Yeterli Bağ Nasıl Olur?

[Hiranur]

Yeterli Bağ Nasıl Olur? Robert Sternberg’in alakanın boyutlarını deklare ettiğı üçgen teorisine bakılırsa bir bağlantının ne kadar yolunda gittiğini anlamak için 3 şeye bakılır; tutku, bağlılık, yakınlık.

Tutku: eşler içindeki cinsel istek, duygusal ilgi ve alaka…

Bağlılık: eşlerin birbirine maddi-manevi olarak ne verdiği (örn: inanç, konfor, tertip, maddi güç, çocuk, huzur…), evlilikleri ile ilgili plan ve yatırımları, çocuklar, ortak idealler…

Yakınlık: eşlerin birbirine maddi ve manevi yakınlıkları (örn: fiziki temas, his ve fikir paylaşımı, birbirinin gerisini kollama, onu merak etme, birbirlerini dinleyebilmeleri ve anlayabilmeleri…)

Tutku alakayı çalıştıran, harekete geçiren itici güçtür. Bağlılık ise şahısları alakaya yatırım yapmaya gdolayır. Eşler birbirlerine bağlılık hissettikleri seviyede bağlantıya yatırım yaparlar. Bu yatırım maddi şeylerde olabildiği üzere, çocuk sahibi olmak üzere manevi boyutlar da içerebilir yahut fedakârlık, ahenk göstermek, alttan almak üzere pahalar de birer yatırımdır. Yatırım ne kadar büyükse bağdan çıkmak o kadar zordur. Günümüzde bireyleşme arttığı için beşerler alakaya değil kendilerine yatırım yapmayı tercih etmekte ve bu da aile kurumuna ziyan vermekte. Yakınlık ise bireyleri bir ortada tutan ve birbirlerinden uzaklaşma durumunda bir daha bir ortaya getiren bir sistem. Her ilgide beşerler birbirlerine karşı yanılgı yapabilir lakin affetmek her vakit kolay olmaz. Eşlerin birbiriyle duygusal yakınlığı ne kadar fazla ise yanlışları affetmek de o kadar mümkün olur.

Ülkü olan, bağda bu üçünün de istikrarlı halde yer almasıdır lakin kimi münasebetlerde biri başkalarından daha öne çıkabilir. bir daha de eşler bu durumları telafi edebiliyorlarsa münasebet yolunda gidebilir. Fakat dengesizliğin artması yahut birinin tümüyle olmaması önemli problemlere niye olacaktır.

Yanlış Geçinme Biçimleri: Ailede İstikrarsız Güç Dağılımı

Sağlıklı bir ailede her bir kişi kendini ailenin bir kesimi olarak hisseder. Bunun için her insanın çeşitli ölçülerde kuvvetli olması gerekir. Güç, tek bir bireyde toplanırsa ailenin istikrarı bozulur, huzursuzluk, mutsuzluk artar. kimi vakit şahıslar bu dengesizliğe istek gösterebilir lakin bu münasebetin rastgele bir sorun çıkmadan devam ediyor olması her şeyin yolunda gittiği manasına gelmez. Artık bu istikrarsız durumlara birkaç örnek verelim.

1. 
   Güç konutun direğinde; baba, anne, dede yahut büyük anne, farketmez. Ailede bir kişi ne yapılacağına karar verir. Yanlışsız, yanlışa, neyin uygun olup olmadığına, her şey son kertede onun onayına sunulur ve onaylamadığı durumlarda ya o davranış yapılmaz ya da kriz çıkar. Ekonomik güç onda, ailenin gelir masraflarını o takip eder. Toplumsal güç onda, dışarıda aileyi temsil eden o, nerede ne yapılır, kim kiminle evlenebilir, ney nasıl yapılacak, kararlar onun elinden geçer. Siyasi güç onda, neyin yanlışsız neyin yanlış olduğuna da o karar verir, hangi partiye oy verileceğine yahut verilip verilmeyeceğine. Aile ortasında kimin neyi yapıp yapamayacağına karar verir, müsaade alma mercii o, en yetkili kişi odur. Aileyi kuşatır, korur, kollar, herkesi gözetir, aslında uygun niyetlidir. Tüm bu otoritenin gayesi da aslında aileyi korumaktır fakat aileye ne kadar büyük ziyan verdiğini kendisi nazaranmez.
   

1. 
   Güç zayıf görünen şahısta; ailede bir şahsa yönelik çok hassasiyetten kaynaklanır. Herkes onun incinmesinden, üzülmesinden ya da hastalanmasından korkar. Bu kimi vakit bir çocuk olur, o ağlamasın üzülmesin diye her ne isterse yapılır. kimi vakit ailedeki ruh sıhhati güzel olmayan, kimi vakit fizikî engelli, kimi vakit de en kırılgan, alıngan kişidir. Bu kişinin siyasi yahut ekonomik gücü yoktur ancak başkalarına küsmekle, hastalanmakla, üzülmekle tehdit eder. Açıkça tehdit etmese bile duruşuyla, yaptıklarıyla başka aile fertlerini bir biçimde ekseninde döndürür. halbuki ne çocuklarımızı ne de anne babamızı keyifli etmek üzere bir sorumluluğumuz yok. Şartlar yahut kendi sonlarımızı muhafaza isteğimiz kimi vakit birilerini mutsuz olmaya itebilir. Yapılabilecek en yeterli şey ona mutsuzluğunda eşlik etmektir. Üzülmesin diye istediklerini vermek onu hayata karşı daha dayanıksız ve kırılgan yapacaktır.
   

1. 
   Güç, otoritesini gizleyen şahısta; kendini güçsüz ve dikkate alınmayan biri üzere gösterir. Sesini yükseltmez fakat homurdanır, mırıldanır, şikayet eder, söylenir. Çok fedakârdır, daima başkaları için hayatıştır. Ne istediğini açıkça söylemez lakin anlaşılmak ister. Daima kendi dediği olsun ister fakat “hiç benim dediğim olmaz ki” diye şikayet eder. Baş karıştırır fakat bir biçimde öteki aile fertlerini kendi eksenine çeker. Ailede otorite figürü bir diğeri üzere görünmektedir lakin içten içe onu yöneten, manipüle eden öteki kişidir. İstediklerini dolaylı halde söyleyerek ya da şikayet ederek yaptırır.
   

Âlâ Geçinme Maharetleri Kazanmak

Tüm bu olumsuz örneklerden daha sonra ilgimizi nasıl geliştirebilir, nasıl birbiriyle âlâ geçinen eşler olabiliriz sorusunu cevaplamaya çalışalım. Doğrusu bu hususta çabucak her insanın kendi deneyimleriyle keşfettiği yahut kazandığı hünerler vardır. Burada temel olarak gördüğüm ve kazanılması halinde şahıslara epeyce şey katacak birtakım hünerleri yazmak istedim.

1. 
   Regüle edebilme:
   

Dışarıdan yüksek gelen elektrik akımını düzenleyerek içeriye uygun hâle getiren regülatör üzere, eşlerden biri yüksek bir güçle (yoğun bir öfke yahut çok ıstırap vs. ile) geldiğinde ötekinin onu sakinleştirebilmesidir. Herkes kendi ağır hissini ortaya bırakırsa ortada sağlıklı bir bağlantı kalmaz. Regüle etmek “sakin ol, abartma, öfkelenme” demek değildir. Regüle etmek, evvela onu yani hissini kabul etmektir. daha sonra ayna üzere yansıtmak; yani anladığını göstermek ve daha sonra şefkat göstermektir. Şefkat gösterme biçimi bireylere bakılırsa değişse de; sarılmak, dokunmak, hissini gördüğünü söylemek, yanında olduğunu tabir etmek ve gibisi yaklaşımlar regüle etmeye yardımcı olacaktır. Tüm bu süreçte etkin olabilmek için kişinin evvel kendisini regüle edebilme marifeti kazanmış olması ön kaidedir. Zira münasebet, yalnızca birinin yüksek bir güçle gelmesini kaldırabilir. İki kişi de büyük bir öfkeyle geldiğinde kimse birbirine yardımcı olamaz, tersine şahıslar daha da hayli ziyan görür. Kendi kendini ve daha sonra bir ötekini regüle edebilme hayli erken yaşlarda, daha bebekken kazanılan bir maharettir. Şayet bunu küçükken edinemediyseniz psikoterapi yardımı almak işleri kolaylaştıracaktır.

1. 
   Sağlıklı hudutları koruyabilme:
   

Her insan kendisi olmak üzere eşsiz ve bütün olarak doğar. Lakin yaşadığı zorluklar, baskı ve müdahaleler, insanı tehlikelere açık hale getirir. Bu durumda kişi kendi sonlarını koruyamaz. Etraftan gelen bir epey şeyi gerçek ya da yanlış olarak ayıramaz, makus olanı ya da istemediği durumları durduracak irade, güç ve istikrardan mahrumdur. “Hayır” diyemez. halbuki her insan kendisi olabilmeli, kendi iradesine sahip çıkabilmeli, kendisi için neyin güzel olup olmadığına karar verebilmeli. kimi vakit de bunun tam zıddı halde, sonlarını koruduğunu zannederek bir ötekinin alanını işgal edebilir. Temelinde fazilet olan fedakârlık, anlayış, müsamaha içeren davranışlara hiç yaklaşmaz, bencildir fakat kendini koruduğunu düşünür. Eşler içinde da bir hudut olmalı ve her bir eş kendisi için alan oluşturmalıdır lakin bu, bireyleri bir arada yaşama ahlakından uzaklaştırmamalıdır.

1. 
   Kabul edebilme:
   

Kendimizle ilgili değiştirebileceğimiz şeyler olduğu üzere değiştiremeyeceğimiz şeyler de vardır. Örneğin geçmişimizdeki acı/üzücü olayları değiştiremeyiz fakat tesirlerini azaltabiliriz. Öfkemizi yok edemeyiz lakin öfkemizin ziyan vermesini engelleyebiliriz. Etrafımızdaki insanları, eşimizi çocuklarımızı değiştiremeyiz lakin onlarla bağlarımızı değiştirmek bizim elimizde. Gücümüzü insanları değiştirmeye ayırmak yerine, olanı olduğu üzere kabul edip, değiştirebileceklerimize odaklanmak hayli yarar sağlayacaktır. Yağmur yağmasını engelleyemem fakat şemsiye kullanabilirim. Wilfred Peterson, Hititlere dayandırdığı bir şiirinde şöyleki der:

“Allah’ım, bana değiştirebileceğim şeyleri değiştirmek için cüret,

değiştiremeyeceğim şeyleri kabul etmek için sabır,

ikisi içindeki farkı bilmek için akıl ver.”

İçinde bulunduğumuz ömür epeyce süratli, baş karıştırıcı ve zorlayıcı olabiliyor. Bireyselleşmenin artması üstüne bir de pandemi eklenince beşerler önemli yalnızlıklar yaşıyor, acılar çekiyor. Üstelik bundan kimsenin haberi bile olmuyor. Acıların da paylaşıldığı, insanların kendisi olabildiği, rol yapmaya gereksinim duymadığı, içten ve samimi bir aile ortamı bireyleri bir fazlaca berbatlıktan koruyacak ve gelecek kuşaklar için de umut olacaktır.