Efruz Çakırkaya: kademenin hoşluklarını hatırlamaya gereksinimimiz var

CatWalk

New member
İhsan Dindar – milliyet.com.tr / [email protected]



Yalnızca Türkiye değil tüm dünya güç günler yaşıyor. Pandemi, doğal afetler, mülteci krizleri vs. Tam bu noktada kentin öncü şenliği 49. İstanbul Müzik Şenliği “Başka Bir Dünya Mümkün” temasıyla müzikseverlere merhaba demeye hazırlanıyor. Sizce diğer bir dünya nasıl bir biçimde mümkün?

Öbür bir dünya özümüze dönerek, tabiatın sahibi değil yalnızca küçücük bir kesimi olduğumuzu hatırlayarak, yıkıp tahrip etmeden, gereksinimimiz olanla yetinip; toprağa, ağaca, suya, havaya ve kainattaki tüm canlıların yaşama hakkına hürmet göstererek mümkün. Bu bilince ulaşmak için de bilimin, sanatın, edebiyatın, müziğin gücüne sığınmamız; doğayı gözlemlememiz, oradaki o olağanüstü nizamı içselleştirmemiz, onunla bağ ve empati kurmamız gerektiğini düşünüyorum.




Şenlik geçtiğimiz yıl çevrimiçi bir biçimde gerçekleştirilmişti. Bu sene (bir aksilik şayet olmazsa) bir daha seyirciyle tam da mevsime uygun bir formda açık hava yerlerde buluşuyor. Bu noktada şenliğin hazırlık süreci nasıl geçti? Yer seçiminin yanı sıra sanatkarların şenliğe iştirak sürecinde neler yaşandı?

49 yıllık tarihinde şenlik birinci sefer büsbütün açık hava yerlerde düzenlenecek. Bu durum biraz zorunlu niçinlerle de olsa, temamızla ve vermek istediğimiz bildiriyle örtüşüyor. Salon müziği olan klasik müziğin büsbütün açık havada hayat bulacak olması aslında değişen dünya tertibiyle ve oburlaşan ömür biçimimizle de örtüşüyor, yesyeni bir tecrübe sunuyor seyirciye. Şenliğin hazırlık süreci de değişen, dönüşen hayat sistemimizle benzerlikler taşıdı diyebilirim. Çok sıkı bir planlama-programlama gerektiren bir iş tarifimiz var olağanda. Fakat son iki yıldır dayanılmaz bir bilinmezlik ve belirsizlikle yapıp bozarak, baştan tekrar başlayarak geçti. Konser yerlerini belirlerken evvela orada yer alacak aktifliğin ruhuyla örtüşüp örtüşmediğine baktık. O yere ulaşımın kolaylığından, toplumsal aralık kurallarına bakılırsa oluşturulacak oturma alanına sığacak izleyici kapasitesine; etraftan gelebilecek ve konserin ahengini bozabilecek mümkün ses kaynaklarına kadar birfazlaca parametreye de dikkat etmek gerekti olağan olarak. Lakin mesela Four Seasons Bosphorus Otel’in terası üzere hem kentin hem boğazın seslerine açık alanlardan da vazgeçmedik. Çünkü bu sesler de İstanbul’un sesleri, bize nerede olduğumuzu hatırlatacak; yaşadığımız anın gerçekle bağını kuracak. Şenlikte yer alacak tüm sanatkarlar da neredeyse iki yıl daha sonra fiziki konserlerde izleyiciyle buluşacak olmaktan ötürü son derece heyecanlı ve sevinçliler. Müziğin, sanatın insan için yapıldığı tezi sanırım bu vakitte güç kazandı. İzleyiciyle bütünleşemeden, o büyülü anda tek yürek olmadan olmuyor.



Biletlerin tükendiği etkinlikler var. Fakat genel manada ilgi nasıl? Bu uzun süren ayrılık daha sonrasında öngördüğünüz üzere mi her şey?

Evet, kimi konserlerin biletleri tükendi, genel manada da ilgi çok hoş. Şu devirde ne yazık ki kimse uzun devir planlar yapmıyor, yapamıyor. Başka konserlerin de etkinlikler yaklaştıkça uygunca dolacağını varsayım ediyoruz.



Şenliğin açılışında Anna Vinnitskaya’ya Tekfen Filarmoni Orkestrası eşlik edecek. Bizleri nasıl bir açılış bekliyor?

Anna Vinnitskaya’yı birinci sefer bundan on yıl evvel, İstanbul Modern’de Fahrelnisa Zeid tablosunun önünde Mussorgsky’nin Bir Sergiden Tablolar yapıtını seslendirdiği konserde dinlemiştik. Unutamadığım performanslardan biridir. Artık, olağanüstü bir sahne gücü ve tekniği olan Anna’yı olgunluk devrinde Prokofiev ve Shostakovich’in 1 numaralı piyano konçertolarıyla dinleyeceğiz. Konserin finalinde ayrıyeten sevgili Aziz Shokhakimov idaresindeki Tekfen Filarmoni Orkestrası’ndan Shostakovich’in hayatın sonsuz döngüsünü umut ve sevinç ile lisana getirdiği 2 numaralı Caz Orkestrası Süiti’ni dinleyeceğiz. Bir kutlama, müziği ve sanatı kutsama şöleni olan şenliğin başlangıcı için son derece coşkulu bir eser seçimi olduğunu düşünüyorum.




Değerli yerli isimlerin yanı sıra dünyaca ünlü Khatia Buniatishvili ve Simon Graichy üzere farklı çeşitte piyanistleri de izleme fırsatımız olacak. Accademia Bizantina ve Modigliani Quartet da benim ferdî favorilerim. Bir sanatkara en sevdiği bestesi sorulmaz tahminen lakin bir daha de ben size şenlikte sizin gözünüzden öne çıkan aktiflikleri sormak isterim.

Bu soruyla sık karşılaşıyorum ve benim için seçim yapmak hakikaten epeyce güç. Fakat Fazıl Say’ın CasalQuartett ve Friedemann Eichhorn ile sahnede olacağı konser için farklı bir heyecan duyuyorum sanırım. Sevgili Fazıl’ın tabiattan ilham alarak yazdığı yapıtları Yürüyen Köşk ve Kaz Dağları Sonatı’nın yanı sıra, pandemi periyodunda bestelediği ve “en güzel eserim” dediği Yeni Hayat Piyano Sonatı’nı dinlemek için sabırsızlanıyorum. Bu şiddetli devir Fazıl’ın ruhunda nasıl yankılandı, o hislerin aktığı notaların ortaya çıkardığı melodiler bizim ruhumuzun derinliklerinde nasıl yankılanacak sanki?

Bu yıl 100. yaşını kutlayacağımız, Tango Nuevo’nun kurucusu Arjantinli bestekar Astor Piazzolla’ya adanan, Litvanyalı bandoneon sanatkarı Martynas Levickis’e Borusan İstanbul Filarmoni Orkestrası’nın eşlik edeceği konseri de heyecanla bekliyorum. Uniq Maximum Açıkhava sahnesinde, ağaçların sesiyle birleşecek Piazzolla melodileri ruhumuza epeyce yeterli gelecek.

Son olarak ünlü piyano ikilimiz Ufuk-Bahar Dördüncü’nün Sahnede İsyan başlıklı projesini St. Benoit Lisesi Avlusu’nda dinlemek-izlemek için büyük heyecan duyuyorum. JeanLuc Godard’ın asistanı Fabrice Aragno’nun tabiat, dans, Mısır ve Prag ihtilallerinden esinlenerek oluşturduğu çarpıcı sinemasının Lise binasının cephesine yansıtılacağı konserde Dördüncü kardeşler Stravinsky ve Debussy’nin çığır açan, devrimci yapıtlarını seslendirecek.



İstanbul’u yaşamanın en hoş olduğu devirlerden birinin Eylül ayı olduğunu düşünürüm. Müzik Rotası da Eylül’de üstelik kentin simgelerinden olan kent sınırları vapuruyla Boğaz’da gerçekleşecek. Bu müzik dolu seyahatlerde sanatseverleri nasıl performanslar bekliyor?

Altıncı yılında Müzik Rotası’nda bir yerden başkasına gidemeyeceğiz tahminen ancak bu yıl suyun üzerinde müzikle akacağız. Kentin en hoş simgelerinden biri olan vapurla seyahat etmeye asla doyamıyorum. Bu seyahati boğazın hoşluklarını seyrederek müzikle taçlandırmak da şahane olacak. İki başka cins olarak düzenlenecek rota, üç başka konsere mesken sahipliği yapacak. Başarılı genç Ukraynalı kemancı Orest Smovhz ve kontrbasçı Nazarii Stets, klasikten çağdaşa uzanan bir programla açılışı yapacak. Akabinde renkli ve sıra dışı repertuvarıyla Aureum Saksofon Dörtlüsü ile devam edecek ve final konserde ise dört bayan çellistten oluşan Cello Paradiso Vivaldi’den Albioni’ye, Şostakoviç’ten Fazıl Say’a uzanan bir programla Müzik Rotası’nı tamamlayacak. Performansların içinde da rehberimiz Mois Gabay rotamızın yolcularına kentin ve boğazın tarihi hakkında enteresan bilgiler verecek.



100 yaşını kutlayan İlhan Usmanbaş da yapıtlarıyla 49. İstanbul Müzik Şenliği kapsamında da selamlanıyor. Türkiye’de müzikal manada öncü isimlerden biri olan Usmanbaş’ın yapıtlarının dinleyiciyle bulaşacağı konser hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Değerli İlhan Usmanbaş’ın 100. yaşını kendisiyle bir arada kutluyoruz. Ülkemiz çağdaş müziğinin ulu çınarı İlhan Beyefendi, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yeni müzik tekniklerini izleyen, bunları büyük bir itinayla kullanan ve yorumlayan, özetlemek gerekirsesı kendini büsbütün öncü bir yaklaşıma adayan ender sanatkarlardan. Muvaffakiyetleri bir epey milletlerarası mükafatla taçlandırılmış; senfoni, konçerto, şan ve orkestra için, oda müziği için yapıtlar, bale ve sahne müzikleri, şan-piyano yapıtları, piyano modülleri üzere çabucak her çeşit çeşitte yapıtlar üretmiş ve biroldukca öğrenci yetiştirmiş hayli pahalı bir isim. Usmanbaş’a adanan bu konserde dünya müziğinin en değerli yapıtlarını repertuvarına alan, yeni teknikler, üsluplar ve yönelimlerle takipçilerini tanıştıran, bir hayli prömiyere imza atan ve çağdaş müziğin daha evvel seslendirme imkanı bulamamış yapıtlarını programlarına alan Diskant Ensemble’ın yer alacak olması da bir tesadüf değil elbette. Programda Usmanbaş’ın öğrencileri olan Ahmet Altınel, Mehmet Nemutlu ve Özkan Manav üzere bedelli bestekarlarımızın, öğretmenleri için yazdıkları yapıtların dünya prömiyerleri de yapılacak. Çok değerli bir hürmet duruşu olan konser Arter Müzesi’nin art avlusunda gerçekleşecek. Konser izleyicilerinin vakitlice gelip müzedeki stantları ziyaret ettikten daha sonra konsere katılmasını ve sanatla müzikle dopdolu bir gün geçirmelerini tavsiye ederim.



Şenliğe büyük bir hasret olduğunu konuştuğum insanlardan da duyuyorum. Fakat hem hasret birebir vakitte çekingenlik duyanlar var. Aktiflik alanlarında sıhhat açısından ne üzere güvenlik tedbirleri alınacak?

Pandemi konusundaki bilinmezliklerin artık neredeyse ortadan kalktığı bir devirdeyiz ve kapalı alanlarda bulaş riski devam ederken açık havada bu oranın epeyce ancak hayli düştüğü gerçeğine de artık vâkıfız. Hal bu biçimdeyken, toplumsal hayattan bu kadar kopuşun ve içimize zoraki kapanışın akabinde; gerekli tüm önlemlerin alındığı açık hava etkinliklerinde bir ortaya gelmekten imtina edilmemesi gerektiğine inanıyorum. Bir ortada olmaya, müzikle ruhumuzu güzelleştirmeye, yaşamanın hoşluklarını hatırlamaya muhtaçlığımız var. Aktiflik alanlarımızı bilimsel olarak belirlenen pandemi kurallarına uygun biçimde tasarladık. İzleyici alanları toplumsal aralık kurallarına uygun olacak biçimde düzenlenecek, tüm alanlar gün içerisinde makul aralıklarla dezenfekte edilecek ve konserler de en az temas yaratılması hedefiyle performanslar arasız olarak gerçekleştirilecek. şüphesiz HES kodu denetimleri ve maske takma zaruriliği da kelam konusu.



Geçtiğimiz günlerde İKSV Genel Müdürü Görgün Taner, önümüzdeki süreçte aktifliklerin sekteye uğramaması açısından bu etkinliklere katılacak olan izleyiciler için aşılanma kaidesinin tartışılması gerektiğini tabir etmişti. Şenlik özelinde bu biçimde bir insiyatif almanız mümkün mü? Yurt dışıyla karşılaştırdığınızda gibisi şenliklerde ne üzere tedbirler alınıyor?

Bu usul zorunluluklar kurumların kendi başına karar alıp uygulayabileceği yaptırımlar değil. ötürüsıyla şenlik özelinde kendi kendimize bu biçimdesi bir mecburilik getirmemiz de kelam konusu değil. Hali hazırda Avrupa’da devam eden şenliklerde de bizim uyguladığımız standart pandemi prosedürleri haricinde yaptırımlar hayli fazla kelam konusu ve yaygın değil. Lakin havaların soğumasıyla başlayacak güz ve kış periyodunda kapalı yerlere tekrar girilmesi ile başlayacak yeni kuralların, alınacak önlemlerin neler olacağını nazaranceğiz. Toplum sıhhatinin korunabilmesi ve bununla birlikte toplumsal hayatın devam edebilmesi ismine önümüzdeki devirlerde aşı mecburiliği gelmesi kelam konusu olabilir.
 
Üst