Birkaç yıldır, bu ortasında bulunduğumuz süreci ‘ağır çekimde tren kazası’ olarak tanımlıyordum. O denli ki artık bu ‘tren katarları’ yoksulluk tüneline sokulmuş durumda.
Artık bilerek isteyerek geniş bir kitleyi yoksulluğa iten bir siyaset aracı seçilmiş durumda. Paramız TL’yi gözünün yaşına bakmadan feda eden bir politika…
Yaşadığımız krizi, yanılgılı, yanlış ya da yalnızca ekonomik reçetesi yanlış bir siyasetin kararı olarak görmek fazlaca yanlışlı olur.
Türkiye son 3 yılda giderek ağır çekimde bir ödemeler istikrarı sendromu ortasında savruluyor. Cari açık küçülüyor evet; çünkü ülkeye gelen sermaye akımları zayıfladığı için büzülen bir finansman yapısı kelam konusu.
Finansmanın iki ana omurgası var; biri uzun vadeli sermaye akımları, başkası kısa vadeli sermaye akımları.
Uzun vadeli sermaye akımları, bilhassa direkt yatırımlarda gayrimenkul harici bakıldığında net olarak sıfırda.
Bunun niçinlerinin başında ‘hatalı ekonomik reçete’ değil, hukuktan uzaklaşılması, yargının ülkeyi yönetenlerin siyasi baskısı altında olması geliyor. Yerleşik teşebbüsçüler, giderek daha fazla halde, Londra üzere dış merkezlerde şirket ya da teşebbüslerinin merkezini tesis edip, muhtemel bir hukuksuzluğa karşı tahkim kalkanına sahip olmayı tercih ediyorlar. Yabancı yatırımcı ise düşük volümle ya da muhtemelen yalnızca kapasite artırımı üzere niçinlerle sermaye girişi sağlıyorlar. Lakin sonuçta, gayrimenkul yatırımı için gelenler ayrıştırıldığında, giden-gelen neti sıfırda.
Elde kalan kısa vadeli sermaye akımlarının ise ana pusulası, Merkez Bankası’nın basiretli bir para siyasetinin olup olmadığı, enflasyon amacı doğrultusunda ne yaptığına endeksli.
Burada da son 2 yılda dördüncü Merkez Bankası Başkanı’nın olduğu ve de para siyasetinin ‘sabah cenazede ağıt-akşama düğünde göbek havası’ ciddiyetsizliğine dönmesiyle kısa vadeli sermaye akımları da birkaç milyar doları geçmez oldu.
niye belirli; Merkez Bankası tarihinde olmadığı kadar siyasi müdahale ve tahakküm altında.
Enflasyon alıp başını giderken, Merkez Bankası faiz indiriyor, kur patlıyor; buna mazeret de şu formülle ambalajlanıyor, “yüksek kur düzeyi ihracatı arttıracak, bu da cari açığı kapatacak, döviz bolluğu olacak, bu da TL’yi istikrara kavuşturacak, enflasyon da düşecek”.
Kimse kusura bakmasın, ülkenin kelli-felli iktisatçıları bu meczup saçmasını önemli ciddi tartışıyor. Bunun siyasi direktife kılıf yapıldığını, ekonomik bir mantığının olmadığı yüksek sesle konuşulmuyor.
Sorunun ekonomik bir sorun olduğu var iseyımı ön planda hala.
Siyasi bir idare krizinin ekonomik sonuçlarını yaşıyoruz
Bunun müsebbibi de bizatihi Cumhurbaşkanı Erdoğan. Hani o senelerda, 2001 krizini bir idare krizi olarak tanımlayan Erdoğan.
İşte bu yüzden, bahis ekonomik bir reçeteyle düzelecek kademeyi oldukcatan geçti.
Bir tren kazasına ağır çekimde, birebir vakitte ortasında bulunarak şahit oluyoruz. Paramız bedel kaybederken, enflasyon ve geçim derdine terk edilen fakir kesim, günden güne daha da fakirleşiyor.
2015’e kadar gorece ithal mallara karşı satın alma gücüne sahip olan orta sınıf, artık büsbütün bu gücünü kaybetmiş biçimde. İthal rastgele bir elektronik, beyaz eşya, cep telefonu üzere malları satın alabilmek artık daha büyük fedakarlıklar gerektiriyor.
Konutta da benzeri bir tablo ortaya çıkmaya başladı; TL’nin paha kaybının devam etmesiyle, artan inşaat ünite maliyetleri yüzünden artık sıfır konut sahibi olmak da zorlaştı. İşte bu yüzdendir ki; 2020’deki bol kredi pompalamasında bile ikincil konut satışlarının hissesi tepeye çıktı. Bunu izleyen periyotta de fazlaca doğal olarak, kiralarda patlamaya şahit olduk.
Bu örnekler ana sorun değil; yalnızca orta sınıfın kısmi refah ögesi olarak tanımlayabileceği mal ve varlık kümelerinden ne kadar uzaklaştığını vurgulamak istedim.
Hani o ‘turpun büyüğü’ denilebilecek olgu; Türkiye’de sayıları 17 milyona yakın olan fakirlerin geçim şartlarının daha güç bir tünele girmiş olmasıdır. Fakirlerin daha fakir bir çizgiye itilmesidir.
Kriz ortasındaki siyasi yapının getirdiği iktisat siyasetsizliğin bir kararı bu.
DİSK Araştırma Merkezi’nin 2019’da yayımladığı Taban Fiyat Raporu’nda, 2018 için taban fiyat civarında (+- yüzde 10) çalışanların oranı yüzde 57 olarak hesaplanıyordu. Hesaplama, SGK tarafınca yayımlanan prim aralıkları temel alınarak yapılmıştı.
Kaynak: DİSK Araştırma
2020 Minimum Fiyat Raporu’nda ise 2018 TÜİK Hane Halkı İşgücü Araştırması baz alınarak yapılan hesaplamada, 19.5 milyon fiyatlı çalışanın; yüzde 17’sinin minimum fiyat altında fiyat gelirinin olduğu, taban fiyat ve altındakilerin oranının ise yüzde 38.3 olduğu hesaplanıyordu.
Minimum fiyat ve yüzde 20 fazlası fiyat gelirine sahip çalışanların oranı ise yüzde 49.5 idi.
Kaynak: DİSK Araştırma
DİSK’in 2021 raporu, şuna dikkat çekiyor;
“2006 yılında taban fiyat ortalama fiyatın yüzde 50’ler düzeyinde iken 2019’da yüzde 71 düzeyine çıktı. Ortalama fiyatlar minimum fiyattan daha az arttı ve giderek daha fazla emekçi taban fiyata yakın seviyelerde fiyatlarla çalışmak zorunda kaldı.”
Kaynak: DİSK Araştırma
Fakirleşme yalnızca enflasyonla değil, istihdam bilgilerinde de var. Pandemi öncesini baz alalım, eylül 2019’da 28.4 milyon istihdam ortasında eksik istihdamda sayılan kişi sayısı 355 bin kişi iken, yani her 1000 bireyden 12’si kısa çalışıp daha az gelir elde ederken, eylül 2021’de istihdam 30.1 milyona çıkarken eksik istihdamdakiler 1.2 milyona çıkmış. Yani 1000 kişinin 41’i.
Eksik istihdam, haftada 40 saatten az ancak 1 saat bile çalışırsanız bu kategoride yer alıp istihdam ortasında sayılıyorsunuz. Fakat gelir tarafında düşük ya da az gelir elde ediyorsunuz. 2 yılda 844 bin kişi hiç de az değil. Az gelir, fakirleşme demek.
Bu bilgiler çabucak hemen döviz kurundaki birinci dalganın bile tesirini tam içermiyor. Dolar kurunun 10 TL olduğu düzeyde, yeni fiyat artışlarına şahit olacağız. Her ne kadar medyan enflasyon kıymeti son 2 ayda önden yüzde 22-23’lere fırlamış olsa da kasım ve aralık enflasyonu da muhtemelen TÜFE’yi 20’li basamaklara taşıyacak. bir daha ne yazık ki önce de bu satırlarda not düştüğüm iki olgu tam süratiyle yol alıyor; biri enflasyon-devalüasyon döngüsüne girmiş olduğumuz, başkası de yüzde 20-30 bandındaki bir enflasyona demir attığımız.
Net olan şu: Enflasyon fakiri vuruyor
Yapılan fazlaca açık; kelamım ona ‘ihracat artışı olacak, istihdam artacak, kaybedilen oylar yerine konacak’ davasıyla girilen yolda, enflasyon yükselip fakiri daha fakir, orta sınıfı yoksulluk sonuna iterken, bu sürece yeni ‘yakıt’ faiz indirimlerinin devam etmesi olacak.
Uğur Gürses
Ekonomiyi Yakan Cehalet: Cari Fazlayla Enflasyon Düşürmek Mümkün mü?
Veysi Dündar: SEBEPSİZ YOKSULLAŞAN TÜRKİYE
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Kalkınmayı unutan büyümeciler…’
Artık bilerek isteyerek geniş bir kitleyi yoksulluğa iten bir siyaset aracı seçilmiş durumda. Paramız TL’yi gözünün yaşına bakmadan feda eden bir politika…
Yaşadığımız krizi, yanılgılı, yanlış ya da yalnızca ekonomik reçetesi yanlış bir siyasetin kararı olarak görmek fazlaca yanlışlı olur.
Türkiye son 3 yılda giderek ağır çekimde bir ödemeler istikrarı sendromu ortasında savruluyor. Cari açık küçülüyor evet; çünkü ülkeye gelen sermaye akımları zayıfladığı için büzülen bir finansman yapısı kelam konusu.
Finansmanın iki ana omurgası var; biri uzun vadeli sermaye akımları, başkası kısa vadeli sermaye akımları.
Uzun vadeli sermaye akımları, bilhassa direkt yatırımlarda gayrimenkul harici bakıldığında net olarak sıfırda.
Bunun niçinlerinin başında ‘hatalı ekonomik reçete’ değil, hukuktan uzaklaşılması, yargının ülkeyi yönetenlerin siyasi baskısı altında olması geliyor. Yerleşik teşebbüsçüler, giderek daha fazla halde, Londra üzere dış merkezlerde şirket ya da teşebbüslerinin merkezini tesis edip, muhtemel bir hukuksuzluğa karşı tahkim kalkanına sahip olmayı tercih ediyorlar. Yabancı yatırımcı ise düşük volümle ya da muhtemelen yalnızca kapasite artırımı üzere niçinlerle sermaye girişi sağlıyorlar. Lakin sonuçta, gayrimenkul yatırımı için gelenler ayrıştırıldığında, giden-gelen neti sıfırda.
Elde kalan kısa vadeli sermaye akımlarının ise ana pusulası, Merkez Bankası’nın basiretli bir para siyasetinin olup olmadığı, enflasyon amacı doğrultusunda ne yaptığına endeksli.
Burada da son 2 yılda dördüncü Merkez Bankası Başkanı’nın olduğu ve de para siyasetinin ‘sabah cenazede ağıt-akşama düğünde göbek havası’ ciddiyetsizliğine dönmesiyle kısa vadeli sermaye akımları da birkaç milyar doları geçmez oldu.
niye belirli; Merkez Bankası tarihinde olmadığı kadar siyasi müdahale ve tahakküm altında.
Enflasyon alıp başını giderken, Merkez Bankası faiz indiriyor, kur patlıyor; buna mazeret de şu formülle ambalajlanıyor, “yüksek kur düzeyi ihracatı arttıracak, bu da cari açığı kapatacak, döviz bolluğu olacak, bu da TL’yi istikrara kavuşturacak, enflasyon da düşecek”.
Kimse kusura bakmasın, ülkenin kelli-felli iktisatçıları bu meczup saçmasını önemli ciddi tartışıyor. Bunun siyasi direktife kılıf yapıldığını, ekonomik bir mantığının olmadığı yüksek sesle konuşulmuyor.
Sorunun ekonomik bir sorun olduğu var iseyımı ön planda hala.
Siyasi bir idare krizinin ekonomik sonuçlarını yaşıyoruz
Bunun müsebbibi de bizatihi Cumhurbaşkanı Erdoğan. Hani o senelerda, 2001 krizini bir idare krizi olarak tanımlayan Erdoğan.
İşte bu yüzden, bahis ekonomik bir reçeteyle düzelecek kademeyi oldukcatan geçti.
Bir tren kazasına ağır çekimde, birebir vakitte ortasında bulunarak şahit oluyoruz. Paramız bedel kaybederken, enflasyon ve geçim derdine terk edilen fakir kesim, günden güne daha da fakirleşiyor.
2015’e kadar gorece ithal mallara karşı satın alma gücüne sahip olan orta sınıf, artık büsbütün bu gücünü kaybetmiş biçimde. İthal rastgele bir elektronik, beyaz eşya, cep telefonu üzere malları satın alabilmek artık daha büyük fedakarlıklar gerektiriyor.
Konutta da benzeri bir tablo ortaya çıkmaya başladı; TL’nin paha kaybının devam etmesiyle, artan inşaat ünite maliyetleri yüzünden artık sıfır konut sahibi olmak da zorlaştı. İşte bu yüzdendir ki; 2020’deki bol kredi pompalamasında bile ikincil konut satışlarının hissesi tepeye çıktı. Bunu izleyen periyotta de fazlaca doğal olarak, kiralarda patlamaya şahit olduk.
Bu örnekler ana sorun değil; yalnızca orta sınıfın kısmi refah ögesi olarak tanımlayabileceği mal ve varlık kümelerinden ne kadar uzaklaştığını vurgulamak istedim.
Hani o ‘turpun büyüğü’ denilebilecek olgu; Türkiye’de sayıları 17 milyona yakın olan fakirlerin geçim şartlarının daha güç bir tünele girmiş olmasıdır. Fakirlerin daha fakir bir çizgiye itilmesidir.
Kriz ortasındaki siyasi yapının getirdiği iktisat siyasetsizliğin bir kararı bu.
DİSK Araştırma Merkezi’nin 2019’da yayımladığı Taban Fiyat Raporu’nda, 2018 için taban fiyat civarında (+- yüzde 10) çalışanların oranı yüzde 57 olarak hesaplanıyordu. Hesaplama, SGK tarafınca yayımlanan prim aralıkları temel alınarak yapılmıştı.
Kaynak: DİSK Araştırma
2020 Minimum Fiyat Raporu’nda ise 2018 TÜİK Hane Halkı İşgücü Araştırması baz alınarak yapılan hesaplamada, 19.5 milyon fiyatlı çalışanın; yüzde 17’sinin minimum fiyat altında fiyat gelirinin olduğu, taban fiyat ve altındakilerin oranının ise yüzde 38.3 olduğu hesaplanıyordu.
Minimum fiyat ve yüzde 20 fazlası fiyat gelirine sahip çalışanların oranı ise yüzde 49.5 idi.
Kaynak: DİSK Araştırma
DİSK’in 2021 raporu, şuna dikkat çekiyor;
“2006 yılında taban fiyat ortalama fiyatın yüzde 50’ler düzeyinde iken 2019’da yüzde 71 düzeyine çıktı. Ortalama fiyatlar minimum fiyattan daha az arttı ve giderek daha fazla emekçi taban fiyata yakın seviyelerde fiyatlarla çalışmak zorunda kaldı.”
Kaynak: DİSK Araştırma
Fakirleşme yalnızca enflasyonla değil, istihdam bilgilerinde de var. Pandemi öncesini baz alalım, eylül 2019’da 28.4 milyon istihdam ortasında eksik istihdamda sayılan kişi sayısı 355 bin kişi iken, yani her 1000 bireyden 12’si kısa çalışıp daha az gelir elde ederken, eylül 2021’de istihdam 30.1 milyona çıkarken eksik istihdamdakiler 1.2 milyona çıkmış. Yani 1000 kişinin 41’i.
Eksik istihdam, haftada 40 saatten az ancak 1 saat bile çalışırsanız bu kategoride yer alıp istihdam ortasında sayılıyorsunuz. Fakat gelir tarafında düşük ya da az gelir elde ediyorsunuz. 2 yılda 844 bin kişi hiç de az değil. Az gelir, fakirleşme demek.
Bu bilgiler çabucak hemen döviz kurundaki birinci dalganın bile tesirini tam içermiyor. Dolar kurunun 10 TL olduğu düzeyde, yeni fiyat artışlarına şahit olacağız. Her ne kadar medyan enflasyon kıymeti son 2 ayda önden yüzde 22-23’lere fırlamış olsa da kasım ve aralık enflasyonu da muhtemelen TÜFE’yi 20’li basamaklara taşıyacak. bir daha ne yazık ki önce de bu satırlarda not düştüğüm iki olgu tam süratiyle yol alıyor; biri enflasyon-devalüasyon döngüsüne girmiş olduğumuz, başkası de yüzde 20-30 bandındaki bir enflasyona demir attığımız.
Net olan şu: Enflasyon fakiri vuruyor
Yapılan fazlaca açık; kelamım ona ‘ihracat artışı olacak, istihdam artacak, kaybedilen oylar yerine konacak’ davasıyla girilen yolda, enflasyon yükselip fakiri daha fakir, orta sınıfı yoksulluk sonuna iterken, bu sürece yeni ‘yakıt’ faiz indirimlerinin devam etmesi olacak.
Uğur Gürses
Ekonomiyi Yakan Cehalet: Cari Fazlayla Enflasyon Düşürmek Mümkün mü?
Veysi Dündar: SEBEPSİZ YOKSULLAŞAN TÜRKİYE
Çetin Ünsalan Yazdı: ‘Kalkınmayı unutan büyümeciler…’