Son karar metninde, “Kurul, sürdürülebilir fiyat istikrarı ve finansal istikrarın tesisi için atılan ve güçlendirilerek sürdürülmekte olan adımlar ile bir arada, global barış ortamının bir daha tesis edilmesi ve enflasyonda baz tesirlerinin de ortadan kalkmasıyla dezenflasyonist sürecin başlayacağını öngörmektedir” tabirinin yer alması, “Enflasyon kendi kendine düşer” inancının devam ettiğini gösteriyor.
Yanılgılı bulduğum bu anlayış, er ya da geç enflasyonu düşürmek için harekete geçildiğinde ödenecek maliyeti artırmaktadır.
Merkez Bankası’nın yanılgısında ısrar etmesine ek olarak dünyanın geri kalanında artan enflasyona karşı uygulanan sıkı para siyasetini da göz gerisi edip metine koymaktan imtina etmesi ise bir öteki gariplik.
1) Enflasyon artınca talep düşer, talep niyet de enflasyon düşer
Bu mantık zinciri, sebep ve sonuç münasebetlerinin birbirine karışmasından kaynaklanan bir yanlış algıyı ve bunun kararında oluşan aldatıcı rehaveti yansıtıyor. Modüllerine ayırarak anlatalım:
a) Enflasyon artınca talep düşer
b) Talep niyet enflasyon düşer
Üstteki sözlerin ikisi de kendi başına doğrudur. Fakat buradan yola çıkarak (a) olursa (b) olur kararı çıkmaz. Yani (a)’da enflasyon artışı ile başlayan zincir, (b)’de enflasyon düşüşü ile sonuçlanmaz. Zira (b)’de kastedilen talep düşüşü “enflasyondan bağımsız sebeplerle” tetiklenir. ötürüsı ile bu iki parçayı birleştirip bir sarmal oluşturmak ve enflasyonun kendi kendisine düşmesini beklemek mümkün değildir.
Üstteki mantığı daha epeyce emlak piyasası üzerinden duyuyoruz. Mevduat faizinin gerçek getirisinin negatif oluşu, kurdaki artışın hudutlu kalmasının KKM getirisini sınırlaması hane halkını alternatif yatırım araçlarına yönlendirdi. Tatmin edici finansal enstrümanların kıtlığı mesken talebini patlattı. Konut meblağlarında bir senede yüzde 100’leri aşan artışlar yaşandı.
Fakat konut piyasasında görülen süratli fiyat artışlarının bir balona işaret edebileceği ve talebin düşeceği, bunun da meblağları geri çekebileceği konuşuluyor. Yani (b) ile kastedilen durum kelam konusu. Lakin dikkat edersek burada talebi geri çekecek faktör “enflasyon” değil emlak piyasası özelinde oluşan fiyatların gerçek piyasa pahasını yansıtmadığı kaygısıdır. Şayet bu çeşit bir kaygı oluşmazsa yalnızca konut fiyatlarında enflasyon olduğu için konut talebi kendi kendine aşağı inmeyecek yani enflasyon “kendi kendine” düşmeyecektir.
Özetleyecek olursak enflasyon artınca azalan talep, geriye dönüp enflasyonu düşürmeyecektir.
2) Bankamatikten yeni para çekmek para basıldığını gösterir, enflasyonu tetikler
Son devirde çoğunlukla bankamatikten çekilen paraların matbaadan yeni çıkmış para olduğu, ötürüsı ile Merkez Bankası’nın para basıp enflasyonu körüklediği konuşuluyor. Bu temiz görünen tabir aslında halk içinde epeyce yaygın olan bir yanlış anlamayı yansıtıyor.
Para basmak nedir? “Merkez Bankası para basıyor, enflasyon artıyor” dediğimizde neyi kastediyoruz? Merkez Bankası nasıl para basar?
“Para basmak” iki mana içerir. Baş karışıklığının niçini bu iki mananın birbirine geçmesinden kaynaklanıyor. Para basmanın birinci manası, banknot matbaasına gidip para basılmasıdır. Burada hedef piyasadaki eskimiş banknotları yenileri ile değiştirmektir. Bu son derece mekanik sürecin rastgele bir siyaset ya da haber bedeli yoktur.
Para siyaseti bağlamında “para basmak” ile kastedilen ise gevşek para siyaseti kararında para arzının artmasıdır. Enflasyonist baskıları artıran para basmak ile kastedilen bu ikinci tariftir.
Banknot matbaasında para basmak para arzını artırmaz. Zira bu türlü basılan para “helikopterle dağıtır gibi” iktisada sokulamaz. Bankamatikten para çekmek de para arzını artırmaz. niye mi?
Para arzının farklı tarifleri vardır. M1 tarifli para arzı kabaca dolanımdaki nakit para ve vadesiz mevduattan oluşur. M2 ise M1’e ek olarak vadeli mevduatları da kapsar. Bankamatiğe gidip para çekildiğinde mevduat hesabınızdaki para azalırken nakit tuttuğunuz para artar. Yani para arzının kompozisyonu değişir, lakin ölçüsü sabit kalır.
bu türlü elektronik ortamda “para basmak” matbaada para basıp bankalara ödeme gerektirmez. Bilgisayarın tuşuna basıp bankanın hesabını güncellemek kafidir.
Teorik olarak Merkez Bankası’nın satın aldığı tahvil ve bonoya ödemeyi nakit olarak yapması ve ötürüsı ile matbaada para basarak para arzını artırması da mümkündür. Fakat pratik bu türlü işlemeyip para arzındaki artış elektronik ortamda gerçekleşir.
bbc.com
Yanılgılı bulduğum bu anlayış, er ya da geç enflasyonu düşürmek için harekete geçildiğinde ödenecek maliyeti artırmaktadır.
Merkez Bankası’nın yanılgısında ısrar etmesine ek olarak dünyanın geri kalanında artan enflasyona karşı uygulanan sıkı para siyasetini da göz gerisi edip metine koymaktan imtina etmesi ise bir öteki gariplik.
1) Enflasyon artınca talep düşer, talep niyet de enflasyon düşer
Bu mantık zinciri, sebep ve sonuç münasebetlerinin birbirine karışmasından kaynaklanan bir yanlış algıyı ve bunun kararında oluşan aldatıcı rehaveti yansıtıyor. Modüllerine ayırarak anlatalım:
a) Enflasyon artınca talep düşer
b) Talep niyet enflasyon düşer
Üstteki sözlerin ikisi de kendi başına doğrudur. Fakat buradan yola çıkarak (a) olursa (b) olur kararı çıkmaz. Yani (a)’da enflasyon artışı ile başlayan zincir, (b)’de enflasyon düşüşü ile sonuçlanmaz. Zira (b)’de kastedilen talep düşüşü “enflasyondan bağımsız sebeplerle” tetiklenir. ötürüsı ile bu iki parçayı birleştirip bir sarmal oluşturmak ve enflasyonun kendi kendisine düşmesini beklemek mümkün değildir.
Üstteki mantığı daha epeyce emlak piyasası üzerinden duyuyoruz. Mevduat faizinin gerçek getirisinin negatif oluşu, kurdaki artışın hudutlu kalmasının KKM getirisini sınırlaması hane halkını alternatif yatırım araçlarına yönlendirdi. Tatmin edici finansal enstrümanların kıtlığı mesken talebini patlattı. Konut meblağlarında bir senede yüzde 100’leri aşan artışlar yaşandı.
Fakat konut piyasasında görülen süratli fiyat artışlarının bir balona işaret edebileceği ve talebin düşeceği, bunun da meblağları geri çekebileceği konuşuluyor. Yani (b) ile kastedilen durum kelam konusu. Lakin dikkat edersek burada talebi geri çekecek faktör “enflasyon” değil emlak piyasası özelinde oluşan fiyatların gerçek piyasa pahasını yansıtmadığı kaygısıdır. Şayet bu çeşit bir kaygı oluşmazsa yalnızca konut fiyatlarında enflasyon olduğu için konut talebi kendi kendine aşağı inmeyecek yani enflasyon “kendi kendine” düşmeyecektir.
Özetleyecek olursak enflasyon artınca azalan talep, geriye dönüp enflasyonu düşürmeyecektir.
2) Bankamatikten yeni para çekmek para basıldığını gösterir, enflasyonu tetikler
Son devirde çoğunlukla bankamatikten çekilen paraların matbaadan yeni çıkmış para olduğu, ötürüsı ile Merkez Bankası’nın para basıp enflasyonu körüklediği konuşuluyor. Bu temiz görünen tabir aslında halk içinde epeyce yaygın olan bir yanlış anlamayı yansıtıyor.
Para basmak nedir? “Merkez Bankası para basıyor, enflasyon artıyor” dediğimizde neyi kastediyoruz? Merkez Bankası nasıl para basar?
“Para basmak” iki mana içerir. Baş karışıklığının niçini bu iki mananın birbirine geçmesinden kaynaklanıyor. Para basmanın birinci manası, banknot matbaasına gidip para basılmasıdır. Burada hedef piyasadaki eskimiş banknotları yenileri ile değiştirmektir. Bu son derece mekanik sürecin rastgele bir siyaset ya da haber bedeli yoktur.
Para siyaseti bağlamında “para basmak” ile kastedilen ise gevşek para siyaseti kararında para arzının artmasıdır. Enflasyonist baskıları artıran para basmak ile kastedilen bu ikinci tariftir.
Banknot matbaasında para basmak para arzını artırmaz. Zira bu türlü basılan para “helikopterle dağıtır gibi” iktisada sokulamaz. Bankamatikten para çekmek de para arzını artırmaz. niye mi?
Para arzının farklı tarifleri vardır. M1 tarifli para arzı kabaca dolanımdaki nakit para ve vadesiz mevduattan oluşur. M2 ise M1’e ek olarak vadeli mevduatları da kapsar. Bankamatiğe gidip para çekildiğinde mevduat hesabınızdaki para azalırken nakit tuttuğunuz para artar. Yani para arzının kompozisyonu değişir, lakin ölçüsü sabit kalır.
- Bankamatikten para çekmek para arzını artırmıyorsa, para arzını artıran nedir?
bu türlü elektronik ortamda “para basmak” matbaada para basıp bankalara ödeme gerektirmez. Bilgisayarın tuşuna basıp bankanın hesabını güncellemek kafidir.
Teorik olarak Merkez Bankası’nın satın aldığı tahvil ve bonoya ödemeyi nakit olarak yapması ve ötürüsı ile matbaada para basarak para arzını artırması da mümkündür. Fakat pratik bu türlü işlemeyip para arzındaki artış elektronik ortamda gerçekleşir.
- Son periyotta para arzı artmıyor mu?
- Bankamatikten çekilen paranın artması enflasyonu artırır mı?
bbc.com