TÜİK, her ayın 3. haftasında iktisadın nabzını tutan önemli bir gösterge olan Tüketici İtimat Endeksi (TGE)ni açıklar. Endeks kıymeti, TCMB ve TÜİK’in bir arada yürüttükleri tüketici eğilim anketi neticelerindan hesaplanır. Bu anketlerle tüketicilerin (hane halklarının) maddi durumu, harcama ve tasarruf eğilimleri, fiyatlar düzeyi, işsizlik, genel ekonomik durum üzere konulardaki hem mevcut durum değerlendirmeleri tıpkı vakitte gelecek devir beklentileri ölçülür.
TGE, 0 ile 200 içinde bir kıymet alabilir. Endeks bedelinin 100’ün üzerine çıkması tüketicilerin ekonomik gelişmelere karşı iyimser olduklarını, 100’ün altına inmesi de kötümser olduklarını gösterir.
Endeks bedelinin son üç yıllık gelişimi Grafik 1’de yer alıyor. TGE son üç yılın en düşük pahasını Ekim 2021’de aldı. Hatta endeks Ekim’de Eylül’e nazaran %3,6 oranında azalarak sert bir inişle 76,8 olarak gerçekleşti.
Grafik 1. TGE (Ekim 2018 – Ekim 2021)
Ancak 2021 yılının Ocak ve Mayıs aylarında TGE’de yükselme olmuştu. Bu yükselişin niçinleri için ankete verilen karşılıkların endeks kıymetlerini denetim ettiğimizde; o aylarda fiyatların değişeceğine ve meblağların gelişmenine ait olumlu beklentiler ile birlikteinde tasarruf etme/borç bulma ihtimalinin yükseldiği görülüyor. Lakin beklentinin olumluya döndüğü bu ayların çabucak akabinde TGE’de keskin bir düşüş yaşandığı, beklentilerin karşılanamadığı, bilhassa hane halkının hem kendi refahları birebir vakitte meblağların değişimine ait karamsarlık ortasında olduğu anlaşılıyor.
TGE, farklı alt endekslerden oluşuyor. ötürüsıyla TGE pahasına bu alt endeksler tesir ediyor. Bunlar;
Grafik 2. TGE ve Alt Endeks İlişkisi (Ekim 2018 – Ekim 2021)
Aslında Ocak 2021’e dek “Gelecek 12 aya ait genel ekonomik durum beklentisi”nin kıymetine bakarsak (turuncu çizgi), her vakit TGE’nin (mavi çizgi) altında kaldığı, bir öbür deyişle geleceğe dair ekonomik gidişat iç açıcı olmasa da, hane halklarının harcama yapma, tasarruf etme, borç bulma beklentileri olumlu olabilmişti.
Lakin Ocak 2021’den itibaren Ekim 2021’e kadar genel ekonomik durum beklentisi ile TGE birlikte hareket etmeye başladı. Anlaşılıyor ki TGE’nin yükselmesi/düşmesi büsbütün halkın gelecekte genel ekonomik durumuna ait beklentisine bağlı. ötürüsıyla halk ekonomik gidişatı artık hiç olmadığı kadar düzgün algılıyor.
Prof. Dr. Binhan Elif YILMAZ
TGE, 0 ile 200 içinde bir kıymet alabilir. Endeks bedelinin 100’ün üzerine çıkması tüketicilerin ekonomik gelişmelere karşı iyimser olduklarını, 100’ün altına inmesi de kötümser olduklarını gösterir.
Endeks bedelinin son üç yıllık gelişimi Grafik 1’de yer alıyor. TGE son üç yılın en düşük pahasını Ekim 2021’de aldı. Hatta endeks Ekim’de Eylül’e nazaran %3,6 oranında azalarak sert bir inişle 76,8 olarak gerçekleşti.
Grafik 1. TGE (Ekim 2018 – Ekim 2021)
Ancak 2021 yılının Ocak ve Mayıs aylarında TGE’de yükselme olmuştu. Bu yükselişin niçinleri için ankete verilen karşılıkların endeks kıymetlerini denetim ettiğimizde; o aylarda fiyatların değişeceğine ve meblağların gelişmenine ait olumlu beklentiler ile birlikteinde tasarruf etme/borç bulma ihtimalinin yükseldiği görülüyor. Lakin beklentinin olumluya döndüğü bu ayların çabucak akabinde TGE’de keskin bir düşüş yaşandığı, beklentilerin karşılanamadığı, bilhassa hane halkının hem kendi refahları birebir vakitte meblağların değişimine ait karamsarlık ortasında olduğu anlaşılıyor.
TGE, farklı alt endekslerden oluşuyor. ötürüsıyla TGE pahasına bu alt endeksler tesir ediyor. Bunlar;
- Mevcut devirde hanenin maddi durumu,
- Gelecek 12 aylık periyotta hanenin maddi durum beklentisi,
- Gelecek 12 aylık periyotta genel ekonomik durum beklentisi,
- Gelecek 12 aylık devirde güçlü tüketim mallarına harcama yapma fikri.
- “Gelecek 12 aylık devirde hanenin maddi durum beklentisi” alt endeksi Eylül’de 79 iken, Ekim’de %4,4 oranında azaldı ve 75,6’ya geriledi.
- “Mevcut devirde hanenin maddi durumu” alt endeksi Eylül’de 62,6 idi, Ekim’de %3’lük azalışla 60,7’ye indi.
- “Gelecek 12 aylık devirde güçlü tüketim mallarına harcama yapma düşüncesi” alt endeksi Eylül’de 97,7 iken, Ekim’de %1,1 oranında azaldı ve 96,6 oldu.
- Ayrıyeten “Gelecek 12 ayda genel ekonomik durum beklentisi” endeks kıymeti Eylül’de 79,3 iken Ekim’de %6,4’lük azalışla 74,2 olarak gerçekleşti.
Grafik 2. TGE ve Alt Endeks İlişkisi (Ekim 2018 – Ekim 2021)
Aslında Ocak 2021’e dek “Gelecek 12 aya ait genel ekonomik durum beklentisi”nin kıymetine bakarsak (turuncu çizgi), her vakit TGE’nin (mavi çizgi) altında kaldığı, bir öbür deyişle geleceğe dair ekonomik gidişat iç açıcı olmasa da, hane halklarının harcama yapma, tasarruf etme, borç bulma beklentileri olumlu olabilmişti.
Lakin Ocak 2021’den itibaren Ekim 2021’e kadar genel ekonomik durum beklentisi ile TGE birlikte hareket etmeye başladı. Anlaşılıyor ki TGE’nin yükselmesi/düşmesi büsbütün halkın gelecekte genel ekonomik durumuna ait beklentisine bağlı. ötürüsıyla halk ekonomik gidişatı artık hiç olmadığı kadar düzgün algılıyor.
Prof. Dr. Binhan Elif YILMAZ