CatWalk
New member
Seyhan Akıncı – Fotoğraf kitapların sayısı ve niteliği her geçen gün artarkan illüstratörlerin emeklerinin karşılığını almaları tıpkı süratte ilerlemiyor. Yeni çıkan bir çocuk kitabında müellifin ismiyle kitap duyurusu yapılırken öykünün bir öteki anlatıcısı çizerden sıklıkla bahsedilmiyor. bir hayli yayınevi illüstratörlerin çizimleri için bir keze mahsus bir ödeme yapıyor. Dahası telif vermeyen yayıncılar var! Ödüllü kitaplar gözle görülür biçimde artarken ve çocuk kitapları nitelikleriyle yetişkinlerin de okuduğu içeriklere ulaşırken illüstratörlerin bir mesleksel birliği çabucak hemen yok. Bu da hak uğraşında onları geri bırakıyor. Biz de yayın dünyasına çizgileriyle hayat veren illüstratörlere ve onların çalışmalarını okurlarla buluşturan editörlere kesimin daha renkli bir resme kavuşması için neler yapılması gerektiğini sorduk.
Burcu Yılmaz (İllüstratör): “Kitapları sattıran yalnızca metinler mi?”
On yıldır illüstratörlük yapıyorum ve bu müddetin yarısı emeğimin sömürülmesini engellemeye çalışarak geçti. Hâlihazırdaki durumu size özetlemek gerekirse özetleyeyim: bir epey yayınevi “picture book” denen fotoğraf kitap haricindeki kitaplarda çizere telif vermeye yanaşmıyor. Hatta fotoğraf kitaplarda bile telif vermeyen yayıncılar var. Bir illüstratörden beklenen, tek seferlik cüzi bir ödeme karşılığında fotoğrafların bütün sürece ve çoğaltma haklarını üçüncü bireylere evre de dahil- süresiz olarak yayınevine devretmesi. Yani, kitap baskı yaptıkça yalnızca muharrir ve yayınevi kazanacak. İllüstratörlerin isimlerinin kitap kapaklarına çoklukla birkaç punto küçük yazıldığı, hatta kimi bazı hiç yazılmadığı dikkatinizi çekti mi? Yoksa kitapları sattıran yalnızca metinleri mi? İllüstratörlerin bir ortaya gelmesini sağlamak için “ben bir illüstratörüm” başlıklı bir e-posta kümesi kurduk ve olan bitenden birbirimizi haberdar etmeye başladık. Telif hakları konusunda uzman avukatlarla toplantılar yaptık, @benbirillustratorum isimli bir Instagram hesabı açıp hem birbirimizi tıpkı vakitte daldaki öbür bireyleri bilgilendirmek, bir hassaslık oluşturmak için haklarımızı resimledik. Yavaş yavaş yol almaya da başladık. Bahse hassas editörler ve yayıncılar daha hakkaniyetli mukavelelerle çizerlerin kapısını çalmaya başladı. çabucak hemen işin başındayız şüphesiz ve bu emek sömürüsünün tam manasıyla ortadan kaldırılması için illüstratörler içinde örgütlü bir tutumun varlığı ve yazarlar/ editörlerle dayanışma ortasında olmak koşul.
Ferit Avcı (İlüüstratör): “Hep birlikte yola çıkma zamanı”
Günümüzde sayısını bilmediğim kadar yayınevi var. Her gün birfazlaca kitap okurla buluşmak için yola çıkıp raflardaki yerini alıyor. Avrupa ve başka ülkelerde çocuk kitaplarındaki çizerin hissesi epey kıymetlidir. Çocuklara görsel bir ziyafet sunar, dünyasını zenginleştirir. Bu pahası bilen hayli az sayıda yayıncı var. Kurumsal yapıya kavuşmuş yayıncılarla epeyce sorun yaşanmaz. Her yayınevinde editör kadar fotoğrafları kıymetlendirecek yetkinlikte görsel sanat direktörleri yer almalıdır. Yayınevi sahibinin zevkine göre fotoğraflar belirlenmemeli. İllüstratörler meskenlerinde ya da atölyelerinde üretim yaparlar. Bir kitabın çizimleri bir ayı bulur. Bunun karşılığında hayatını sürdürecek bir fiyatı vaktinde alır mı? Yapılan kontratlarda telif fiyatı bir kere ödenir, eserler 45 yıllığına yayıncıya devredilir. Bunun üzere bir hayli saçma hususlar sayfalar dolusu çizerin önüne temalıp imzalaması istenir. Bugüne kadar yaşanan aksilikler karşısında bir ortaya gelip bir güç birliği yapmak gerekiyor. Tek tek hak arayışı yerine daima birlikte yola çıkma vaktinin geldiğini düşünüyorum.
Burcu Ünsal (Kalem Ajans Çocuk ve Gençlik Kitapları Telif Hakları Sorumlusu): “Yazarların takviyesi büyük değer taşıyor”
Çocuk kitapları yayıncılığı, geride bıraktığımız son on yılda hem eser sayısı tıpkı vakitte müellif, illüstratör ve yayıncı çeşitliliği bakımından epey zenginleşti. Fotoğraflı kitaplarda hikaye, hem metin tıpkı vakitte fotoğrafla anlatıldığı için muharrir ve çizerin ortak üretimi diyebiliriz. ötürüsıyla on yıl evvel yalnızca kapak çizimlerinde tanıdığımız illüstratörler artık sahneye çıkmaya, okurlarla buluşmaya başladı ve bu biçimdece illüstratörlerin görünmezliği büyük ölçüde kırıldı. Lakin bir daha de kat edecek fazlaca yol var. İllüstratörlerin haklarının görünmezliği, eser sahibinin isminin belirtilmediği kapak çizimleri, eser tanıtımlarında yalnızca muharririn isminden bahsedilmesi üzere uzayıp gidecek bir liste kelam konusu. Tercümanlar de yıllardir misal meselelerle karşılaşıyor. Geçtiğimiz 30 Eylül Dünya Çeviri Günü’nde, Londra merkezli Society of Authors (Yazarlar Derneği) bir kampanya başlattı. Müellifler #TranslatorsOnTheCover (ÇevirmenKapakta) sloganıyla, yayıncıları yapıtların kapaklarında tercüman isimlerine yer vermeye çağırdılar. Mark Haddon, Neil Gaiman ve Olga Tokarczuk üzere biroldukca müellifin dayanak verdiği kampanyada muharrirler, tercüman isminin kapakta yazılması koşulunu artık yayınevleriyle yaptıkları mukavelelere de dahil edecekler. İllüstratörlerin görünmezliğinin kırılması için de kuşkusuz muharrirlerin dayanağı büyük kıymet taşıyor.
Nihal Ünver (Ayrıntı Yayınları Editör): “Meslek birliği yaratılması gerekiyor”
Çocuk edebiyatının her yaş kategorisinde bir illüstratörle birlikte çalışıyoruz. Genç yetişkin kitaplarında bile kapak çalışması ya da kitap içine desen çalışmaları yerleştirmek için illüstratörlerle iş birliği halindeyiz. Bu bizim için şu manaya geliyor; yayın listemizi oluştururken metinle birlikte çizeri de kıymetlendiriyoruz. Bizim açımızdan bir kitabın temel öznelerinden biridir çizer. Bilhassa bir de fotoğraflı kitaplar düşünüldüğünde çocukların sanat algıları açısından ne kadar pahalı olduğunu biliyorsak… Bu noktadan bakınca illüstratörlerin emeklerinin karşılığını daha düzgün alabilmeleri için ses çıkarmaları epeyce kıymetli bir yere oturuyor. Son vakit içinderda bunun bir gerçekliğe kavuştuğunu da görüyoruz, çizerler artık telif kontratlarını müddetli yapmak istiyorlar. Aslında bu uğraşın ve güzelleşmenin genel olarak yayınlara yansıyacağını ve daha güzel eserler üretileceğini düşünüyorum. Şartlardaki düzgünleşme alanın her öznesine yansıyacaktır zira. Öte yandan illüstratörlerin bu gayretlerinin daha epey duyulması gerekiyor. Yapılan işin değersizleşmemesi ve seslerinin daha kuvvetli çıkması için alternatif kanallar, örneğin bir meslek birliği, yaratılması gerekiyor.
Uğur Altun (İllüstratör): “Birfazlaca ödül merasimine ulaşım niçiniyle gidemedim”
Ülkede mesleğimiz hobi üzere algılanıyor. Bir de “bunu ben de yaparım” yaklaşımı var. Bunlar değişmediği sürece çizerler daha az görünür olmaya devam edecek. Okurların birçoğu bir müellifin ismi için kitap alıyordu bu biraz değişmeye başladı. Daha düzgün tasarlanmış kitap kapakları görmeye başladık ve görselliğin içerik kadar değerli olduğu anlaşılmaya başlandı. Memleketler arası alanda ödül aldığımızda devletin o mükafatı alabilmeniz için en azından ulaşımınızı sağlayabiliyor olmasını dilerdim. Biroldukça ödül merasimine bu sebepten gidemedim.
Burcu Yılmaz (İllüstratör): “Kitapları sattıran yalnızca metinler mi?”
On yıldır illüstratörlük yapıyorum ve bu müddetin yarısı emeğimin sömürülmesini engellemeye çalışarak geçti. Hâlihazırdaki durumu size özetlemek gerekirse özetleyeyim: bir epey yayınevi “picture book” denen fotoğraf kitap haricindeki kitaplarda çizere telif vermeye yanaşmıyor. Hatta fotoğraf kitaplarda bile telif vermeyen yayıncılar var. Bir illüstratörden beklenen, tek seferlik cüzi bir ödeme karşılığında fotoğrafların bütün sürece ve çoğaltma haklarını üçüncü bireylere evre de dahil- süresiz olarak yayınevine devretmesi. Yani, kitap baskı yaptıkça yalnızca muharrir ve yayınevi kazanacak. İllüstratörlerin isimlerinin kitap kapaklarına çoklukla birkaç punto küçük yazıldığı, hatta kimi bazı hiç yazılmadığı dikkatinizi çekti mi? Yoksa kitapları sattıran yalnızca metinleri mi? İllüstratörlerin bir ortaya gelmesini sağlamak için “ben bir illüstratörüm” başlıklı bir e-posta kümesi kurduk ve olan bitenden birbirimizi haberdar etmeye başladık. Telif hakları konusunda uzman avukatlarla toplantılar yaptık, @benbirillustratorum isimli bir Instagram hesabı açıp hem birbirimizi tıpkı vakitte daldaki öbür bireyleri bilgilendirmek, bir hassaslık oluşturmak için haklarımızı resimledik. Yavaş yavaş yol almaya da başladık. Bahse hassas editörler ve yayıncılar daha hakkaniyetli mukavelelerle çizerlerin kapısını çalmaya başladı. çabucak hemen işin başındayız şüphesiz ve bu emek sömürüsünün tam manasıyla ortadan kaldırılması için illüstratörler içinde örgütlü bir tutumun varlığı ve yazarlar/ editörlerle dayanışma ortasında olmak koşul.
Ferit Avcı (İlüüstratör): “Hep birlikte yola çıkma zamanı”
Günümüzde sayısını bilmediğim kadar yayınevi var. Her gün birfazlaca kitap okurla buluşmak için yola çıkıp raflardaki yerini alıyor. Avrupa ve başka ülkelerde çocuk kitaplarındaki çizerin hissesi epey kıymetlidir. Çocuklara görsel bir ziyafet sunar, dünyasını zenginleştirir. Bu pahası bilen hayli az sayıda yayıncı var. Kurumsal yapıya kavuşmuş yayıncılarla epeyce sorun yaşanmaz. Her yayınevinde editör kadar fotoğrafları kıymetlendirecek yetkinlikte görsel sanat direktörleri yer almalıdır. Yayınevi sahibinin zevkine göre fotoğraflar belirlenmemeli. İllüstratörler meskenlerinde ya da atölyelerinde üretim yaparlar. Bir kitabın çizimleri bir ayı bulur. Bunun karşılığında hayatını sürdürecek bir fiyatı vaktinde alır mı? Yapılan kontratlarda telif fiyatı bir kere ödenir, eserler 45 yıllığına yayıncıya devredilir. Bunun üzere bir hayli saçma hususlar sayfalar dolusu çizerin önüne temalıp imzalaması istenir. Bugüne kadar yaşanan aksilikler karşısında bir ortaya gelip bir güç birliği yapmak gerekiyor. Tek tek hak arayışı yerine daima birlikte yola çıkma vaktinin geldiğini düşünüyorum.
Burcu Ünsal (Kalem Ajans Çocuk ve Gençlik Kitapları Telif Hakları Sorumlusu): “Yazarların takviyesi büyük değer taşıyor”
Çocuk kitapları yayıncılığı, geride bıraktığımız son on yılda hem eser sayısı tıpkı vakitte müellif, illüstratör ve yayıncı çeşitliliği bakımından epey zenginleşti. Fotoğraflı kitaplarda hikaye, hem metin tıpkı vakitte fotoğrafla anlatıldığı için muharrir ve çizerin ortak üretimi diyebiliriz. ötürüsıyla on yıl evvel yalnızca kapak çizimlerinde tanıdığımız illüstratörler artık sahneye çıkmaya, okurlarla buluşmaya başladı ve bu biçimdece illüstratörlerin görünmezliği büyük ölçüde kırıldı. Lakin bir daha de kat edecek fazlaca yol var. İllüstratörlerin haklarının görünmezliği, eser sahibinin isminin belirtilmediği kapak çizimleri, eser tanıtımlarında yalnızca muharririn isminden bahsedilmesi üzere uzayıp gidecek bir liste kelam konusu. Tercümanlar de yıllardir misal meselelerle karşılaşıyor. Geçtiğimiz 30 Eylül Dünya Çeviri Günü’nde, Londra merkezli Society of Authors (Yazarlar Derneği) bir kampanya başlattı. Müellifler #TranslatorsOnTheCover (ÇevirmenKapakta) sloganıyla, yayıncıları yapıtların kapaklarında tercüman isimlerine yer vermeye çağırdılar. Mark Haddon, Neil Gaiman ve Olga Tokarczuk üzere biroldukca müellifin dayanak verdiği kampanyada muharrirler, tercüman isminin kapakta yazılması koşulunu artık yayınevleriyle yaptıkları mukavelelere de dahil edecekler. İllüstratörlerin görünmezliğinin kırılması için de kuşkusuz muharrirlerin dayanağı büyük kıymet taşıyor.
Nihal Ünver (Ayrıntı Yayınları Editör): “Meslek birliği yaratılması gerekiyor”
Çocuk edebiyatının her yaş kategorisinde bir illüstratörle birlikte çalışıyoruz. Genç yetişkin kitaplarında bile kapak çalışması ya da kitap içine desen çalışmaları yerleştirmek için illüstratörlerle iş birliği halindeyiz. Bu bizim için şu manaya geliyor; yayın listemizi oluştururken metinle birlikte çizeri de kıymetlendiriyoruz. Bizim açımızdan bir kitabın temel öznelerinden biridir çizer. Bilhassa bir de fotoğraflı kitaplar düşünüldüğünde çocukların sanat algıları açısından ne kadar pahalı olduğunu biliyorsak… Bu noktadan bakınca illüstratörlerin emeklerinin karşılığını daha düzgün alabilmeleri için ses çıkarmaları epeyce kıymetli bir yere oturuyor. Son vakit içinderda bunun bir gerçekliğe kavuştuğunu da görüyoruz, çizerler artık telif kontratlarını müddetli yapmak istiyorlar. Aslında bu uğraşın ve güzelleşmenin genel olarak yayınlara yansıyacağını ve daha güzel eserler üretileceğini düşünüyorum. Şartlardaki düzgünleşme alanın her öznesine yansıyacaktır zira. Öte yandan illüstratörlerin bu gayretlerinin daha epey duyulması gerekiyor. Yapılan işin değersizleşmemesi ve seslerinin daha kuvvetli çıkması için alternatif kanallar, örneğin bir meslek birliği, yaratılması gerekiyor.
Uğur Altun (İllüstratör): “Birfazlaca ödül merasimine ulaşım niçiniyle gidemedim”
Ülkede mesleğimiz hobi üzere algılanıyor. Bir de “bunu ben de yaparım” yaklaşımı var. Bunlar değişmediği sürece çizerler daha az görünür olmaya devam edecek. Okurların birçoğu bir müellifin ismi için kitap alıyordu bu biraz değişmeye başladı. Daha düzgün tasarlanmış kitap kapakları görmeye başladık ve görselliğin içerik kadar değerli olduğu anlaşılmaya başlandı. Memleketler arası alanda ödül aldığımızda devletin o mükafatı alabilmeniz için en azından ulaşımınızı sağlayabiliyor olmasını dilerdim. Biroldukça ödül merasimine bu sebepten gidemedim.