Devlet Lideri Şi Çinping, tıpkı vakitte Rusya Devlet Lideri Putin ile temaslarda bulunuyordu. Trump siyasetleri Avrupa-Atlantik bloğunu böldüğünde, aslında Türkiye’nin uzun bir müddetdir sürdürdüğü hayli taraflı, epey taraflı dengeleme diplomasisine de bir nevi meşruiyet kazandırdı. Ki, itiraf etmek gerekir Türkiye bu yöneliminde yalnız da değil; hem kıta Avrupalı müttefikler birebir vakitte İngiltere bir müddetdir hayli istikametli diplomaside gidebilecekleri yeni menziller, münasebet çeşitlendirebilecekleri yeni coğrafyalar arıyorlar. Lakin her insanın bu dış siyaset yöneliminde Türkiye kadar başarılı olduğunu söylemek güç. Avrupalılar, ABD müdafaa şemsiyesinin rahatına o kadar alışıklar ki, Almanya meselade olduğu üzere bu şemsiye bugüne kadar o kadar güzel işledi ki konfor alanlarından ayrılmak bir epeyce önder için istenmeyen maliyetleri temsil ediyor. Ayrıyeten, Rusya ile Almanya’nın kurduğu sistemleri her seferinde dehşet çığlıklarıyla karşılayan Polonya üzere ülkelerle bir ortada hareket etmek zorundalar. özetlemek gerekirse, Avrupa- tüm eforlarına rağmen- Rusya tehdidi, Çin rekabeti ve Trump’ın tehdit et-hakaret et-biat ettir siyaseti içinde sersemlemiş durumda. Avrupa’nın barışı ve güvenliği ucuza satın aldığı günler fazlacatan geçti fakat o günlerin büyüleyici hayalleri, Avrupa başkanlarının vaktinde, realist ve bağımsız kararlar almalarını zorlaştırıyor. Biliyoruz ki, Washington, “ABD kasası üzerinden tüm eller çekilsin” derken, müttefiklerin kendi başlarına, bağımsız hareket ederek Amerikan çıkarlarından farklılaşan siyasetler izlemelerini istemiyor. Ve bir daha biliyoruz ki, Washington, Brunson üzerinden Türkiye’yi yaptırımlarla tehdit ederken, aslında Ankara’nın Batı’dan bağımsız bir biçimde muvaffakiyetle sürdürdüğü hayli taraflı dengeleme siyasetini engellemeyi amaçlıyor.
Bugüne kadar Washington idaresindeki farklı çevreler, Ankara’nın bağımsız ve fazlaca taraflı geliştirdiği bağları dinamitlemek için gerek örtülü gerek açık bir fazlaca teşebbüste bulunup başarılı olamadılar. Türkiye, ABD ile yaşadığı sıkıntıların kıymetinin de ABD ile geliştirilebilecek diyaloğun faydasının da farkında olarak pazarlık masasına oturduğu her sefer ya sopa ile ya da aslında verilmeyen vaatlerle karşılandı. ABD’nin Avrupa ve Ortadoğu’da hesapları, büyük güçler ortası el çabukluğuyla, fazla bir şey vermeden ve riski hiç paylaşmadan kapamak istediği anlaşılıyor lakin bu Türkiye-ABD bağları için uzun bir müddetdir geçerli bir yol değil ve Washington kandırmaca-sopa üzerinden Türkiye’yi her sıkıştırmak istediğinde, Türkiye’nin hem fazlaca istikametli dengeleme düzeneklerinin önünü açıyor, birebir vakitte Türkiye karar verici-kamuoyu bağında tehditlere direnme kararlılığının güçlenmesine niye oluyor. Washington etrafında Türkiye’yi okumak, anlamak konusunda cahilliğe varan bir anlayışsızlık var. Gerçekten, Pence’in en son, “Brunson’un özgür bırakılmasına kadar Ankara’ya yaptırım uygulamaya hazırız” sözünü içeren tehditkâr tweeti, Washington’un Ankara’nın ciddiyetini bir daha anlamadığını gösteriyordu. Bunun üzerine, 30 Temmuz’da toplanan yeni Cumhurbaşkanlığı sisteminin birinci MGK’sında Türkiye ‘ABD’nin tehdit lisanı kabul edilemez’ diyerek son noktayı, tüm güvenlik aygıtlarıyla koymak gereğini duydu.
Uzun bir müddetdir bahsin uzmanları daima tehdit ve yaptırım lisanının, içi boş ya da hiç gelmeyen vaatlerle birlikte kullanılmasının makul bir strateji olmadığını, real siyaset unutulduğunda (ABD hakikaten lakin nitekim Türkiye’yi Rusya’ya ya da başka rakiplere kaptırmak istiyor mu? Türkiye’yi kaptırırsa ABD’nin Rusya siyaseti hakikaten lakin nitekim başarılı olabilir mi?) tehditlere, aldırmıyoruz karşılığı alınabileceğini söylüyorlardı. Son kriz, bu ikazların doğruluğunu deliller nitelikte: Artık Washington’un Türkiye ile ikili bağlantıları en azından belirli bir inanç çerçevesinde sürdürmesi için neler yapması gerektiği MGK sonucunda açık olarak lisana getirildi. ötürüsıyla, bundan daha sonra Ankara-Washington bağlantılarının geleceği konusunda karar vermesi gereken ABD idarenin kendisi. Türkiye’nin olağan beklentisi Washington’un kar-zarar değerlendirmesini Ankara’nın hassasiyetlerini de göz önüne alarak rasyonel akılla yapması ve nihayetinde de her iki taraf için kazan-kazan bir sonuca varmasıdır. Unutulmaması gerekir, “aptal” tehditler de ziyan verir lakin yalnızca amaçtaki ülkeye değil, bu tehdidi savuranlara da.
Aptal tehditler savuran haydut devletler yalnızlaşır!
Aslında, ABD’nin eski müttefiklerine yönelik bu yeni stratejisi, tehdit ederek terbiye etme hayali Trump’ın birinci günlerinden bugüne giderek Washington’da daha fazla kesim tarafınca benimseniyor. Bu kabulün sebebi, stratejinin mantığının kuvvetlilüğü değil. Üstte belirttik, zorlayıcı diplomasi çerçevesinde dahi ‘a-la-Trump’ tehdit-ikna stratejisi zayıflıklar barındırıyor. Lakin müttefiklerin de farklı açılardan zayıf oldukları, milletlerarası meseleler karşısında kırılgan oldukları bu vakitte, bu zayıf strateji işliyor, görünüyor. Gerçekten, ABD Lideri Trump geçtiğimiz ay gerek G-7 tepesinde gerekse Brüksel NATO doruğunda Almanya Başbakanı Merkel başta olmak üzere eski Avrupalı müttefiklerini tehdit yoluyla kısmen dize getirmeyi başardı. NATO doruğunda, ABD Lideri Trump’ın İttifak savunma külfetlerinin paylaşımında Avrupalıların harcamalarını yüzde 2 oranında arttırmamaları halinde Washington’un NATO’yu terk edebileceğini söylemesi, daha sonrasında da Putin’e kucak açması, Avrupalılar açısından ikna edici olmuş görünüyor. Bu zaferin sarhoşluğu ile Trump, NATO Brüksel doruğu sonunda kendi üslubunun ve yaklaşımının NATO’da ne kadar başarılı olduğuna dikkat çekmiş ve İttifakın artık daha kuvvetli olduğunu argüman etmişti. halbuki, Trans-Atlantik bağ hiç de kuvvetli görünmüyor. Washington’un Avrupalı müttefikleri bir müddetdir Trump Amerika’sına olan güvensizlikleri niçiniyle kendi savunmaları için alternatif oluşturmaya çalışıyorlar. 1990’ların sonunda Avrupa’nın yazgısını çizmek konusunda, ABD tek başına karar verince de Avrupa emsal korkuların içerisine girmişti. Lakin o günlerde hem Avrupalılar kendilerini daha kuvvetli, Rusya’yı daha zayıf, birebir vakitte ABD’yi daha konuşulabilir görüyorlardı. Bugün moralleri epeyce daha bozuk, bu niçinle Trump karşısında çıkardıkları ses, itirazları, yavaşça bir fısıltı üzere duyuluyor.
Koca Avrupa’yı bu biçimde bölük pörçük, iç sesiyle konuşur görmek, NATO’da kazandığı zaferin akabinde Trump takımını epeyce cesaretlendirmiş olmalı ki, tıpkı taktiğin 2016’dan beri badireleri terörle uğraşın maliyetini alarak atlata atlata pişen Ankara karşısında işleyeceğini düşünüyor. halbuki, Türk-Amerikan bağlantıları tarihini bilenler Ankara’ya bu ve gibisi tehditlerin geçmişte, Ankara’nın potansiyel gücünün emekleme kademesinde dahi sökmediğini bilir. Gerçekten Türkiye 1974 Kıbrıs Harekâtı üzere jeostratejik çıkar ve bekasının açıkça kelam konusu olduğu durumlarda ambargo tehdidine hatta ambargoların kendisine karşın gerekli adımları atmaktan geri durmamıştır. Ankara’nın caydırıcılığı bu kararlılığında yatar. Daha ötesi aptal tehditler ve amaçsız ambargolar potansiyeline meşruiyet arayan aktörler için ön açıcı olur. Bugün Türkiye’nin ulusal savunma endüstrinde yerli ögelerle gelişme kaydetmesinin ve kendi ulusal savunma stratejilerine sahip olmasının kökenini araştıracaklar olağan olarak işe Johnson mektubu ile başlayacaklardır. Ankara’daki ulusal savunma aklı Johnson mektubunu ve büyük güçlerin aptal tehditler üzerinden haydut devlete dönüşme mümkünlüğünü hiç unutmadı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan kendisiyle yapılan bir gazete söyleşisinde, ABD ile rahip Brunson sorununu hiç bir vakit pazarlık konusu yapmadıklarını tabir ettikten daha sonra, Washington ile Ankara içinde en son yaşanan yaptırım tehdidi krizinin, ABD’nin bir müddetdir Türkiye’ye karşı uyguladığı ruhsal savaşın bir modülü olduğunu açıkça belirtiyor. Karadeniz-Akdeniz-Ortadoğu üçgeninde Türkiye’nin el güçlendiren bir bölge devleti olduğu biliniyorken, daha kıymetlisi Türkiye elindeki manivelaların ve kamuoyu takviyesinin gücünün farkındayken, bu ruhsal savaşın parlak bir strateji olduğunu söylemek güç. ABD, İsrail-Mısır-Yunanistan üçgeni üzerinden Karadeniz-Akdeniz-Ortadoğu üçgenini zorlayabilir fakat kendi Rusya siyasetinin asıl maksadı, Rusya’nın tam denetim altında tutulması amacını garantileyemeyeceğini de biliyor. Bu niçinle daima dönüp dönüp Türkiye kapısı zorlanıyor. Brunson’dan evvel Washington’da muhakkak bölümlerin S-400’leri F-35 ile irtibatlandırdıklarını bu yüzden duyuyoruz. Keza altı senatörün Dışişleri Kurulu’na bu hususla ilgili olarak Türkiye’ye yaptırım önbakılırsan bir teklifte bulunduklarını da biliyoruz. Bu tehditlere dün muhatap olmuş, bugün de muhatap olan Ankara’da ise dünyanın sonun gelinmediği biliniyor. Hatta Cumhurbaşkanı Erdoğan bir adım daha ileri giderek Ankara’nın ABD menşeili yaptırımlara da gerektiğinde hukuksal yollardan yanıt vereceğini bildirmesi Türkiye’nin bu mevzuda kararlı ve dik duruş üzerinden sahip olduğu diplomatik/siyasi caydırıcılık siyasetini sürdüreceğini gösteriyor. Ticari pazarlarda hakimiyet için asıp kesen ABD, F35’ler üzerinden savurduğu tehditle, bu tehdidin işlememesi halinde, kime ziyan vereceğini düşünmeli. Bu yüzden Erdoğan’ın F-35’lerin Türkiye’ye teslim edilmemesi halinde Ankara’nın da milletlerarası tahkime başvurabileceğini ilan etmesi ciddiye alınması gereken bir karşı yanıttır.
Aslında, Ankara savunma endüstrinde askeri silah ve teçhizat tedarikinde fazlacatandır bir çeşitlendirme siyaseti izliyor. Bu niçinle, Patriot’ların gelecekte tedarikinde yaşanacak zorlukları göz önünde bulunduran Ankara, nasıl S-400’lerin Rusya’dan satın alınması üzere alternatif yolu kıymetlendirmiş ise, F-35’ler kelam konusu olduğunda piyasada mevcut bulunan öbür alternatifleri gerektiğinde değerlendirecektir. ABD’nin yalnızlaşması dediğimizde Trump’ı sevmeyenlerin sayısının armasını kastetmiyoruz, ABD’nin yalnızlaşması kendi kurup bozduğu nizama ekli potansiyel güçlerin tek tek ayrılmasıdır. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dediği üzere dünyada her şeyin bir alternatifi var.
Yeni jeopolitik ortam nasıl bir dünya hazırlıyor?
Milletlerarası sistemde Trump idaresi altındaki ABD, hegemonyacı ve saldırgan bir siyaset izlerken haydutlaşıyor. Bunun direkt bir kararı olarak da süratle yalnızlaşıyor ve kendisini dengelemeye yönelik alternatif bir dengeleme sisteminin oluşmasına ön açmış oluyor. İspat mı; 7 Eylül 2018 tarihinde yapılması planlan İstanbul doruğuna Türkiye’nin yanı sıra Almanya, Fransa ve Rusya Federasyonu temsilcilerini göndereceklerini ve global – bölgesel problemler üzerinde istişare edeceklerini duyurdular. ABD’nin yaptırım uyguladığı Rusya ile ötekileştirmeye çalıştığı eski Avrupalı müttefikleri ve de tehdit edip durduğu Türkiye, Washington’un ben merkezli (önce Amerika) siyasetini her platformda panzehir arıyorlar. Bu noktada Türkiye’nin tüm bu tehditlerin gölgesine karşın yalnızca BRICS değil ASEAN Tepesine de davet edildiğini ekleyelim. Alternatif nizam kurma fikri, alternatif alıcı/satıcı olma kanısı maliyetli olduğu kadar cazip de. Tehlike çanlarının ABD için çaldığını duyanlar da var. Memleketler arası alakalar disiplinin önde gelen akademisyenlerinden bir küme, 23 Temmuz 2018 tarihindeki Amerikan New York Times gazetesinde ‘uluslararası kurumları ve sistemi niye korumalıyız’ başlıklı bir bildiri yayınladılar. Trump’ın sistemde meydana getirdiği tehlikeye işaret eden Amerikalılar, mevcut sistemi İkinci Dünya Savaşı daha sonrası kuran ve hamilik yapan ABD’nin çıkarının, tekrar sistem ortasında kalmaktan geçtiğini söylüyorlar. Haydutluk üzerinden kasalar dolabilir ancak daha sonra, ya daha sonra?
Ankara ise, aslına bakarsan kendi ismine Türk-Amerikan ilgilerinin nasıl kurtarılacağının formülünü Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın aracılığıyla duyurdu. “ABD’nin Türkiye’nin ulusal güvenlik kaygılarını anlaması durumunda, Türkiye-ABD münasebetini kurtarmak ve ileri götürmek hala mümkün.”