Baş ağrıları ve migren Baş ağrıları 2 ana kümeye ayrılmakta,Birincil(primary) ve İkincil(secondary);
Birincil( primary) baş ağrıları, diğer bir patoloji ile ilgili olmadan , kendi kendine oluşan baş ağrılarıdır.4 farklı kategoriye ayrılmakta;
a) Migren(%35)
b) Gerginlik başağrısı( Tension- type headache %60)
c)Küme baş ağrısı( Cluster headache) ve öteki trigeminal otonom baş ağrıları( cephalalgias) yüz ve beyindeki parasempatik niçinlerden etkilenerek ortaya çıkar.
d) Öksürük daha sonrası başağrısı( max. Yarım saat sürer)
Spor daha sonrası baş ağrısı ( halterci baş ağrısı)
Sex daha sonrası baş ağrısı( cinsel münasebetle başlayan ve orgazm da şiddetlenen)
Hipnic baş ağrısı( Hastayı uykudan uyandırıp, 5 dakika – 48 saat sürebilir) Hypnic baş ağrısını isimlendirmek için bu belirtilerin en az ikisi olmalı. Atağın ayda 15 den çok olması enaz 15 dakika uyandıktan daha sonra devam etmesi, birinci sefer 50 yaştan daha sonra ortaya çıkması.
a ) MİGREN
Memleketler arası baş ağrısı topluluğuna nazaran (International Headache Society), Migrenin teşhis ve sınıflandırılmasında 7 alt küme vardır;
a.1) Rayic olan Migren,( Common Migren), aura sız migrendir, yani baş ağrısı var ancak görme bozukluğu vs…. yok
a.2)Klasik Migren, Aura ile birlikte olan Migrendir. kimi vakit yalnızca Aura olabilir( baş ağrısı olmadan), yavaşça migren tipi olmayan baş ağrısıdır. Bu grupta’’ Familial hemiplegic migraine’’ ve ‘’ sporadic hemiplegic migraine’’ da yer almakta. Hastanın migren ve aura yanı sıra motor tek taraflı felç yaşanır. Şayet yakın akrabalarda birebir hikaye var ise ‘’ familial ‘’ bu hikaye yoksa ‘’ sporadic’’ denir.
Bu kümede 3. tip migrenden yani ‘’ basiler- type migraine’’ den de bahsetmek gerekir.Bu hastalarda baş ağrısı ve auranın yanı sıra konuşmakta kuvvetlik, baş dönmesi, kulak çınlaması(zil sesi duymak gibi) şikayetler ortaya çıkar( Brainstem belirtileri) ancak motor güçsüzlük olmaz.
a.3) Renital migren , yine olan görme bozukluğu, muhakkak bir görme alanında bulanıklık, süreksiz tek taraflı körlük, baş ağrısıyla bir ortada görülür. Bu küme hastalarda baş ağrısı atakları içindeki periodlarda göz muayenesi büsbütün olağandır.
Bu hastalarda süreksiz ani tek taraflı körlüğün ( amaurosis fugax) diğer niçinleri, yani’’ optic neuropathy’’ ve ‘’karotid dissection ‘’ mutlaka ekarte olmalıdır.
a.4 )Komplikasyonlu Migren :
● Kronik migren- migren baş ağrısı en az 3 ay boyunca 1 ayda 15 gün yahut daha fazla sürerse kronik migren denir.( çok migren ilacı kullanmasından daha sonra tablo oluşabilir) Birçok vakit aurasız migren ( common migrenin) episadları kronik migrene dönüşebilir.
●Status migrainosus- 72 saatten çok süren migren baş ağrısı atılımına denir.Baş ağrıları şiddetlidir.( çok migren ilacı kullanmasından daha sonrada tıpkı tablo oluşabilir) teşhis için bu durumu ekarte etmek lazım.
● Aura şikayetlerini ( görme bozukluğu, bulantı) biri yahut birkaçı 1 haftadan fazla devam eder lakin beyin enfaktusu belirtileri bulunmaz, az görünür.
● Aura şikayetlerinin biri yahut birkaçı, beyin enfaktusuyle ( Ischaemic brain infarction) bir ortada görülür.
●Migrenin aura sırasında 2 saat daha sonra nöbet atılımı (seizur) eklenmesidir. Migren ve epilepsy ( sara) beyinde , kriz ile ilgili( paroxysmal) bozukluğun örnekleridir.Bu iki durumun bir ortada görükmesi ‘’ migralepsy’’ ismini almakda.
a.5) Çocukluk çağında kimi periodik sendromlar birçok vakit migrenin habercisi olabilir. Çocukta kusma nöbetleri, karın ağrısı atılımları (abdominal migraine) ve baş dönmesi atılımları biçiminde.
Migrende bulgu ve şikayetler:
Her hastada fark göstermektedir. Migren atağı bu 4 fazdan oluşmakta fakat tüm hastalar birebir şikayetlerden yakınmazlar;
1) Prodrome Fazı- Baş ağrısı atağından saatler yahut günler evvel görülür, uykulu olmak, özel yiyecek arzusu( örneğin çikolata) kaslarda bilhassa uzunluğunda gerilme, kulaklarda sıcaklık hissi, ishal yada kabızlık, idrara çıkmada artış.pek epey hasta bu belirtilerin ortaya çıkmasından migren atağının yakınlaşmasını anlayabilir.
2) Aura Fazı- Migrenli hastaların %20-30 gözlenen bu faz 5-20 dakikada ilerler ve genelde 1 saatten az sürer.Baş ağrısı atağı birden fazla vakit aura fazının bitmesinden 1 saat daha sonra başlar( kimi vakit auradan saatler daha sonra başlayabilir) .Aura belirtilerinin en yaygını görme bozuklukları dır( visual aura).örneğin beyaz, siyah yahut renkli ışıklar görme (photopsia), bulanık görme alanı vs…. Aura somatosensory de olabilir , bu da kendini ellerde , ayaklarda ve birebir tarafın burun- ağız kısmında iğne batırılma( paresthesia) hissi üzere gösterir.parestezi (iğnelenme hisi) kola ve yüze (dudaklar ve dile) yayılabilir. Aura fazın diğer semptomları , ses duyusu ve koku duyusunda halüsinasyon üzere orataya çıkabilir( migrainous deliria- oliver sacks)
3) Ağrı Fazları: Tipik migren baş ağrısı, tek taraflı, zonklayıcı orta derece yahut şiddetlidir, ve genelde aktiviteyle kötüleşir.Bu şikayetler sabit olmayabilir , ağrı iki taraflı başlayıp daha sonra tek taraflı yahut tam aykırısı olabilir, ataklar yer değiştirebilir,Ağrı 4 saat- 72 saate kadar büyüklerde ve 1 saatten -48 saate kadar çocuklarda sürebilir, atakların aralığı fazlaca değişken olabilir( hayat uzunluğu birkaç ataktan, haftada birkaç atılıma kadar) lakin genelde ayda 1-3 baş ağrısı atağı görülür. Ağrı fazında % 90 bulantı olur fakat yalnızca 1/3 kusma görülür, ışıktan ve sesten rahatsız olmak epeyce yaygındır. Şakak kısmındaki damarlarda sertleşme ve baş dönmesi olabilir.
4) Postdrome Fazı;
Baş ağrısının bitmesinden daha sonraki faza denir. Bu fazda hasta kendini yorgun ve bitkin hissedebilir( hungover). Tanımada zorluk, gastrointestinal bulgular ,ruh hali değişiklikleri ortaya çıkar. Kimi hastalar bu vakitte, kendilerini yenilenmiş ve keyifli hissederler, kimileri de depresif ve mutsuz.
Migreni Tetikleyen Faktörler:
Migrenin başlama ihtimalilini birinci 48 saat ortasında artırır;
Alerjik tepkiler
Fazla ışık , yüksek ses, özel kokular.,Ruhi yahut fiziki gerilim
Uyku sisteminde değişiklik,
Sigara içmek vaya dumanına maruz kalmak,
Öğün atlamak
Alkol
Mens sikllerindeki değişiklikler,
Doğum denetim hapları( ocp)
Menopoza geçiş devri.
Yiyecekler çikolata, avakado, bakla,peynir,tütsülenmiş besinler, soya sosu ve kırmızı şarap, bira, sherry, monosodium, glutamat, nitrat, nitrit ve tyramini olan tüm yiyecekler( konserveler,peynir vs)
Migren ‘in Patofiziyolojisi;
Her şey tam açığa kavuşmamakla bir arada , ‘’Migren’’ genetiğin ve çevresel faktör lerin ikisininde rol aldığı bir hastalıktır. Mühtemelen majör bir ağrı patikası(pathway) olan Trigeminal huduttaki değişiklikten kaynaklanır. Beyin biyokimyasal (serotonin) imbalansı hudut sisteminde ağrı regülasyonunun bozulmasına niye oluyor. Seretonin düzeyi migrende düşer, buda trigeminal sistemden kimi neuropeptidlerin salgılanmasına ve sonuçta ağrı eşiğinin düşmesine yol açar.
b) Gerginlik tipi baş ağrısı( TTH) :
Bu tip baş ağrısının değişik isimleri kasılma baş ağrısı, psychogenic baş ağrısı, gerilim baş ağrısıdır. sebebi büsbütün birincil yahut diğer bir hastalığa ikinçilde olabilir.en çok görünen baş ağrısıdır (%60).3 biçimde görülebilir; aralıklı( episodic) aralıklı ,sık görünen baş ağrısı( ayda 1 epizoda dan fazla olan baş ağrısı sık katagorisine girmekte) ,ve son olarak kronik gerginlik baş ağrısı( Kronik gerginlik baş ağrısı, önemli hayat kalitesini düşüren bir hastalıktır).
Birincil( primary) baş ağrıları, diğer bir patoloji ile ilgili olmadan , kendi kendine oluşan baş ağrılarıdır.4 farklı kategoriye ayrılmakta;
a) Migren(%35)
b) Gerginlik başağrısı( Tension- type headache %60)
c)Küme baş ağrısı( Cluster headache) ve öteki trigeminal otonom baş ağrıları( cephalalgias) yüz ve beyindeki parasempatik niçinlerden etkilenerek ortaya çıkar.
d) Öksürük daha sonrası başağrısı( max. Yarım saat sürer)
Spor daha sonrası baş ağrısı ( halterci baş ağrısı)
Sex daha sonrası baş ağrısı( cinsel münasebetle başlayan ve orgazm da şiddetlenen)
Hipnic baş ağrısı( Hastayı uykudan uyandırıp, 5 dakika – 48 saat sürebilir) Hypnic baş ağrısını isimlendirmek için bu belirtilerin en az ikisi olmalı. Atağın ayda 15 den çok olması enaz 15 dakika uyandıktan daha sonra devam etmesi, birinci sefer 50 yaştan daha sonra ortaya çıkması.
a ) MİGREN
Memleketler arası baş ağrısı topluluğuna nazaran (International Headache Society), Migrenin teşhis ve sınıflandırılmasında 7 alt küme vardır;
a.1) Rayic olan Migren,( Common Migren), aura sız migrendir, yani baş ağrısı var ancak görme bozukluğu vs…. yok
a.2)Klasik Migren, Aura ile birlikte olan Migrendir. kimi vakit yalnızca Aura olabilir( baş ağrısı olmadan), yavaşça migren tipi olmayan baş ağrısıdır. Bu grupta’’ Familial hemiplegic migraine’’ ve ‘’ sporadic hemiplegic migraine’’ da yer almakta. Hastanın migren ve aura yanı sıra motor tek taraflı felç yaşanır. Şayet yakın akrabalarda birebir hikaye var ise ‘’ familial ‘’ bu hikaye yoksa ‘’ sporadic’’ denir.
Bu kümede 3. tip migrenden yani ‘’ basiler- type migraine’’ den de bahsetmek gerekir.Bu hastalarda baş ağrısı ve auranın yanı sıra konuşmakta kuvvetlik, baş dönmesi, kulak çınlaması(zil sesi duymak gibi) şikayetler ortaya çıkar( Brainstem belirtileri) ancak motor güçsüzlük olmaz.
a.3) Renital migren , yine olan görme bozukluğu, muhakkak bir görme alanında bulanıklık, süreksiz tek taraflı körlük, baş ağrısıyla bir ortada görülür. Bu küme hastalarda baş ağrısı atakları içindeki periodlarda göz muayenesi büsbütün olağandır.
Bu hastalarda süreksiz ani tek taraflı körlüğün ( amaurosis fugax) diğer niçinleri, yani’’ optic neuropathy’’ ve ‘’karotid dissection ‘’ mutlaka ekarte olmalıdır.
a.4 )Komplikasyonlu Migren :
● Kronik migren- migren baş ağrısı en az 3 ay boyunca 1 ayda 15 gün yahut daha fazla sürerse kronik migren denir.( çok migren ilacı kullanmasından daha sonra tablo oluşabilir) Birçok vakit aurasız migren ( common migrenin) episadları kronik migrene dönüşebilir.
●Status migrainosus- 72 saatten çok süren migren baş ağrısı atılımına denir.Baş ağrıları şiddetlidir.( çok migren ilacı kullanmasından daha sonrada tıpkı tablo oluşabilir) teşhis için bu durumu ekarte etmek lazım.
● Aura şikayetlerini ( görme bozukluğu, bulantı) biri yahut birkaçı 1 haftadan fazla devam eder lakin beyin enfaktusu belirtileri bulunmaz, az görünür.
● Aura şikayetlerinin biri yahut birkaçı, beyin enfaktusuyle ( Ischaemic brain infarction) bir ortada görülür.
●Migrenin aura sırasında 2 saat daha sonra nöbet atılımı (seizur) eklenmesidir. Migren ve epilepsy ( sara) beyinde , kriz ile ilgili( paroxysmal) bozukluğun örnekleridir.Bu iki durumun bir ortada görükmesi ‘’ migralepsy’’ ismini almakda.
a.5) Çocukluk çağında kimi periodik sendromlar birçok vakit migrenin habercisi olabilir. Çocukta kusma nöbetleri, karın ağrısı atılımları (abdominal migraine) ve baş dönmesi atılımları biçiminde.
Migrende bulgu ve şikayetler:
Her hastada fark göstermektedir. Migren atağı bu 4 fazdan oluşmakta fakat tüm hastalar birebir şikayetlerden yakınmazlar;
1) Prodrome Fazı- Baş ağrısı atağından saatler yahut günler evvel görülür, uykulu olmak, özel yiyecek arzusu( örneğin çikolata) kaslarda bilhassa uzunluğunda gerilme, kulaklarda sıcaklık hissi, ishal yada kabızlık, idrara çıkmada artış.pek epey hasta bu belirtilerin ortaya çıkmasından migren atağının yakınlaşmasını anlayabilir.
2) Aura Fazı- Migrenli hastaların %20-30 gözlenen bu faz 5-20 dakikada ilerler ve genelde 1 saatten az sürer.Baş ağrısı atağı birden fazla vakit aura fazının bitmesinden 1 saat daha sonra başlar( kimi vakit auradan saatler daha sonra başlayabilir) .Aura belirtilerinin en yaygını görme bozuklukları dır( visual aura).örneğin beyaz, siyah yahut renkli ışıklar görme (photopsia), bulanık görme alanı vs…. Aura somatosensory de olabilir , bu da kendini ellerde , ayaklarda ve birebir tarafın burun- ağız kısmında iğne batırılma( paresthesia) hissi üzere gösterir.parestezi (iğnelenme hisi) kola ve yüze (dudaklar ve dile) yayılabilir. Aura fazın diğer semptomları , ses duyusu ve koku duyusunda halüsinasyon üzere orataya çıkabilir( migrainous deliria- oliver sacks)
3) Ağrı Fazları: Tipik migren baş ağrısı, tek taraflı, zonklayıcı orta derece yahut şiddetlidir, ve genelde aktiviteyle kötüleşir.Bu şikayetler sabit olmayabilir , ağrı iki taraflı başlayıp daha sonra tek taraflı yahut tam aykırısı olabilir, ataklar yer değiştirebilir,Ağrı 4 saat- 72 saate kadar büyüklerde ve 1 saatten -48 saate kadar çocuklarda sürebilir, atakların aralığı fazlaca değişken olabilir( hayat uzunluğu birkaç ataktan, haftada birkaç atılıma kadar) lakin genelde ayda 1-3 baş ağrısı atağı görülür. Ağrı fazında % 90 bulantı olur fakat yalnızca 1/3 kusma görülür, ışıktan ve sesten rahatsız olmak epeyce yaygındır. Şakak kısmındaki damarlarda sertleşme ve baş dönmesi olabilir.
4) Postdrome Fazı;
Baş ağrısının bitmesinden daha sonraki faza denir. Bu fazda hasta kendini yorgun ve bitkin hissedebilir( hungover). Tanımada zorluk, gastrointestinal bulgular ,ruh hali değişiklikleri ortaya çıkar. Kimi hastalar bu vakitte, kendilerini yenilenmiş ve keyifli hissederler, kimileri de depresif ve mutsuz.
Migreni Tetikleyen Faktörler:
Migrenin başlama ihtimalilini birinci 48 saat ortasında artırır;
Alerjik tepkiler
Fazla ışık , yüksek ses, özel kokular.,Ruhi yahut fiziki gerilim
Uyku sisteminde değişiklik,
Sigara içmek vaya dumanına maruz kalmak,
Öğün atlamak
Alkol
Mens sikllerindeki değişiklikler,
Doğum denetim hapları( ocp)
Menopoza geçiş devri.
Yiyecekler çikolata, avakado, bakla,peynir,tütsülenmiş besinler, soya sosu ve kırmızı şarap, bira, sherry, monosodium, glutamat, nitrat, nitrit ve tyramini olan tüm yiyecekler( konserveler,peynir vs)
Migren ‘in Patofiziyolojisi;
Her şey tam açığa kavuşmamakla bir arada , ‘’Migren’’ genetiğin ve çevresel faktör lerin ikisininde rol aldığı bir hastalıktır. Mühtemelen majör bir ağrı patikası(pathway) olan Trigeminal huduttaki değişiklikten kaynaklanır. Beyin biyokimyasal (serotonin) imbalansı hudut sisteminde ağrı regülasyonunun bozulmasına niye oluyor. Seretonin düzeyi migrende düşer, buda trigeminal sistemden kimi neuropeptidlerin salgılanmasına ve sonuçta ağrı eşiğinin düşmesine yol açar.
b) Gerginlik tipi baş ağrısı( TTH) :
Bu tip baş ağrısının değişik isimleri kasılma baş ağrısı, psychogenic baş ağrısı, gerilim baş ağrısıdır. sebebi büsbütün birincil yahut diğer bir hastalığa ikinçilde olabilir.en çok görünen baş ağrısıdır (%60).3 biçimde görülebilir; aralıklı( episodic) aralıklı ,sık görünen baş ağrısı( ayda 1 epizoda dan fazla olan baş ağrısı sık katagorisine girmekte) ,ve son olarak kronik gerginlik baş ağrısı( Kronik gerginlik baş ağrısı, önemli hayat kalitesini düşüren bir hastalıktır).