Merkez Bankası’nın, pardon; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faiz indirimi iştahı uzun vakittir bilinen bir gerçek.
Ama tüm dünyada artan enflasyon ve 2022’ye damgasını vuracak mali sıkılaştırma adımları bu biçimdesine elle tutulur biçimdeyken, geçen hafta TCMB’nin 200 baz puan üzere agresif bir faiz indirimi ile Erdoğan’ın niye TL’yi savunmasız bırakmayı tercih ettiği hala tartışma konusu.
Ekonomik niçinler münasebet olmayınca faiz indirimine bağlı TL’nin paha kaybına açılan kapı çeşit çeşit komplo teorileri ile açıklanma uğraşı ortasında.
Hafta başında bir kere daha aşikâr oldu ki hiç o kadar uzaklara gitmeye ve devam edeceği anlaşılan faiz indirimlerine o kadar karmaşık açıklamalarla baş yormaya gerek yok.
Cumhurbaşkanı, hudutlu iktisat bilgisi ve sınırsız iktidar isteği çerçevesinde kendisine kaynak sağlayan inşaat şirketlerinin isteklerini gerçekleştirmeye odaklanmış durumda. Tercih ettiği yolun Türkiye’deki kalabalıkları yoksullaştırdığı gerçeğini bir kere daha göz arkası etmeyi tercih ederek.
Daha evvel denenen, bir avuç yandaş inşaat şirketinden öteye kimseye yararı dokunmayan, süratle yoksullaşmakta olan kalabalıkların borç düzeyini artıran büyüme modelini bir kere daha devreye sokmak için düğmeye basmış durumda.
Reuters’ın hafta sonu “içeriden bir kaynaktan aldığı bilgiye” dayandırdığı ve Halkbank tarafınca yalanlanan haberle birebir ahenk ortasında, pazartesi sabah saatlerinde kamu bankaları TCMB’nin faiz indirim sonucunı takiben kredi faizlerinde indirim sonucu aldı.
Tek bir yerden komut verildiğini yansıtan biçimde Ziraat Bankası, Vakıfbank ve Halkbank’tan yapılan ortak açıklamada, 22 Ekim 2021 tarihi prestijiyle “kurumsal kredi faiz oranlarında” eser ve vade yapısına bakılırsa 200 baz puana kadar indirim yapıldığı duyuruldu. Açıklamanın ortasındaki püf nokta “konut kredileri faiz oranlarında” ise 26 Ekim 2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 1 milyon TL altı fiyatlarda %1,29, 1 milyon TL üstündeki meblağlarda ise %1,34 faiz oranları uygulanmaya başlanacak oluşu.
Konut piyasasında mevcut yüksek enflasyon ortamında büyük kentlerde 1 milyon TL’nin altında kalan konut sayısı hudutlu. Bu fiyat hududu daha fazlaca ikinci elde ve daha küçük kentlerde ağırlaşmakta.
Bu kredi faiz düzeylerinin konut piyasasında talebi patlatmaya yetmeyeceği daha evvelki tecrübelerden biliniyor. Aylık konut kredi faizleri %1 ve biraz altına düştüğünde lakin konut piyasasında tozu dumana katan bir canlanma gerçekleşiyor. Bu canlanmaysa artan konut ve arsa meblağları ile el ele geliyor olağan olarak. Yani konut fiyatları enflasyonu ile.
ötürüsıyla TCMB’nin yüksek enflasyon ortamında zayıf TL’nin enflasyonist baskıları azdıracağını bilmesine karşın faiz indirimlerine kasım-aralık aylarında “daha ölçülü” devam edeceği sonucunı da bir daha konut piyasası odaklı kıymetlendirmek gerekli.
Artık sıradan birkaç matematik hesabı gerekli.
Kamu bankalarının 1 milyon TL altı konutlar için verdiği aylık %1,29 faizli kredinin yıllık düzeyi %15,5’larda. 1 milyon TL üstü konutlar için aylık %1,34 faizli kredinin yıllık düzeyi de %16,1 civarında.
Kamu bankalarının kredi fonlama kaynakları ise değerli ölçüde mevduatlar kaynaklı. Bankaların nazaranv ziyanının sonlu kalması için mevduat faizlerinin %15,5-16’nın da süratle altına indiğini izleyeceğiz önümüzdeki günlerde.
bir daha kamu bankalarının ellerinde tuttukları hazine tahvillerinde; mesela, 10 yıllık tahvilin faizi %20,5’ta.
Demek ki kamu bankaları ucuz konut kredisi vermek uğruna bir taraftan mevduat sahibini enflasyona ezdirecek. Bir yandan da tahvil piyasasından borçlandığında ve tabi bunun neredeyse 500 baz puan altına kredi vermeye zorlandığında kendisi bu süreçten ziyan edecek. Daha net sözle, hem mevduat sahibi hem kamu bankaları bu işten ziyan yazacak.
Bu istikrarda kazanan tarafın ise müteahhitler olacağı görünüyor. En azından hesabın bu türlü kurgulandığını anlıyoruz. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın etrafında kümelenen bir avuç inşaat şirketi, hani banka bilançolarındaki sıkıntılı kredilerin değerli kısmının sahibi inşaat şirketleri, genelin ziyanına bu “faiz operasyonundan” yarar sağlayabilecek.
Bu trene özel bankaların yeni bir faal rasyosu saçmalığı devreye sokularak zarurî tutulmamaları halinde binmesi sıkıntı. İşin matematiği özel bankaların bindikleri kısmı kesmelerine uygun değil. Konut piyasasından öteye yavaşlayan global büyümeyle birlikte şirketlerin atıl kapasitesi artarken faizi düşürerek yatırımları büyütmek sonlu tesir yapacaktır.
İşin bir öbür boyutu da olağan olarak bu sefer kamu kredileri ile büyüme pompalanmaya çalışılırken art planda bedelsiz TL ve buna bağlı olarak yüksek seyreden enflasyon. Daha evvelki denemelerde olduğu üzere merkez bankasının kamu bankaları üzerinden “gizleyerek” satacağı bir 128 milyar dolar rezervi yok.
Son devirde brüt rezervlerdeki artış swaplar hariç net döviz rezervlerini -37 milyar dolar düzeyine daraltmış durumda olsa da hala büyük ölçüde eksi rezervler yaklaşık 10 milyar doların ötesinde bir satışla TL’nin desteklenmesine mani.
bu biçimdesi bir kamu döviz satışının TL’yi daha da baskı altına alacağı da bir gerçek; 2020 yaz sonu bunu gördük. Bu da TL’ye yapay teneffüs yapılamayacağını, enflasyonun da mevcut %20 platosundan kolay kolay düşmeyeceğini anlatıyor.
Pandemi periyodunda aslına bakarsan borcu artan hane halkının ise yüksek enflasyon-düşük TL eşliğinde soluğu kesilmişken koşarak konut alımına bir 2020 yazı ölçeğinde yönelmesi gerçekçi değil.
Döviz mevduatı sahiplerinin son bir yılda %22 kıymet kaybeden TL’nin yarattığı zenginleşme hissiyatı planın bir diğer boyutu olabilir. Bu kesim artık konut kredi faizlerinin inmesi eşliğinde döviz mevduatlarını satsa ve konut alımına yönelse bile kelam konusu mevduatların hudutlu sayıda kişinin elinde olması bu planın tüm ekonomiyi çalıştırma mümkünlüğünü düşürmekte.
Özetle, Erdoğan bir daha bildiğiniz Erdoğan. 2022 ortalarında; tahminen daha öncesinde yapacağı erken seçimde para ve maliye siyasetlerinin sonlarını zorlayarak bir daha seçilme isteğinde aşikâr ki.
Ancak Cumhurbaşkanı art planda Türkiye ve dünyadaki ekonomik şartların değiştiği gerçeğini üzücü biçimde ıskalamakta. Bu sefer kredi faizlerini düşürmekle ekonomik aktiviteyi canlandırması ve büyük ölçüde ekonomik ezalara bağlı oy kaybını bu formülle aksiye döndürerek bir daha seçilme planı işe yarayacak üzere görünmüyor.
Artı Gerçek
Ama tüm dünyada artan enflasyon ve 2022’ye damgasını vuracak mali sıkılaştırma adımları bu biçimdesine elle tutulur biçimdeyken, geçen hafta TCMB’nin 200 baz puan üzere agresif bir faiz indirimi ile Erdoğan’ın niye TL’yi savunmasız bırakmayı tercih ettiği hala tartışma konusu.
Ekonomik niçinler münasebet olmayınca faiz indirimine bağlı TL’nin paha kaybına açılan kapı çeşit çeşit komplo teorileri ile açıklanma uğraşı ortasında.
Hafta başında bir kere daha aşikâr oldu ki hiç o kadar uzaklara gitmeye ve devam edeceği anlaşılan faiz indirimlerine o kadar karmaşık açıklamalarla baş yormaya gerek yok.
Cumhurbaşkanı, hudutlu iktisat bilgisi ve sınırsız iktidar isteği çerçevesinde kendisine kaynak sağlayan inşaat şirketlerinin isteklerini gerçekleştirmeye odaklanmış durumda. Tercih ettiği yolun Türkiye’deki kalabalıkları yoksullaştırdığı gerçeğini bir kere daha göz arkası etmeyi tercih ederek.
Daha evvel denenen, bir avuç yandaş inşaat şirketinden öteye kimseye yararı dokunmayan, süratle yoksullaşmakta olan kalabalıkların borç düzeyini artıran büyüme modelini bir kere daha devreye sokmak için düğmeye basmış durumda.
Reuters’ın hafta sonu “içeriden bir kaynaktan aldığı bilgiye” dayandırdığı ve Halkbank tarafınca yalanlanan haberle birebir ahenk ortasında, pazartesi sabah saatlerinde kamu bankaları TCMB’nin faiz indirim sonucunı takiben kredi faizlerinde indirim sonucu aldı.
Tek bir yerden komut verildiğini yansıtan biçimde Ziraat Bankası, Vakıfbank ve Halkbank’tan yapılan ortak açıklamada, 22 Ekim 2021 tarihi prestijiyle “kurumsal kredi faiz oranlarında” eser ve vade yapısına bakılırsa 200 baz puana kadar indirim yapıldığı duyuruldu. Açıklamanın ortasındaki püf nokta “konut kredileri faiz oranlarında” ise 26 Ekim 2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere 1 milyon TL altı fiyatlarda %1,29, 1 milyon TL üstündeki meblağlarda ise %1,34 faiz oranları uygulanmaya başlanacak oluşu.
Konut piyasasında mevcut yüksek enflasyon ortamında büyük kentlerde 1 milyon TL’nin altında kalan konut sayısı hudutlu. Bu fiyat hududu daha fazlaca ikinci elde ve daha küçük kentlerde ağırlaşmakta.
Bu kredi faiz düzeylerinin konut piyasasında talebi patlatmaya yetmeyeceği daha evvelki tecrübelerden biliniyor. Aylık konut kredi faizleri %1 ve biraz altına düştüğünde lakin konut piyasasında tozu dumana katan bir canlanma gerçekleşiyor. Bu canlanmaysa artan konut ve arsa meblağları ile el ele geliyor olağan olarak. Yani konut fiyatları enflasyonu ile.
ötürüsıyla TCMB’nin yüksek enflasyon ortamında zayıf TL’nin enflasyonist baskıları azdıracağını bilmesine karşın faiz indirimlerine kasım-aralık aylarında “daha ölçülü” devam edeceği sonucunı da bir daha konut piyasası odaklı kıymetlendirmek gerekli.
Artık sıradan birkaç matematik hesabı gerekli.
Kamu bankalarının 1 milyon TL altı konutlar için verdiği aylık %1,29 faizli kredinin yıllık düzeyi %15,5’larda. 1 milyon TL üstü konutlar için aylık %1,34 faizli kredinin yıllık düzeyi de %16,1 civarında.
Kamu bankalarının kredi fonlama kaynakları ise değerli ölçüde mevduatlar kaynaklı. Bankaların nazaranv ziyanının sonlu kalması için mevduat faizlerinin %15,5-16’nın da süratle altına indiğini izleyeceğiz önümüzdeki günlerde.
bir daha kamu bankalarının ellerinde tuttukları hazine tahvillerinde; mesela, 10 yıllık tahvilin faizi %20,5’ta.
Demek ki kamu bankaları ucuz konut kredisi vermek uğruna bir taraftan mevduat sahibini enflasyona ezdirecek. Bir yandan da tahvil piyasasından borçlandığında ve tabi bunun neredeyse 500 baz puan altına kredi vermeye zorlandığında kendisi bu süreçten ziyan edecek. Daha net sözle, hem mevduat sahibi hem kamu bankaları bu işten ziyan yazacak.
Bu istikrarda kazanan tarafın ise müteahhitler olacağı görünüyor. En azından hesabın bu türlü kurgulandığını anlıyoruz. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın etrafında kümelenen bir avuç inşaat şirketi, hani banka bilançolarındaki sıkıntılı kredilerin değerli kısmının sahibi inşaat şirketleri, genelin ziyanına bu “faiz operasyonundan” yarar sağlayabilecek.
Bu trene özel bankaların yeni bir faal rasyosu saçmalığı devreye sokularak zarurî tutulmamaları halinde binmesi sıkıntı. İşin matematiği özel bankaların bindikleri kısmı kesmelerine uygun değil. Konut piyasasından öteye yavaşlayan global büyümeyle birlikte şirketlerin atıl kapasitesi artarken faizi düşürerek yatırımları büyütmek sonlu tesir yapacaktır.
İşin bir öbür boyutu da olağan olarak bu sefer kamu kredileri ile büyüme pompalanmaya çalışılırken art planda bedelsiz TL ve buna bağlı olarak yüksek seyreden enflasyon. Daha evvelki denemelerde olduğu üzere merkez bankasının kamu bankaları üzerinden “gizleyerek” satacağı bir 128 milyar dolar rezervi yok.
Son devirde brüt rezervlerdeki artış swaplar hariç net döviz rezervlerini -37 milyar dolar düzeyine daraltmış durumda olsa da hala büyük ölçüde eksi rezervler yaklaşık 10 milyar doların ötesinde bir satışla TL’nin desteklenmesine mani.
bu biçimdesi bir kamu döviz satışının TL’yi daha da baskı altına alacağı da bir gerçek; 2020 yaz sonu bunu gördük. Bu da TL’ye yapay teneffüs yapılamayacağını, enflasyonun da mevcut %20 platosundan kolay kolay düşmeyeceğini anlatıyor.
Pandemi periyodunda aslına bakarsan borcu artan hane halkının ise yüksek enflasyon-düşük TL eşliğinde soluğu kesilmişken koşarak konut alımına bir 2020 yazı ölçeğinde yönelmesi gerçekçi değil.
Döviz mevduatı sahiplerinin son bir yılda %22 kıymet kaybeden TL’nin yarattığı zenginleşme hissiyatı planın bir diğer boyutu olabilir. Bu kesim artık konut kredi faizlerinin inmesi eşliğinde döviz mevduatlarını satsa ve konut alımına yönelse bile kelam konusu mevduatların hudutlu sayıda kişinin elinde olması bu planın tüm ekonomiyi çalıştırma mümkünlüğünü düşürmekte.
Özetle, Erdoğan bir daha bildiğiniz Erdoğan. 2022 ortalarında; tahminen daha öncesinde yapacağı erken seçimde para ve maliye siyasetlerinin sonlarını zorlayarak bir daha seçilme isteğinde aşikâr ki.
Ancak Cumhurbaşkanı art planda Türkiye ve dünyadaki ekonomik şartların değiştiği gerçeğini üzücü biçimde ıskalamakta. Bu sefer kredi faizlerini düşürmekle ekonomik aktiviteyi canlandırması ve büyük ölçüde ekonomik ezalara bağlı oy kaybını bu formülle aksiye döndürerek bir daha seçilme planı işe yarayacak üzere görünmüyor.
Artı Gerçek