Merkez Bankası (TCMB) Para Siyaseti Konseyi (PPK) 14 Nisan günü toplandı ve siyaset faizini değiştirmeyerek yüzde 14 seviyesinde tuttu. Siyaset faizi, Naci Ağbal devrinde, 18 Mart 2021 tarihindeki görüşmede iki puan artırılarak yüzde 19’a yükseltilmişti. İki gün daha sonra, 20 Mart 2021’de yeni bir Merkez Bankası Lideri, Şahap Kavcıoğlu atandı. Siyaset faizi 23 Eylül 2021’deki toplantıya kadar değiştirilmedi. O görüşmede ve izleyen üç görüşmede dört sefer düşürüldü. bu biçimdelikle, 16 Aralık 2021’deki PPK toplantısı daha sonrasında siyaset faizi yüzde 14 oldu.
Hangi siyaset faizi?
Hangi siyaset faizi mi? Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin Ocak ayı ortasında yaptığı bir açıklamada “politika faizinin bir ehemmiyeti kalmadı, devreden çıkardık” dediği faiz. Hangi siyaset faizi mi? Son paragrafında “TCMB, fiyat istikrarı temel gayesi doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden kuvvetli göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 gayesine ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları liralaşma stratejisi çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edecektir” denilen PPK karar metninin birinci cümlesinde açıklanan faiz.
Hangi siyaset faizi? Birinci faiz indiriminden hemilk evvel (22 Eylül 2021’de) 8,6 lira olan dolar kurunun, son indirimin sonraki günü (17 Aralık 2021) 16,4 liraya, indirimden iki işgünü daha sonra da (20 Aralık 2021) 17,5 liraya sıçradığı ülkenin siyaset faizi (Grafik 1).
Grafik 1. Siyaset faizi (%) ve dolar kuru (TL): 5 Ocak 2021 – 14 Nisan 2022.
Hangi siyaset faizi? Eylül 2021’de yüzde 20 olan tüketici enflasyonunun Ocak 2022’de yüzde 49’a, Mart 2022’de ise yüzde 61’e çıktığı ülkenin politika faizi. Hangi siyaset faizi? Eylül 2021’de yüzde 44 olan üretici enflasyonunun Ocak 2022’de yüzde 94’e, Mart 2022’de ise yüzde 115’e çıktığı ülkenin siyaset faizi (Grafik 2).
Grafik 2. Tüketici (%, sol eksen) ve üretici (%, sağ eksen) enflasyonu: Ocak 2021 – Mart 2022.
Faiz, risk, kur ve enflasyon
İki grafikten de anlaşılacağı üzere, siyaset faizinin düşürülmesi ile döviz kurunun ve enflasyonun sıçraması içinde yakın bir alaka var. Bu değişkenler içinde teorik bir münasebet olmasaydı, salt grafiksel tahlile dayanarak ‘yakın bir ilişkiden’ kelam etmek manalı olmayabilirdi.
halbuki iktisat kuramı açık: enflasyon yüksekken ve yükselme ihtimali de varken faiz indirimine giderseniz, o ülkenin riskini yükseltirsiniz. Türkiye’nin 22 Eylül 2021’de 387 olan risk primi (CDS) 21 Aralık 2021’de 624’e sıçradı. Bir yandan düşen faiz öbür yandan artan risk primi, o ülkenin parası cinsinden mali varlıkların cazibesini yabancılar açısından düşürür: bu daha az döviz girişi (arzı) demektir.
Tıpkı ortamda yerlilerin de döviz talebi artar: bu da daha fazlaca döviz talebi demektir. Döviz arzının azalması ve döviz talebinin artmasıyla da döviz kuru sıçrar. Döviz kuru enflasyonun değerli belirleyicilerinin başında geliyor. ötürüsıyla da bir süre daha sonra enflasyon yükselir.
Tek niye dışsal şoklar olsaydı
bu biçimde olmasaydı da bizdeki enflasyon artışının tek sebebi dışsal şoklar olsaydı durum ne olurdu? Yani bizde enflasyon yalnızca memleketler arası piyasalarda artan emtia fiyatlarının, bir de Rusya’nın Şubat sonuna gerçek Ukrayna’ya saldırması ile daha da yükselmesi niçiniyle artmış olsaydı durum ne olurdu? Bu durumda, Merkez Bankası’nın siyaset faizini değiştirmemesi bir şartla haklı olabilirdi. Bu dışsal şokların bir süre daha sonra ortadan kalkacağının yaygın bir biçimde düşünülmesi niçiniyle ekonomik ünitelerin enflasyon beklentilerinin bozulmaması ve ötürüsıyla fiyatlama davranışlarının değişmemesi.
Türkçesi; üretilen mal ve hizmetlerin meblağlarının ikide bir artırılmadığı ve daha yüksek fiyat artışlarının istenilmediği bir dünyada olsaydık, Merkez Bankası da siyaset faizini artırmayabilirdi.
halbuki o denli olmadığı açık. Rusya Ukrayna savaşı başlamadan evvel kur, risk ve enflasyon sıçradı Türkiye’de. Evet, savaştan evvel milletlerarası piyasalarda emtia fiyatları yüksek seyrediyordu. Türkiye’deki enflasyon üzerinde olumsuz tesiri vardı. Lakin döviz kuru bu kadar sıçramasaydı, emtia fiyatlarındaki artışın bizdeki enflasyona tesiri sonlu kalacaktı.
Yazının devamı burada.
Hangi siyaset faizi?
Hangi siyaset faizi mi? Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin Ocak ayı ortasında yaptığı bir açıklamada “politika faizinin bir ehemmiyeti kalmadı, devreden çıkardık” dediği faiz. Hangi siyaset faizi mi? Son paragrafında “TCMB, fiyat istikrarı temel gayesi doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden kuvvetli göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 gayesine ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları liralaşma stratejisi çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edecektir” denilen PPK karar metninin birinci cümlesinde açıklanan faiz.
Hangi siyaset faizi? Birinci faiz indiriminden hemilk evvel (22 Eylül 2021’de) 8,6 lira olan dolar kurunun, son indirimin sonraki günü (17 Aralık 2021) 16,4 liraya, indirimden iki işgünü daha sonra da (20 Aralık 2021) 17,5 liraya sıçradığı ülkenin siyaset faizi (Grafik 1).
Grafik 1. Siyaset faizi (%) ve dolar kuru (TL): 5 Ocak 2021 – 14 Nisan 2022.
Hangi siyaset faizi? Eylül 2021’de yüzde 20 olan tüketici enflasyonunun Ocak 2022’de yüzde 49’a, Mart 2022’de ise yüzde 61’e çıktığı ülkenin politika faizi. Hangi siyaset faizi? Eylül 2021’de yüzde 44 olan üretici enflasyonunun Ocak 2022’de yüzde 94’e, Mart 2022’de ise yüzde 115’e çıktığı ülkenin siyaset faizi (Grafik 2).
Grafik 2. Tüketici (%, sol eksen) ve üretici (%, sağ eksen) enflasyonu: Ocak 2021 – Mart 2022.
Faiz, risk, kur ve enflasyon
İki grafikten de anlaşılacağı üzere, siyaset faizinin düşürülmesi ile döviz kurunun ve enflasyonun sıçraması içinde yakın bir alaka var. Bu değişkenler içinde teorik bir münasebet olmasaydı, salt grafiksel tahlile dayanarak ‘yakın bir ilişkiden’ kelam etmek manalı olmayabilirdi.
halbuki iktisat kuramı açık: enflasyon yüksekken ve yükselme ihtimali de varken faiz indirimine giderseniz, o ülkenin riskini yükseltirsiniz. Türkiye’nin 22 Eylül 2021’de 387 olan risk primi (CDS) 21 Aralık 2021’de 624’e sıçradı. Bir yandan düşen faiz öbür yandan artan risk primi, o ülkenin parası cinsinden mali varlıkların cazibesini yabancılar açısından düşürür: bu daha az döviz girişi (arzı) demektir.
Tıpkı ortamda yerlilerin de döviz talebi artar: bu da daha fazlaca döviz talebi demektir. Döviz arzının azalması ve döviz talebinin artmasıyla da döviz kuru sıçrar. Döviz kuru enflasyonun değerli belirleyicilerinin başında geliyor. ötürüsıyla da bir süre daha sonra enflasyon yükselir.
Tek niye dışsal şoklar olsaydı
bu biçimde olmasaydı da bizdeki enflasyon artışının tek sebebi dışsal şoklar olsaydı durum ne olurdu? Yani bizde enflasyon yalnızca memleketler arası piyasalarda artan emtia fiyatlarının, bir de Rusya’nın Şubat sonuna gerçek Ukrayna’ya saldırması ile daha da yükselmesi niçiniyle artmış olsaydı durum ne olurdu? Bu durumda, Merkez Bankası’nın siyaset faizini değiştirmemesi bir şartla haklı olabilirdi. Bu dışsal şokların bir süre daha sonra ortadan kalkacağının yaygın bir biçimde düşünülmesi niçiniyle ekonomik ünitelerin enflasyon beklentilerinin bozulmaması ve ötürüsıyla fiyatlama davranışlarının değişmemesi.
Türkçesi; üretilen mal ve hizmetlerin meblağlarının ikide bir artırılmadığı ve daha yüksek fiyat artışlarının istenilmediği bir dünyada olsaydık, Merkez Bankası da siyaset faizini artırmayabilirdi.
halbuki o denli olmadığı açık. Rusya Ukrayna savaşı başlamadan evvel kur, risk ve enflasyon sıçradı Türkiye’de. Evet, savaştan evvel milletlerarası piyasalarda emtia fiyatları yüksek seyrediyordu. Türkiye’deki enflasyon üzerinde olumsuz tesiri vardı. Lakin döviz kuru bu kadar sıçramasaydı, emtia fiyatlarındaki artışın bizdeki enflasyona tesiri sonlu kalacaktı.
Yazının devamı burada.