Cinsel Kimliğimiz Nasıl Oluşur Varlığımızı borçlu olduğumuz iki cinsiyet insan soyunun devamı için yegâne seçenektir. birebir vakitte farklı olan şey; anne karnında neredeyse tıpkı görünen eril ve dişil fetüsün yetişkin olduğunda nasıl bu kadar farklılaşabildiğidir. Erkek ve bayanı benzerlikleri bu kadar fazlayken birinin oburu üzerinde tahakküm kurması, hangi cinsiyetin neyi yapıp yapamayacağını belirlemesi ve bunun tarihi köklerinin bu kadar kuvvetli olması pek farklı.
İnsanların etnik kökeni, göz rengi, fiziki yapısı, cilt rengi çeşitlilik gösterirken (biyolojik) cinsiyet yalnızca 2 tane. Aslında teknik olarak cinsiyet sayısının artması, çeşit için bir avantaj. Canlıların yaklaşık %99’u iki cinsiyetli olsa da epey az sayıda hayli cinsiyetli (yani dişi, erkek üzere değil de, cilt rengi üzere çeşitleri olan) canlılar var. Kromozomların mutasyona uğrayarak tıbbın yok olma tehlikesiyle karşılaşabileceği üzere bir teori olsa da sebebi kesin olarak bilinemiyor.
Genetik yapımızda bulunan bir kromozom biyolojik cinsiyetimizi belirler. Ana rahmine düştüğü birinci anda insan yavrusu erkek ya da dişi olma potansiyeli taşır. Erkekler için XY kromozom yapısı ve dişiler için XX yapısının karakteristikleri tarafınca temsil edilen genetik koda bağlı olarak farklılaşır. Genetik kodun tesiriyle erkeklerde testiküler hormonlar salgılanır bu da dişil özellikleri köreltici bir tesir yapar. Kâfi testosteron seviyesinin mevcut olmaması halinde genetik programa bakılmaksızın farklılaşma her vakit dişil tarafta gerçekleşir. Öteki bir tabir ile genetik kod erkek bile olsa testosteron ölçüsündeki bir yetersizlik dişil cinsel özelliklerin gelişimi ile sonuçlanacaktır. Dişileşme prensibi erkekleşmedilk evvel gelir.
Genetik kodları dişi olan bir bebek anne karnında çok androjene (erkeklik hormonları) maruz kalırsa doğup büyüdüğünde davranışları daha “erkeksi” bulunabilir, epey hareketli ve saldırgan olabilir. Birebir biçimde genetik kodları erkek olan bir bebek de anne karnında yetersiz androjen niçiniyle ileriki hayatında pasif ve “kadınsı” bulunabilir. Lakin bu temel cinsel kimliğini etkilemez. Yani temelde, embriyo halindeyken genetik programımızda belirlenmiş olan biyolojik cinsiyetimiz anne karnında hormonların tesirine maruz kalarak şekillenir. Bu hal alış; doğum daha sonrası toplumsal etrafın baskı ve yönlendirmeleri ile ebeveynin beklenti, tavır ve davranışlarıyla daha da değişecektir.
Cinsiyetin Psiko-Sosyal Gelişimi
Bir insan yavrusu doğumuyla, sahip olduğu huzurlu ve konforlu ortamdan acı bir ayrılık yaşar. Artık dünyaya gelmiştir ve akciğerleriyle gaz halindeki havayı soluması; ağzını kullanarak göğüs emmesi; 9 aydır ortasında rahat olduğu konumdan vazgeçmesi; cildine değen giysilere tahammül etmesi; etrafında duyduğu seslere, manzaralara alışması; yaşadığı sorunlara tahlil bulması gerekmektedir. Tek yapabildiği şey ağlamaktır ve tüm meselelerini ağlayarak anlatır. vakit içinde müşahedeler, keşfeder, öğrenir, toplumsallaşır. Doğduğunda ona bakım veren ile (anne) birinci bağı kurar, vakit içinde farklı alakaları tecrübeler, yeni beşerler tanır. Birinci tanıdığı yeni insan babadır. hayatının bu birinci senelerında kendi cinsiyetinden olan ebeveyni ile karşı cinsten ebeveynini ve ortalarındaki bağlantıyı müşahedeler. Hemcinsi olan ebeveyni ile özdeşim kurar; yani tavır ve davranışlarını model alır, his tabirlerini taklit eder, ona benzemeye çalışır. Kromozomlarıyla belirlenen cinsiyetinden öbür bir halde, içine doğduğu ortamda maruz kaldığı davranışları gözlemleyerek cinsiyetini bir daha oluşturur. Yaklaşık 2 yaşından itibaren bir çocuk kendi cinsiyetini bilir, cinsel organları tanır, ailesinin bu cinsiyete uygun bulduğu rollere bakılırsa davranmaya çalışır. Farklı cinsiyetteki başka çocukları, davranışları ve cinsel organları bakımından inceler, cinsel oyunlar oynar. Bu süreçte yetişkinlerden sert ve baskıcı bir müdahaleye maruz kalmazsa ve yetişkinler kendisine uygun, yapan örneklik sergilerse çocukta sahip olduğu cinsiyet koduna uygun kişilik ve duygusal özelliklerin gelişmesi beklenir. Freud, psiko-seksüel gelişim kuramında çocukların nasıl toplumsal manada “kadın” ve “erkek”e dönüştüğünü inceler.
İnsanların cinsel özelliklerinin gelişme sürecini incelediğimizde bebekle ebeveyni içindeki psiko-sosyal etkileşimlerin cinsel davranışının belirlenmesinde değerli bir rol oynadığını ve genetik ve hormonal ögelerin etkisinin bakılırsali olarak azaldığını görürüz. Şayet sağlıklı bir aile sistemi var ise çocuğun varlığı olduğu üzere onaylanır, hislerini tabir etmesine imkan tanınır; mesela erkek olduğu için ağlamaması gerekmez, birtakım davranışları yanlış olduğu için düzeltilir kız olduğu için değil; muhakkak bir erkek/kız biçiminde davranması istenmez, ortasından geldiği üzere bir erkek/kız olması beklenir.
bir daha de kimi vakit travmalar ya da olağandışı birtakım durumlar sağlıklı bir kişiliğin oluşmasına mani olabilir. Ailede ebeveynlerden birinin yokluğu, ilgi ve sevgi veremeyişi, ebeveynlerden birinin ağır bedensel ya da ruhsal bir hastalık yaşıyor olması, çocuğun hemcinsinden arkadaşlarla oynayamaması, çocuğun karşı cinstenmiş üzere muamele görmesi, çok korunması, ilgisizlik, fizikî hoşluğun öne çıkarılması çocuğun cinsel kimlik ve yöneliminde bozukluk oluşmasına niye olabilir.
Nasıl Görünüyoruz: Cinsiyet Rolleri
Etrafımızdaki insanlara baktığımızda gorebildiğimiz şeyler üzerinden bir kıymetlendirme yapar ve zihnimizde oldukcatan oluşmuş olan tanımlar içine yerleştirmeye çalışırız. Uzun bir elbise giymiş ve başında bir örtü var ise bayan olduğunu düşünürüz. Fakat öbür bir toplumda öteki bir coğrafyada bu erkek olduğu manasına da gelebilir. Bayan imajı ve erkek manzarası vakte ve yere göre değişir. Tarih boyunca farklı coğrafyalarda bayan ve erkek görünümlerinin değiştiğini biliyoruz. Yalnızca görünüm değil, bayan ve erkek içindeki iş kısmı de coğrafya ve tarihe nazaran değişkendir. Kimi toplumlarda hassaslık, şefkat ve değişen duygusallık erkeklerde, saldırganlık ve kurnazlık bayanlarda görülebiliyor. Dalış yapmak, kano kullanmak, konut inşa etmek kimi durumlarda bayan işi olurken örgü örmek, giysi dokumak, yemek pişirmek kimi vakit erkek işi olabiliyor. Evvelden beri bayanlar statü, hareketlilik, kamusal liderlikte erkeklere alışılmış oldu. Bu eşitsizliğin çocuk bakımı ve ilkel teknolojik şartlar niçiniyle değişmesi mümkün değildi. Eşitsizliğin boyutu ekoloji ve iş kısmına nazaran değişiyordu lakin her biçimde eşitsizlik insan tarafınca yapılan kültürel bir dayatmadan epeyce bir hayatta kalma sıkıntısıydı. Antropolog Levi Strauss cinsel iş kısmını inceleyerek bunun biyolojik bir uzmanlaşma olmadığını yani insanların biyolojik cinsiyetlerinden dolayı belirli başlı işleri yapıp yapmadıklarını, bilakis öteki bir hedefi olması gerektiği kararına ulaşır. Zira kimi toplumlarda kadın/erkek işi olarak görülen şey bir öbür toplumda tam karşıtı olabiliyor. Şayet kadın/erkek işi olan şeyler kesbi değil de büsbütün biyolojik/vehbi kökenli ise bunun her toplumda birebir işler olması gerekirdi. Cinsiyete dayalı iş kısmı katı halde bir hayli toplumda ayrılmışken, işin ne olduğu tümüyle değişkendir. Strauss bunu iki cinsiyet içinde karşılıklı bağımlılıkla ve hayatta kalmak için kurduğumuz akrabalık sistemleriyle açıklıyor.
Beşerler cinsiyetlerine uygun davranmayı yakın etrafındaki insanlardan öğrenir. Etrafımızda bir bebek doğduğunda erkekse mavi, kızsa pembe giydirilir. Cinsiyetine nazaran farklı davranış kalıpları öğretilir, kimi hisler uygun görülmez ve birtakım özellikler teşvik edilir. “Normal” ya da “ideal kadın/erkek hedefi”ne uygun yetiştirilmeye çalışılır. Toplum ortasında birine “kadın” ya da “erkek” denildiğinde aslında yalnızca biyolojiden bahsedilmiyor, onun görünümü hakkında bir fikir beyan edilmiş oluyor. Aslında onun hangi kromozoma, hangi cinsel organlara sahip olduğu, hangi hormonları ne kadar salgıladığını bilemeyiz, doğrusu bilmemiz de gerekmez, bildiğimiz tek şey onun bayan ya da erkek manzarasında olup olmadığıdır. tıpkı vakitte ne kadar erkek ya da ne kadar bayan olduğu hakkında da farkında olmadan yorum yaparız. ötürüsıyla erkek ve bayan cinsiyetine atfedilen rollerin yapay olduğunu söyleyebiliriz.
İnsanların etnik kökeni, göz rengi, fiziki yapısı, cilt rengi çeşitlilik gösterirken (biyolojik) cinsiyet yalnızca 2 tane. Aslında teknik olarak cinsiyet sayısının artması, çeşit için bir avantaj. Canlıların yaklaşık %99’u iki cinsiyetli olsa da epey az sayıda hayli cinsiyetli (yani dişi, erkek üzere değil de, cilt rengi üzere çeşitleri olan) canlılar var. Kromozomların mutasyona uğrayarak tıbbın yok olma tehlikesiyle karşılaşabileceği üzere bir teori olsa da sebebi kesin olarak bilinemiyor.
Genetik yapımızda bulunan bir kromozom biyolojik cinsiyetimizi belirler. Ana rahmine düştüğü birinci anda insan yavrusu erkek ya da dişi olma potansiyeli taşır. Erkekler için XY kromozom yapısı ve dişiler için XX yapısının karakteristikleri tarafınca temsil edilen genetik koda bağlı olarak farklılaşır. Genetik kodun tesiriyle erkeklerde testiküler hormonlar salgılanır bu da dişil özellikleri köreltici bir tesir yapar. Kâfi testosteron seviyesinin mevcut olmaması halinde genetik programa bakılmaksızın farklılaşma her vakit dişil tarafta gerçekleşir. Öteki bir tabir ile genetik kod erkek bile olsa testosteron ölçüsündeki bir yetersizlik dişil cinsel özelliklerin gelişimi ile sonuçlanacaktır. Dişileşme prensibi erkekleşmedilk evvel gelir.
Genetik kodları dişi olan bir bebek anne karnında çok androjene (erkeklik hormonları) maruz kalırsa doğup büyüdüğünde davranışları daha “erkeksi” bulunabilir, epey hareketli ve saldırgan olabilir. Birebir biçimde genetik kodları erkek olan bir bebek de anne karnında yetersiz androjen niçiniyle ileriki hayatında pasif ve “kadınsı” bulunabilir. Lakin bu temel cinsel kimliğini etkilemez. Yani temelde, embriyo halindeyken genetik programımızda belirlenmiş olan biyolojik cinsiyetimiz anne karnında hormonların tesirine maruz kalarak şekillenir. Bu hal alış; doğum daha sonrası toplumsal etrafın baskı ve yönlendirmeleri ile ebeveynin beklenti, tavır ve davranışlarıyla daha da değişecektir.
Cinsiyetin Psiko-Sosyal Gelişimi
Bir insan yavrusu doğumuyla, sahip olduğu huzurlu ve konforlu ortamdan acı bir ayrılık yaşar. Artık dünyaya gelmiştir ve akciğerleriyle gaz halindeki havayı soluması; ağzını kullanarak göğüs emmesi; 9 aydır ortasında rahat olduğu konumdan vazgeçmesi; cildine değen giysilere tahammül etmesi; etrafında duyduğu seslere, manzaralara alışması; yaşadığı sorunlara tahlil bulması gerekmektedir. Tek yapabildiği şey ağlamaktır ve tüm meselelerini ağlayarak anlatır. vakit içinde müşahedeler, keşfeder, öğrenir, toplumsallaşır. Doğduğunda ona bakım veren ile (anne) birinci bağı kurar, vakit içinde farklı alakaları tecrübeler, yeni beşerler tanır. Birinci tanıdığı yeni insan babadır. hayatının bu birinci senelerında kendi cinsiyetinden olan ebeveyni ile karşı cinsten ebeveynini ve ortalarındaki bağlantıyı müşahedeler. Hemcinsi olan ebeveyni ile özdeşim kurar; yani tavır ve davranışlarını model alır, his tabirlerini taklit eder, ona benzemeye çalışır. Kromozomlarıyla belirlenen cinsiyetinden öbür bir halde, içine doğduğu ortamda maruz kaldığı davranışları gözlemleyerek cinsiyetini bir daha oluşturur. Yaklaşık 2 yaşından itibaren bir çocuk kendi cinsiyetini bilir, cinsel organları tanır, ailesinin bu cinsiyete uygun bulduğu rollere bakılırsa davranmaya çalışır. Farklı cinsiyetteki başka çocukları, davranışları ve cinsel organları bakımından inceler, cinsel oyunlar oynar. Bu süreçte yetişkinlerden sert ve baskıcı bir müdahaleye maruz kalmazsa ve yetişkinler kendisine uygun, yapan örneklik sergilerse çocukta sahip olduğu cinsiyet koduna uygun kişilik ve duygusal özelliklerin gelişmesi beklenir. Freud, psiko-seksüel gelişim kuramında çocukların nasıl toplumsal manada “kadın” ve “erkek”e dönüştüğünü inceler.
İnsanların cinsel özelliklerinin gelişme sürecini incelediğimizde bebekle ebeveyni içindeki psiko-sosyal etkileşimlerin cinsel davranışının belirlenmesinde değerli bir rol oynadığını ve genetik ve hormonal ögelerin etkisinin bakılırsali olarak azaldığını görürüz. Şayet sağlıklı bir aile sistemi var ise çocuğun varlığı olduğu üzere onaylanır, hislerini tabir etmesine imkan tanınır; mesela erkek olduğu için ağlamaması gerekmez, birtakım davranışları yanlış olduğu için düzeltilir kız olduğu için değil; muhakkak bir erkek/kız biçiminde davranması istenmez, ortasından geldiği üzere bir erkek/kız olması beklenir.
bir daha de kimi vakit travmalar ya da olağandışı birtakım durumlar sağlıklı bir kişiliğin oluşmasına mani olabilir. Ailede ebeveynlerden birinin yokluğu, ilgi ve sevgi veremeyişi, ebeveynlerden birinin ağır bedensel ya da ruhsal bir hastalık yaşıyor olması, çocuğun hemcinsinden arkadaşlarla oynayamaması, çocuğun karşı cinstenmiş üzere muamele görmesi, çok korunması, ilgisizlik, fizikî hoşluğun öne çıkarılması çocuğun cinsel kimlik ve yöneliminde bozukluk oluşmasına niye olabilir.
Nasıl Görünüyoruz: Cinsiyet Rolleri
Etrafımızdaki insanlara baktığımızda gorebildiğimiz şeyler üzerinden bir kıymetlendirme yapar ve zihnimizde oldukcatan oluşmuş olan tanımlar içine yerleştirmeye çalışırız. Uzun bir elbise giymiş ve başında bir örtü var ise bayan olduğunu düşünürüz. Fakat öbür bir toplumda öteki bir coğrafyada bu erkek olduğu manasına da gelebilir. Bayan imajı ve erkek manzarası vakte ve yere göre değişir. Tarih boyunca farklı coğrafyalarda bayan ve erkek görünümlerinin değiştiğini biliyoruz. Yalnızca görünüm değil, bayan ve erkek içindeki iş kısmı de coğrafya ve tarihe nazaran değişkendir. Kimi toplumlarda hassaslık, şefkat ve değişen duygusallık erkeklerde, saldırganlık ve kurnazlık bayanlarda görülebiliyor. Dalış yapmak, kano kullanmak, konut inşa etmek kimi durumlarda bayan işi olurken örgü örmek, giysi dokumak, yemek pişirmek kimi vakit erkek işi olabiliyor. Evvelden beri bayanlar statü, hareketlilik, kamusal liderlikte erkeklere alışılmış oldu. Bu eşitsizliğin çocuk bakımı ve ilkel teknolojik şartlar niçiniyle değişmesi mümkün değildi. Eşitsizliğin boyutu ekoloji ve iş kısmına nazaran değişiyordu lakin her biçimde eşitsizlik insan tarafınca yapılan kültürel bir dayatmadan epeyce bir hayatta kalma sıkıntısıydı. Antropolog Levi Strauss cinsel iş kısmını inceleyerek bunun biyolojik bir uzmanlaşma olmadığını yani insanların biyolojik cinsiyetlerinden dolayı belirli başlı işleri yapıp yapmadıklarını, bilakis öteki bir hedefi olması gerektiği kararına ulaşır. Zira kimi toplumlarda kadın/erkek işi olarak görülen şey bir öbür toplumda tam karşıtı olabiliyor. Şayet kadın/erkek işi olan şeyler kesbi değil de büsbütün biyolojik/vehbi kökenli ise bunun her toplumda birebir işler olması gerekirdi. Cinsiyete dayalı iş kısmı katı halde bir hayli toplumda ayrılmışken, işin ne olduğu tümüyle değişkendir. Strauss bunu iki cinsiyet içinde karşılıklı bağımlılıkla ve hayatta kalmak için kurduğumuz akrabalık sistemleriyle açıklıyor.
Beşerler cinsiyetlerine uygun davranmayı yakın etrafındaki insanlardan öğrenir. Etrafımızda bir bebek doğduğunda erkekse mavi, kızsa pembe giydirilir. Cinsiyetine nazaran farklı davranış kalıpları öğretilir, kimi hisler uygun görülmez ve birtakım özellikler teşvik edilir. “Normal” ya da “ideal kadın/erkek hedefi”ne uygun yetiştirilmeye çalışılır. Toplum ortasında birine “kadın” ya da “erkek” denildiğinde aslında yalnızca biyolojiden bahsedilmiyor, onun görünümü hakkında bir fikir beyan edilmiş oluyor. Aslında onun hangi kromozoma, hangi cinsel organlara sahip olduğu, hangi hormonları ne kadar salgıladığını bilemeyiz, doğrusu bilmemiz de gerekmez, bildiğimiz tek şey onun bayan ya da erkek manzarasında olup olmadığıdır. tıpkı vakitte ne kadar erkek ya da ne kadar bayan olduğu hakkında da farkında olmadan yorum yaparız. ötürüsıyla erkek ve bayan cinsiyetine atfedilen rollerin yapay olduğunu söyleyebiliriz.