Rahmetli İngiliz Kraliçesi IIci Elizabeth’in Türkiye’de ne kadar fazlaca seveni varmış. Kimi finans sitelerinde 5 tane yan yana İngiltere kraliçesiyle ilgili başlık görür görmez, bu mevzunun Türkiye iktisadının yumuşak karnı ve piyasaların akıllarından dahi geçmeyen bir Kara Kuğu’ya dönüşebileceğine karar kıldım. Nasıl? Bence IIci Elizabeth’in vefatı Annunaki’lerin Dünya Gezegeninden stratejik bir geri çekilişinin sinyali. Şayet onların bırakacağı boşluğu Kertenkele Beşerler dolduracaksa, Türkiye’nin dış siyasetinin güncellenmesi gerekecek.
Kafamda dolaşarak beni her gece uykusuz bırakan birtakım sorula karşılık bulamamaktan tedirginim. Sanki, Türkiye 21ci Yüzyılın en ağır ekonomik ve siyasi buhranını yaşarken, bilumum fuzuli hususlarla uğraşmasının sebebi ne olabilir? Artık Türkiye’de kimsenin okumadığı ancak muhalif müelliflerin daima kerteriz alarak buhrana girdiği havuz medyası mı? örneğin, Sevgili Bakanım Nebati’nin daima ekonomiyi öven, performansımızla böbürlenen bildirileri havuz medyasında parlatılmasa da, muhalif müellifler kararsızların AKP’ye geri döndüğünü daima yenidenlar mı? Yoksa, biz mazoşist miyiz toplu biçimde? RTE’ın yıllardır bize çektirmiş olduğu fakirleştirme siyaseti sonunda artık acı çekmekten keyif alır hale mi geldik topluca? Şayet durum buysa, Nebati Abim enflasyonu %20’ye düşürerek seçim kazanmak yerine, %200’e çıkartacak bir strateji izlese daha randımanlı olmaz mı?
Korkarım, tam teşekküllü bir akıl hastanesine yatıp uzun vadeli psikiyatrik terapi görmeden, bu sorulara karşılık bulamayacağım. Kendimi teskin etmek için bildiğim, ya da bildiğimi sandığım gerçeklere sıkıca sarılarak “ruhi beklentilerimi çıpalamalıyım”.
Bildiğim gerçek ise sıradan, ancak niçinse tüm anket bilimcilerin gözünden kaçıyor. Ağustos ve Eylül aylarında açıklanan datalar iktisadın yaz aylarında terlediğini gösteriyor. Ek olarak, daha Ağustos sıcağında iktisadın donmaya başladığını da görüyoruz. Nasıl yani? Karar ver, FÖŞ Moruğu, donuyor mu, terliyor mu? Donarken terliyor. Ulan, OVP’de gerçek GSYH %5 büyürken enflasyon %20’lere düşecek safsatasını sorgulamadınız da, benim tezatlarla dolu iktisat teşhisimi mi sorguluyor sunuz?
Ekonomide yüksek ateş ve terleme semptomları iki tane. Birincisi enflasyon. Resmi kayıtlara bakılırsa %80’ı aştı. Lakin, Excell sheet’de mekanik tahlil yapanlara nazaran (bunlar Nebati Abim ve takımı değil, onları tenzih ederim, onlar büsbütün saçmalıyor) seçim vakti %40’a düşecek.
Nasıl? Baz tesiri. Nasıl, besin ve güç fiyatları düşecek? Nasıl? Döviz kurunda istikrar sürecek. Biraz küresel ekonomik literatürü takip edenler bu var iseyımların geçerli olmadığını, örneğin son Reuters anketinde dolar/TL’nin önümüzdeki 12 ayda %16 paha kaybedeceğini farkeder. Buğday ve pirinçte kış rallisinin başladığı görür. Önümüzdeki aylarda her geçen gün sıkılaşacak Rus gücüne yaptırımların (tavan fiyat, Rus petrolü taşınan tankerlere sigorta satma yasağı, Çin ve Hindistan üstünde ağır baskı) kış aylarında güç fiyatlarını bir sefer daha üst taşıyacağını çakar. Tahminen bunları okumak için vakitleri yoktur. Ancak, seçimlere gidilirken yapılacak dev harcamaların enflasyonist tesirlerini de mi modellerine katmazlar sanki?
İkinci terleme sebebi ise Ağustos’ta dahi aylık $5 milyarı aşacak cari açık. Rusya doğal gazın %25’ni rubleyle satsa da, bu cari açık daralmaz, tersine berbat huylu güç fiyatı senaryolarında genişler. niye derseniz. Birincinin, seçime giderken ekonomiyi seçmeni keyifli edecek bir tempoda büyütmek isterseniz, güç yanında çekirdek ithalat da artar. İkincisi, Avrupa’nın saplandığı derin resesyon girdabının ihracatımıza olumsuz yansıması beklenir. Hakikaten ihracat iklim endeksi Temmuz’da 19 ayın en düşük bedeline geriledi. Fed faizleri artırıp dolar rallisini körüklerken seçime kadar periyotta vadesi gelen en az $15, belki $25 milyar dış borcun bir daha borçlanılmayacağı, itfa edileceğini de hesaba katmak lazım.
Ağustos TUIK ve BloombergHT tüketici inanç endeksleri aylık bazda yükselişe işaret etti, katılırım. Fakat özel son tüketim talebi yılıın son çeyreğinde gücünü koruyabilir mi? Bulgu Araştırma Ağustos anketine bakalım: “Ankete katılanlara en değerli sorun/mutsuz eden husus sorulmuş. Yüzde 60’lık iştirakçi enflasyon seçeneğinde birleşmiş. Geçim badiresi diyen yüzde 21.6 ile toplamda 81.6’lık bir iktisat bloku görünüyor.”
Hane halkı tüketimi Ocak’a kadar daralır, daha sonra fiyat ve emekli maaşı artırımları ile biraz kendine gelir, ancak bu da 1-2 ay sürer. Zira talepteki her artış enflasyon ve döviz kurunu körükleyerek gerçek harcanabilir geliri azaltacak.
Donma eğilimi üretim tarafında epey besbelli. Meslektaşlarımın çoğunluğu sanayi üretimi tarafına TCMB Gerçek Kesim İnanç Endeksi ve ISO-SP Küresel PMI üzerinden bakıyor, doğrudur. Lakin, ben ezoterik ve eksentrik mizacımdan dolayı hizmetleri de kapsayan SAMEKS-MUSIAD bileşik PMI’ı tercih ediyorum. Aşağıda goreceğiniz üzere manşet endeks Ağustos’ta daralma bölgesine geçti. Turizm talebi en civcivli devrindeyken ekonomik aktivite göstergesinin yavaşlaması yılın kalan ayları için berbat haber derim.
Tabii, bir de grafiklere sığmayan bilgiler var. Linkteki habere göz atın, konut talebi yavaşlıyor, bir kaç ay ortayla inşaat faaliyetine yansır. Endüstrici bitmek-tükenmek bilmeyen güç artırımlarından daha sonra artık kar edemez biçimde. Fiyat yükseltse, müşteride alım yapacak gelir yok. Tüm bunlar 2011 tarihinden bu yana israrla savunduğum “Kış Geliyor” senaryosuna epeyce güçlü kanıtlar teşkil ediyor. Lakin, RTE hükümeti bize kışın bahar da yaşatabilir—tabii, nükleer bahar. Şayet ekonomik faaliyet yavaşlıyorsa, hükümet olarak birinci tahlil, motora kredi pompalamak. Aşağıda bakılırsaceksiniz, (bu 2 hafta öncesinin verisi, ancak Perşembe yayınlanan bilgi de trendi doğruluyor) kredi ivmesi süratle yavaşlıyor, lakin Nebati Abim sağolsun, Kredi Garanti Fonu vasıtasıyla musluklar bir daha açılacak.
Ben yeni yılda yoldan geçene ucuz kredi devrinin başlayacağını düşünüyordum, herbiçimde AKP-MHP anketlerde üzücü sıçmış olmalı ki, bir çeyreklik bir yavaşlamayı göze alamıyorlar. Velakin, krediler yalnızca KOBİ ve AKP’ye yakın iş bölümüne verileceği için, bu kere kredi pompasının iktisada katkısı geçmiş periyotlara nazaran daha cüzi kalabilir.
İkinci yol, faiz-dışı bütçe harcamalarını patlatarak refah satın almak. Bakalım akademisyen müellifimiz Dr Ali Orhan Yalçınkaya bu mevzuda ne diyor: “Temmuz 2022 itibariyle merkezi idare bütçesi yılın birinci 7 ayında 29.5 milyar TL fazla verirken OVP’de 2022 yılı bütçe açığı gerçekleşme iddiasının 461,2 milyar TL olduğunu gördük. Bu da yılın kalan 5 ayında bütçenin 490.7 milyar TL açık vereceği manasına geliyor. Önümüzdeki devirde faiz dışı masrafların süratle yükseldiğine şahit olacağız”.
Hazine nasıl olsa bankalardan nerdeyse ücretsiz borç alıyor, harcamaları misliyle artıracak. İnşallah artık yemek çantası ve bayan hijyen eserine dahi erişemeyen fakir-fukaraya harcar.
Velakin kredi ve bütçe harcamaları ile büyümeyi sürdürmenin istenmeyen hayli yan tesiri var. Güvendiğim ekonomistlere bakılırsa, yılın birinci yarısı sonunda çıktı fazlası GSYH’nin %3’i civarındaydı. Yani, iktisat aslına bakarsanız çok ısınmıştı. Zira, iktisadın kas ve kemiklerini o denli insafsızca ameliyat ettik ki, gövde bırak sprint atmayı, düz yolda yürüyemiyor. Bu zayıf bacaklara dev ölçüde gelir yüklerseniz, arz tarafı talebi karşılayamaz. Yeni yılda düşecek diye halka yemin-billah ettiğiniz enflasyon 3 haneye çıkar. Rusya’da para gelecek palavrasıyla geciktirdiğiniz döviz talebi KKM’da de servetinin eridiğini anlayınca, kuru üst iter.
Ve.. daha yüksek enflasyon ve daha bedelsiz bir TL’yle başladığımız yere döneriz: Yani, Ulusal ve Ebedi Ekonomik Buhranımıza.
ANALİZ: Yazdan kalan dört hikaye
FÖŞ-ANALİZ: Yaz aylarında AKP oyları yükseldi mi?
FED Bizi Nasıl Oyacak, Size Anlatayım…
Kafamda dolaşarak beni her gece uykusuz bırakan birtakım sorula karşılık bulamamaktan tedirginim. Sanki, Türkiye 21ci Yüzyılın en ağır ekonomik ve siyasi buhranını yaşarken, bilumum fuzuli hususlarla uğraşmasının sebebi ne olabilir? Artık Türkiye’de kimsenin okumadığı ancak muhalif müelliflerin daima kerteriz alarak buhrana girdiği havuz medyası mı? örneğin, Sevgili Bakanım Nebati’nin daima ekonomiyi öven, performansımızla böbürlenen bildirileri havuz medyasında parlatılmasa da, muhalif müellifler kararsızların AKP’ye geri döndüğünü daima yenidenlar mı? Yoksa, biz mazoşist miyiz toplu biçimde? RTE’ın yıllardır bize çektirmiş olduğu fakirleştirme siyaseti sonunda artık acı çekmekten keyif alır hale mi geldik topluca? Şayet durum buysa, Nebati Abim enflasyonu %20’ye düşürerek seçim kazanmak yerine, %200’e çıkartacak bir strateji izlese daha randımanlı olmaz mı?
Korkarım, tam teşekküllü bir akıl hastanesine yatıp uzun vadeli psikiyatrik terapi görmeden, bu sorulara karşılık bulamayacağım. Kendimi teskin etmek için bildiğim, ya da bildiğimi sandığım gerçeklere sıkıca sarılarak “ruhi beklentilerimi çıpalamalıyım”.
Bildiğim gerçek ise sıradan, ancak niçinse tüm anket bilimcilerin gözünden kaçıyor. Ağustos ve Eylül aylarında açıklanan datalar iktisadın yaz aylarında terlediğini gösteriyor. Ek olarak, daha Ağustos sıcağında iktisadın donmaya başladığını da görüyoruz. Nasıl yani? Karar ver, FÖŞ Moruğu, donuyor mu, terliyor mu? Donarken terliyor. Ulan, OVP’de gerçek GSYH %5 büyürken enflasyon %20’lere düşecek safsatasını sorgulamadınız da, benim tezatlarla dolu iktisat teşhisimi mi sorguluyor sunuz?
Ekonomide yüksek ateş ve terleme semptomları iki tane. Birincisi enflasyon. Resmi kayıtlara bakılırsa %80’ı aştı. Lakin, Excell sheet’de mekanik tahlil yapanlara nazaran (bunlar Nebati Abim ve takımı değil, onları tenzih ederim, onlar büsbütün saçmalıyor) seçim vakti %40’a düşecek.
Nasıl? Baz tesiri. Nasıl, besin ve güç fiyatları düşecek? Nasıl? Döviz kurunda istikrar sürecek. Biraz küresel ekonomik literatürü takip edenler bu var iseyımların geçerli olmadığını, örneğin son Reuters anketinde dolar/TL’nin önümüzdeki 12 ayda %16 paha kaybedeceğini farkeder. Buğday ve pirinçte kış rallisinin başladığı görür. Önümüzdeki aylarda her geçen gün sıkılaşacak Rus gücüne yaptırımların (tavan fiyat, Rus petrolü taşınan tankerlere sigorta satma yasağı, Çin ve Hindistan üstünde ağır baskı) kış aylarında güç fiyatlarını bir sefer daha üst taşıyacağını çakar. Tahminen bunları okumak için vakitleri yoktur. Ancak, seçimlere gidilirken yapılacak dev harcamaların enflasyonist tesirlerini de mi modellerine katmazlar sanki?
İkinci terleme sebebi ise Ağustos’ta dahi aylık $5 milyarı aşacak cari açık. Rusya doğal gazın %25’ni rubleyle satsa da, bu cari açık daralmaz, tersine berbat huylu güç fiyatı senaryolarında genişler. niye derseniz. Birincinin, seçime giderken ekonomiyi seçmeni keyifli edecek bir tempoda büyütmek isterseniz, güç yanında çekirdek ithalat da artar. İkincisi, Avrupa’nın saplandığı derin resesyon girdabının ihracatımıza olumsuz yansıması beklenir. Hakikaten ihracat iklim endeksi Temmuz’da 19 ayın en düşük bedeline geriledi. Fed faizleri artırıp dolar rallisini körüklerken seçime kadar periyotta vadesi gelen en az $15, belki $25 milyar dış borcun bir daha borçlanılmayacağı, itfa edileceğini de hesaba katmak lazım.
Ağustos TUIK ve BloombergHT tüketici inanç endeksleri aylık bazda yükselişe işaret etti, katılırım. Fakat özel son tüketim talebi yılıın son çeyreğinde gücünü koruyabilir mi? Bulgu Araştırma Ağustos anketine bakalım: “Ankete katılanlara en değerli sorun/mutsuz eden husus sorulmuş. Yüzde 60’lık iştirakçi enflasyon seçeneğinde birleşmiş. Geçim badiresi diyen yüzde 21.6 ile toplamda 81.6’lık bir iktisat bloku görünüyor.”
Hane halkı tüketimi Ocak’a kadar daralır, daha sonra fiyat ve emekli maaşı artırımları ile biraz kendine gelir, ancak bu da 1-2 ay sürer. Zira talepteki her artış enflasyon ve döviz kurunu körükleyerek gerçek harcanabilir geliri azaltacak.
Donma eğilimi üretim tarafında epey besbelli. Meslektaşlarımın çoğunluğu sanayi üretimi tarafına TCMB Gerçek Kesim İnanç Endeksi ve ISO-SP Küresel PMI üzerinden bakıyor, doğrudur. Lakin, ben ezoterik ve eksentrik mizacımdan dolayı hizmetleri de kapsayan SAMEKS-MUSIAD bileşik PMI’ı tercih ediyorum. Aşağıda goreceğiniz üzere manşet endeks Ağustos’ta daralma bölgesine geçti. Turizm talebi en civcivli devrindeyken ekonomik aktivite göstergesinin yavaşlaması yılın kalan ayları için berbat haber derim.
Tabii, bir de grafiklere sığmayan bilgiler var. Linkteki habere göz atın, konut talebi yavaşlıyor, bir kaç ay ortayla inşaat faaliyetine yansır. Endüstrici bitmek-tükenmek bilmeyen güç artırımlarından daha sonra artık kar edemez biçimde. Fiyat yükseltse, müşteride alım yapacak gelir yok. Tüm bunlar 2011 tarihinden bu yana israrla savunduğum “Kış Geliyor” senaryosuna epeyce güçlü kanıtlar teşkil ediyor. Lakin, RTE hükümeti bize kışın bahar da yaşatabilir—tabii, nükleer bahar. Şayet ekonomik faaliyet yavaşlıyorsa, hükümet olarak birinci tahlil, motora kredi pompalamak. Aşağıda bakılırsaceksiniz, (bu 2 hafta öncesinin verisi, ancak Perşembe yayınlanan bilgi de trendi doğruluyor) kredi ivmesi süratle yavaşlıyor, lakin Nebati Abim sağolsun, Kredi Garanti Fonu vasıtasıyla musluklar bir daha açılacak.
Ben yeni yılda yoldan geçene ucuz kredi devrinin başlayacağını düşünüyordum, herbiçimde AKP-MHP anketlerde üzücü sıçmış olmalı ki, bir çeyreklik bir yavaşlamayı göze alamıyorlar. Velakin, krediler yalnızca KOBİ ve AKP’ye yakın iş bölümüne verileceği için, bu kere kredi pompasının iktisada katkısı geçmiş periyotlara nazaran daha cüzi kalabilir.
İkinci yol, faiz-dışı bütçe harcamalarını patlatarak refah satın almak. Bakalım akademisyen müellifimiz Dr Ali Orhan Yalçınkaya bu mevzuda ne diyor: “Temmuz 2022 itibariyle merkezi idare bütçesi yılın birinci 7 ayında 29.5 milyar TL fazla verirken OVP’de 2022 yılı bütçe açığı gerçekleşme iddiasının 461,2 milyar TL olduğunu gördük. Bu da yılın kalan 5 ayında bütçenin 490.7 milyar TL açık vereceği manasına geliyor. Önümüzdeki devirde faiz dışı masrafların süratle yükseldiğine şahit olacağız”.
Hazine nasıl olsa bankalardan nerdeyse ücretsiz borç alıyor, harcamaları misliyle artıracak. İnşallah artık yemek çantası ve bayan hijyen eserine dahi erişemeyen fakir-fukaraya harcar.
Velakin kredi ve bütçe harcamaları ile büyümeyi sürdürmenin istenmeyen hayli yan tesiri var. Güvendiğim ekonomistlere bakılırsa, yılın birinci yarısı sonunda çıktı fazlası GSYH’nin %3’i civarındaydı. Yani, iktisat aslına bakarsanız çok ısınmıştı. Zira, iktisadın kas ve kemiklerini o denli insafsızca ameliyat ettik ki, gövde bırak sprint atmayı, düz yolda yürüyemiyor. Bu zayıf bacaklara dev ölçüde gelir yüklerseniz, arz tarafı talebi karşılayamaz. Yeni yılda düşecek diye halka yemin-billah ettiğiniz enflasyon 3 haneye çıkar. Rusya’da para gelecek palavrasıyla geciktirdiğiniz döviz talebi KKM’da de servetinin eridiğini anlayınca, kuru üst iter.
Ve.. daha yüksek enflasyon ve daha bedelsiz bir TL’yle başladığımız yere döneriz: Yani, Ulusal ve Ebedi Ekonomik Buhranımıza.
ANALİZ: Yazdan kalan dört hikaye
FÖŞ-ANALİZ: Yaz aylarında AKP oyları yükseldi mi?
FED Bizi Nasıl Oyacak, Size Anlatayım…