IMF’nin bloğunda (*) 15 Mart 2022’de IMF bölge yöneticileri olan A. Kammer , C. Azour , A. Selassie , I. Goldfajn ve C. Rhee tarafınca yayınlanan bir çalışmayı özetlemek istiyorum. Geçen hafta yazdığım “yedi risk” olarak özetlediğim global riskleri de takviyeler nitelikte bir çalışma…
Yöneticiler, Rusya ile Ukrayna içinde yaşanan çatışmanın tüm global iktisat için daha yavaş büyüme ve daha yüksek enflasyon manasına geldiğini belirtiyorlar. Bu sonuca ulaşmalarının sebebi üç kanaldan gelecek olan riskler: Birincisi, besin ve güç üzere emtia fiyatlarının yüksek olması enflasyonu daha da yükseltecek ve karşılığında gelirleri aşındırarak talebi zayıflatacak. İkincisi, bilhassa komşu ekonomiler; bozulan ticaret ve tedarik zincirleri ile birlikte personel dövizlerindeki belirsizliğinin yanı sıra mülteci akışlarında tarihi bir artışla boğuşacak. Üçüncüsü, azalan iş inancı ve daha yüksek yatırımcı meçhullüğü varlık fiyatları üzerinde baskı yaratacak, finansal şartları sıkılaştıracak ve potansiyel olarak gelişen piyasalardan sermaye çıkışlarını teşvik edecek…
Rusya ve Ukrayna global seviyede en önemli emtia üreticileri ve hem de da ihracatçı ülkeler. Bölgeden yapılan ihracatın kesintiye uğraması petrol ve doğal gaz fiyatların yükselmesine niye oldu. İki ülkenin dünya ihracatının yüzde 30’unu oluşturduğu buğdayla bir arada besin maliyetleri rekor düzeye yükseldi.
Başka taraftan bu iki ülke ile direkt ticaret, turizm ve finansal münasebetlere sahip ülkeler ek baskılar hissedecek. Petrol ithalatına bağımlı ekonomiler daha geniş mali ve ticaret açıkları ve daha fazla enflasyon baskısı gorecek, fakat Orta Doğu ve Afrika’dakiler üzere birtakım ihracatçılar daha yüksek fiyatlardan faydalanabilecek.
Besin ve güç fiyatlarında daha yüksek fiyat artışları, Sahra Altı Afrika ve Latin Amerika’dan Kafkaslar ve Orta Asya’ya kadar kimi bölgelerde daha büyük bir huzursuzluk riskini artırırken, Afrika ve Orta Doğu’nun kimi bölgelerinde besin güvensizliğinin daha da yükselme mümkünlüğü da artacak.
Yöneticiler, ortaya çıkacak ziyanı ölçmenin sıkıntı olduğunu lakin daha uzun vadede; güç ticaretinin değişebileceği, tedarik zincirlerinin bir daha yapılandırılabileceğini, ödeme ağlarının parçalanabileceğini ve ülkelerin tuttukları rezerv para varlıklarını bir daha değerlendirmeye tutabileceklerini ve bu durumda savaşın global ekonomik ve jeopolitik tertibi temelden değiştirebileceğini tabir ediyorlar. Yazarlara nazaran; artan jeopolitik tansiyon, bilhassa ticaret ve teknoloji için ekonomik parçalanma risklerini daha da artırıyor.
Avrupa nasıl etkilenecek?
Rusya’ya yönelik gibisi görülmemiş yaptırımlar; finansal aracılık ve ticareti bozuyor ve kaçınılmaz olarak Rusya’da derin bir sakinliğe niye olacak. Rublenin bedel kaybı enflasyonist baskıyı artırmaya devam ediyor ve toplumun ömür standartları daha da düşüyor.
Rusya, Avrupa için kıymetli bir doğal gaz ithalat kaynağı olduğundan, güç Avrupa için ana yayılım kanalıdır. Tedarik zincirindeki daha geniş kırılmaların da Avrupa için olumsuz karşılıkları olabilir. Bu tesirler enflasyonu artıracak ve pandemideki toparlanmayı yavaşlatacak. Doğu Avrupa, artan finansman maliyetleri ve bir mülteci dalgası ile karşı karşıya kalacak. Birleşmiş Milletler bilgileri son vakit içinderda Ukrayna’dan 3 milyonun üzerinde insanın Avrupa’ya aktığına dikkat çekti.
Avrupa hükümetleri ayrıyeten güç güvenliği ve savunma bütçelerine yapılan ek harcamalardan kaynaklanan mali baskılarla karşı karşıya kalabilecek. Ayrıyeten Avrupa bankalarının Rusya’ya yönelik makul ve yönetilebilir olsa da riskleri var.
Kafkasya ve Orta Asya nasıl etkilenir?
Avrupa’nın ötesinde, komşu ülkeler ve Rusya’nın hinterlandı, Rusya’nın ekonomik sakinliğini ve yaptırımların daha büyük sonuçlarını hissedecekler. Yakın ticaret ve ödeme sistemi kontakları, ticareti, personel dövizlerini, yatırımları ve turizmi frenleyerek ekonomik büyümeyi, enflasyonu ile dış ve mali hesapları olumsuz tarafta etkileyebilecek.
Emtia ihracatçıları daha yüksek milletlerarası fiyatlardan faydalanırken, yaptırımların Rusya üzerinden boru sınırlarına kadar uzanması halinde güç ihracatını azaltma riskiyle karşı karşıya kalacaklar…
Orta Doğu ve Kuzey Afrika nasıl etkilenir?
IMF yöneticilerine nazaran; yüksek besin ve güç fiyatları ile daha sıkı global finansal şartlardan kaynaklanan büyük dalgalanma tesirleri kaçınılmaz. Örneğin Mısır, buğdayının yaklaşık yüzde 80’ini Rusya ve Ukrayna’dan ithal ediyor. Ve her iki ülke için de tanınan bir turistik yer olan Mısır, turizm gelirlerinin daraldığını nazarancek.
Devlet sübvansiyonlarını artırmak üzere enflasyonu denetim altına almaya yönelik siyasetler, esasen zayıf olan mali istikrarları baskılayabilecek, berbatlaşan dış finansman şartları sermaye çıkışlarına niye olabilecek ve yüksek borç düzeyleri ile büyük finansman muhtaçlıkları olan ülkelerde büyüme olumsuz etkilenecek.
Artan fiyatlar, zayıf toplumsal güvenlik ağları, düşük iş fırsatı, hudutlu mali alan ve toplumsal takviyesi kâfi olmayan hükümetler üzere aksiliklere sahip ülkelerde toplumsal tansiyon yükselebilecek.
Sahra-altı Afrika nasıl etkilenir?
Kıta pandemiden yavaş yavaş kurtulurken, Rusya-Ukrayna çatışması bu ilerlemeyi tehdit ediyor. Bölgedeki biroldukça ülke, özellikle yüksek güç ve besin meblağları, azalan turizm ve milletlerarası sermaye piyasalarına erişimdeki potansiyel zorluklar niçiniyle savaşın tesirlerine karşı savunmasız görünüyor.
Rekor buğday meblağları, bilhassa arzının yaklaşık yüzde 85’ini ithal eden ve üçte biri Rusya yahut Ukrayna’dan gelen bir bölge için telaş verici.
Batı yarımküre nasıl etkilenir?
Besin ve güç fiyatları, kimi durumlarda değerli olabilen ana yayılım kanallarıdır. Yüksek emtia meblağlarının, halihazırda yüzde 8’lik bir ortalama yıllık enflasyon oranıyla karşı karşıya olan Latin Amerika ve Karayipler’in en büyük beş iktisadında (Brezilya, Meksika, Şili, Kolombiya ve Peru) enflasyonu daha da artırması kaçınılmaz görünüyor. Bu durumda Merkez Bankalarının enflasyonla gayrette güvenilirliklerini daha da artırmaları gerekebilir.
Yöneticilere nazaran; yüksek emtia fiyatlarının büyüme tesirleri değişkendir. Yüksek petrol fiyatları Orta Amerika ve Karayipli ithalatçılara ziyan verirken; petrol, bakır, demir cevheri, mısır, buğday ve metal ihracatçıları için daha fazla döviz geliri sağlayabilir ve büyüme üstündeki baskıyı azaltabilir.
ABD’nin Ukrayna ve Rusya ile bağı pek zayıf, bu direkt tesirleri azaltıyor. Lakin savaş, emtia meblağlarını artırmadan evvel de ABD’de enflasyon aslına bakarsanız kırk yılın en yüksek düzeyindeydi. Bu, Federal Rezerv faiz oranlarını yükseltmeye başladığında fiyatların yükselmeye devam edebileceği manasına geliyor.
Asya ve Pasifik nasıl etkilenir?
Bölge ile yakın ekonomik bağların eksikliği göz önüne alındığında, Rusya’dan kaynaklanan yayılımlar muhtemelen hudutlu olacaktır. Lakin Avrupa ve global iktisattaki daha yavaş büyüme, büyük ihracatçılar üzerinde ağır bir tesir yaratacaktır.
Cari süreç hesapları üstündeki en büyük tesirler, petrol ithalatçısı olan ASEAN ekonomileri, Hindistan ve Pasifik Adaları dahil olmak üzere kimi hudut ekonomileri üzerinde olacaktır. Bu olumsuz tesir Rus turistlere bağımlı ülkeler için turizmin zayıflamasıyla daha fazla hissedilebilir olacaktır.
Çin’in mali teşvik paketi bu yıl yüzde 5,5 büyüme gayesini destekleyeceği ve nispî olarak küçük ölçüde da olsa ihracatının muhakkak bir kısmını Rusya oluşturacağı için Çin açısından ani tesirler daha küçük olacaktır. bir daha de emtia fiyatları ve büyük ihracat pazarlarında zayıflayan talep Çin için zorluklara niye olacaktır.
Yeni petrol sübvansiyonlarının tesirleri hafifçeletebileceği Japonya ve Kore için de süreç benzeri olacaktır. Hindistan’da ise daha yüksek güç meblağları, aslına bakarsanız Merkez Bankasının maksat aralığının en üstünde olan enflasyonunu daha da artıracaktır.
Asya’nın gıda-fiyat baskıları, lokal üretim ve buğdaydan fazla daha hayli pirince dayalı olarak hafifçeletilebilir. Yakıt, besin ve gübre için sübvansiyonlar ve fiyat tavanları ani etkiyi hafifçeletse de yüksek besin maliyetleri ve güç ithalatı tüketici fiyatlarını artıracaktır.
SONUÇ:
IMF yöneticilerinin üstte yaptığı değerlendirmeler açık: Rusya ve Ukrayna içinde yaşanan savaş ve Rusya’ya yönelik yaptırımlar yalnızca Rusya’yı ve/veya savaşan iki ülkeyi değil, global ölçekte başta komşular olmak üzere tüm ülkeleri etkileyecek. İthalata bağımlı ülkelerde yükselen enflasyon oranları ve büyüme üzerinde baskı görülürken; emtia bazlı ekonomiler bu aksiliklerden daha az etkilenecek…
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
Yöneticiler, Rusya ile Ukrayna içinde yaşanan çatışmanın tüm global iktisat için daha yavaş büyüme ve daha yüksek enflasyon manasına geldiğini belirtiyorlar. Bu sonuca ulaşmalarının sebebi üç kanaldan gelecek olan riskler: Birincisi, besin ve güç üzere emtia fiyatlarının yüksek olması enflasyonu daha da yükseltecek ve karşılığında gelirleri aşındırarak talebi zayıflatacak. İkincisi, bilhassa komşu ekonomiler; bozulan ticaret ve tedarik zincirleri ile birlikte personel dövizlerindeki belirsizliğinin yanı sıra mülteci akışlarında tarihi bir artışla boğuşacak. Üçüncüsü, azalan iş inancı ve daha yüksek yatırımcı meçhullüğü varlık fiyatları üzerinde baskı yaratacak, finansal şartları sıkılaştıracak ve potansiyel olarak gelişen piyasalardan sermaye çıkışlarını teşvik edecek…
Rusya ve Ukrayna global seviyede en önemli emtia üreticileri ve hem de da ihracatçı ülkeler. Bölgeden yapılan ihracatın kesintiye uğraması petrol ve doğal gaz fiyatların yükselmesine niye oldu. İki ülkenin dünya ihracatının yüzde 30’unu oluşturduğu buğdayla bir arada besin maliyetleri rekor düzeye yükseldi.
Başka taraftan bu iki ülke ile direkt ticaret, turizm ve finansal münasebetlere sahip ülkeler ek baskılar hissedecek. Petrol ithalatına bağımlı ekonomiler daha geniş mali ve ticaret açıkları ve daha fazla enflasyon baskısı gorecek, fakat Orta Doğu ve Afrika’dakiler üzere birtakım ihracatçılar daha yüksek fiyatlardan faydalanabilecek.
Besin ve güç fiyatlarında daha yüksek fiyat artışları, Sahra Altı Afrika ve Latin Amerika’dan Kafkaslar ve Orta Asya’ya kadar kimi bölgelerde daha büyük bir huzursuzluk riskini artırırken, Afrika ve Orta Doğu’nun kimi bölgelerinde besin güvensizliğinin daha da yükselme mümkünlüğü da artacak.
Yöneticiler, ortaya çıkacak ziyanı ölçmenin sıkıntı olduğunu lakin daha uzun vadede; güç ticaretinin değişebileceği, tedarik zincirlerinin bir daha yapılandırılabileceğini, ödeme ağlarının parçalanabileceğini ve ülkelerin tuttukları rezerv para varlıklarını bir daha değerlendirmeye tutabileceklerini ve bu durumda savaşın global ekonomik ve jeopolitik tertibi temelden değiştirebileceğini tabir ediyorlar. Yazarlara nazaran; artan jeopolitik tansiyon, bilhassa ticaret ve teknoloji için ekonomik parçalanma risklerini daha da artırıyor.
Avrupa nasıl etkilenecek?
Rusya’ya yönelik gibisi görülmemiş yaptırımlar; finansal aracılık ve ticareti bozuyor ve kaçınılmaz olarak Rusya’da derin bir sakinliğe niye olacak. Rublenin bedel kaybı enflasyonist baskıyı artırmaya devam ediyor ve toplumun ömür standartları daha da düşüyor.
Rusya, Avrupa için kıymetli bir doğal gaz ithalat kaynağı olduğundan, güç Avrupa için ana yayılım kanalıdır. Tedarik zincirindeki daha geniş kırılmaların da Avrupa için olumsuz karşılıkları olabilir. Bu tesirler enflasyonu artıracak ve pandemideki toparlanmayı yavaşlatacak. Doğu Avrupa, artan finansman maliyetleri ve bir mülteci dalgası ile karşı karşıya kalacak. Birleşmiş Milletler bilgileri son vakit içinderda Ukrayna’dan 3 milyonun üzerinde insanın Avrupa’ya aktığına dikkat çekti.
Avrupa hükümetleri ayrıyeten güç güvenliği ve savunma bütçelerine yapılan ek harcamalardan kaynaklanan mali baskılarla karşı karşıya kalabilecek. Ayrıyeten Avrupa bankalarının Rusya’ya yönelik makul ve yönetilebilir olsa da riskleri var.
Kafkasya ve Orta Asya nasıl etkilenir?
Avrupa’nın ötesinde, komşu ülkeler ve Rusya’nın hinterlandı, Rusya’nın ekonomik sakinliğini ve yaptırımların daha büyük sonuçlarını hissedecekler. Yakın ticaret ve ödeme sistemi kontakları, ticareti, personel dövizlerini, yatırımları ve turizmi frenleyerek ekonomik büyümeyi, enflasyonu ile dış ve mali hesapları olumsuz tarafta etkileyebilecek.
Emtia ihracatçıları daha yüksek milletlerarası fiyatlardan faydalanırken, yaptırımların Rusya üzerinden boru sınırlarına kadar uzanması halinde güç ihracatını azaltma riskiyle karşı karşıya kalacaklar…
Orta Doğu ve Kuzey Afrika nasıl etkilenir?
IMF yöneticilerine nazaran; yüksek besin ve güç fiyatları ile daha sıkı global finansal şartlardan kaynaklanan büyük dalgalanma tesirleri kaçınılmaz. Örneğin Mısır, buğdayının yaklaşık yüzde 80’ini Rusya ve Ukrayna’dan ithal ediyor. Ve her iki ülke için de tanınan bir turistik yer olan Mısır, turizm gelirlerinin daraldığını nazarancek.
Devlet sübvansiyonlarını artırmak üzere enflasyonu denetim altına almaya yönelik siyasetler, esasen zayıf olan mali istikrarları baskılayabilecek, berbatlaşan dış finansman şartları sermaye çıkışlarına niye olabilecek ve yüksek borç düzeyleri ile büyük finansman muhtaçlıkları olan ülkelerde büyüme olumsuz etkilenecek.
Artan fiyatlar, zayıf toplumsal güvenlik ağları, düşük iş fırsatı, hudutlu mali alan ve toplumsal takviyesi kâfi olmayan hükümetler üzere aksiliklere sahip ülkelerde toplumsal tansiyon yükselebilecek.
Sahra-altı Afrika nasıl etkilenir?
Kıta pandemiden yavaş yavaş kurtulurken, Rusya-Ukrayna çatışması bu ilerlemeyi tehdit ediyor. Bölgedeki biroldukça ülke, özellikle yüksek güç ve besin meblağları, azalan turizm ve milletlerarası sermaye piyasalarına erişimdeki potansiyel zorluklar niçiniyle savaşın tesirlerine karşı savunmasız görünüyor.
Rekor buğday meblağları, bilhassa arzının yaklaşık yüzde 85’ini ithal eden ve üçte biri Rusya yahut Ukrayna’dan gelen bir bölge için telaş verici.
Batı yarımküre nasıl etkilenir?
Besin ve güç fiyatları, kimi durumlarda değerli olabilen ana yayılım kanallarıdır. Yüksek emtia meblağlarının, halihazırda yüzde 8’lik bir ortalama yıllık enflasyon oranıyla karşı karşıya olan Latin Amerika ve Karayipler’in en büyük beş iktisadında (Brezilya, Meksika, Şili, Kolombiya ve Peru) enflasyonu daha da artırması kaçınılmaz görünüyor. Bu durumda Merkez Bankalarının enflasyonla gayrette güvenilirliklerini daha da artırmaları gerekebilir.
Yöneticilere nazaran; yüksek emtia fiyatlarının büyüme tesirleri değişkendir. Yüksek petrol fiyatları Orta Amerika ve Karayipli ithalatçılara ziyan verirken; petrol, bakır, demir cevheri, mısır, buğday ve metal ihracatçıları için daha fazla döviz geliri sağlayabilir ve büyüme üstündeki baskıyı azaltabilir.
ABD’nin Ukrayna ve Rusya ile bağı pek zayıf, bu direkt tesirleri azaltıyor. Lakin savaş, emtia meblağlarını artırmadan evvel de ABD’de enflasyon aslına bakarsanız kırk yılın en yüksek düzeyindeydi. Bu, Federal Rezerv faiz oranlarını yükseltmeye başladığında fiyatların yükselmeye devam edebileceği manasına geliyor.
Asya ve Pasifik nasıl etkilenir?
Bölge ile yakın ekonomik bağların eksikliği göz önüne alındığında, Rusya’dan kaynaklanan yayılımlar muhtemelen hudutlu olacaktır. Lakin Avrupa ve global iktisattaki daha yavaş büyüme, büyük ihracatçılar üzerinde ağır bir tesir yaratacaktır.
Cari süreç hesapları üstündeki en büyük tesirler, petrol ithalatçısı olan ASEAN ekonomileri, Hindistan ve Pasifik Adaları dahil olmak üzere kimi hudut ekonomileri üzerinde olacaktır. Bu olumsuz tesir Rus turistlere bağımlı ülkeler için turizmin zayıflamasıyla daha fazla hissedilebilir olacaktır.
Çin’in mali teşvik paketi bu yıl yüzde 5,5 büyüme gayesini destekleyeceği ve nispî olarak küçük ölçüde da olsa ihracatının muhakkak bir kısmını Rusya oluşturacağı için Çin açısından ani tesirler daha küçük olacaktır. bir daha de emtia fiyatları ve büyük ihracat pazarlarında zayıflayan talep Çin için zorluklara niye olacaktır.
Yeni petrol sübvansiyonlarının tesirleri hafifçeletebileceği Japonya ve Kore için de süreç benzeri olacaktır. Hindistan’da ise daha yüksek güç meblağları, aslına bakarsanız Merkez Bankasının maksat aralığının en üstünde olan enflasyonunu daha da artıracaktır.
Asya’nın gıda-fiyat baskıları, lokal üretim ve buğdaydan fazla daha hayli pirince dayalı olarak hafifçeletilebilir. Yakıt, besin ve gübre için sübvansiyonlar ve fiyat tavanları ani etkiyi hafifçeletse de yüksek besin maliyetleri ve güç ithalatı tüketici fiyatlarını artıracaktır.
SONUÇ:
IMF yöneticilerinin üstte yaptığı değerlendirmeler açık: Rusya ve Ukrayna içinde yaşanan savaş ve Rusya’ya yönelik yaptırımlar yalnızca Rusya’yı ve/veya savaşan iki ülkeyi değil, global ölçekte başta komşular olmak üzere tüm ülkeleri etkileyecek. İthalata bağımlı ülkelerde yükselen enflasyon oranları ve büyüme üzerinde baskı görülürken; emtia bazlı ekonomiler bu aksiliklerden daha az etkilenecek…
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz