CatWalk
New member
İhsan Dindar – Milliyet.com.tr – [email protected]
1912’de Kalkandelen şimdiki daha ağır kullanmasıyla Tetova’da başlayan bir öyküyü okurla buluşturuyorsunuz. Türkiye ile Balkanlar tarihi ve coğrafik niçinlerle iç içe geçmiş bir yapıda. Fakat güya bunun yansımasını romanlarda pek de bakılırsamiyor üzereyiz. Bu bağlamda bu biçimde bir roman yazmak fikri ortaya nasıl çıktı?
Batı’nın tarihi perspektifinden bakıldığı vakit Türkler, Balkanları almış, yönetmiş, güce sahip olan taraf olarak algılanıyor. kuvvetli olandan fazla, zayıf ve kurban gördüklerinin hikayeleriyle daha epey ilgilenmiş batı. Sanırım batının bu yaklaşımı uzun müddet Türk müelliflerini da etkiledi. halbuki tarihe objektif bakmak lazım. Ne bugünkü siyasi ideolojinizin hayali şablonlarını tarihe giydirerek uydurma tarihler yaratacaksınız, ne de batının tesirinde kalıp suçluluk hissiyle bakacaksınız kendi tarihinize. Osmanlı ne yapmış orada? Feodal soyluların baskısı altında bunalan Balkan halklarına bu biçimde bakılırsa farklı bir adalet anlayışı sunmuş. Bölgede kabul görmüş. Daha Anadolu’nun önde gelen kimi kentlerini, Erzurum’u, Diyarbakır’ı, Adana’yı almadan fazlaca evvel Edirne’yi, Atina’yı, Sofya’yı almış Osmanlı. Yani evvel bir Balkan devleti olmuş. bu biçimde bir bağ yok sayılabilir mi? şüphesiz berbat ve sıkıntı vakit içinderı da olmakla birlikte Osmanlı 4-5 asır belirli bir istikrar ve barış sunmuş Balkanlara. Bu istikrar bozulduğunda, ki hiç bir şey sonsuza kadar sürmez, düzenler ve istikrarlar her vakit bozulur, en az Sırplar, Yunanlar, Boşnaklar, Bulgarlar, Arnavutlar, Romenler, Hırvatlar, Slovenler, Karadağlılar ve Makedonlar kadar orada yaşayan Türkler de acı çekmiş. 19’uncu yüzyılda ve 20’nci yüzyılın başlarında sivil Türklerin ve öbür Müslümanların Balkanlarda, Kafkasya’da gördükleri zulüm, yaşadıkları katliamlar ve göçe zorlanmaları tarihin insanlık için utanç verici sayfaları içindedır ve ne yazık ki onların hikayeleri gereğince anlatılmamıştır. Ben epey varlıklı ve dramatik bir tarihin verdiği malzemeyi romanda kullandım. Başlı başına Balkan göçleri üzerine bir roman yazmadım lakin tarihin bu sayfasına dikkat çekmek istedim.
Göç yeniliğini hiç yitirmeyen bir husus. Romanın başlangıcı da bir göçle başlıyor. Bu süreçte göç olgusu üzerine dururken karşınıza ne üzere farklı ve sizi şaşırtan sonuçlar çıktı?
Göç, yaşamadığımız için şükretmemiz gereken bir tecrübe. Düşünebiliyor musunuz ananızın, babanızın, dedenizin mezarlarının olduğu toprakları bir günde bırakıyorsunuz, taşıyabileceğiniz şeyleri yanınıza alıp çoluğunuz, çocuğunuzla yollara düşüyor, maceralara atılıyorsunuz. Her an soyulma, katledilme mümkünlüğü var. Göç aslında çaresizliktir. Bugün hepimiz memnunluğu bir hak olarak görüyoruz. Şu yahut bu niçinden keyifli olamazsak anti depresanlarla sıkıntılarımızı çözmeye çalışıyoruz. Fakat bu beşerler için bırakın memnun olma hakkını, yaşamak bile bir hak değildi. Hayatta kalmak için gayret ettiler. Gayeleri yalnızca çocuklarının inanç ortasında olmasıydı. Ne yazık ki 21’inci yüzyılda da dünyanın farklı bölgelerinde tıpkı şeyler yaşanıyor. Korkarım bu devran bu biçimde dönmeye devam edecek. Maddi şartları düzgünleştirmek için yapılan ekonomik göçten bahsetmiyorum; burada kimseyi yargılamadığımı belirtmek isterim, ekonomik göç yapanların da kendilerince haklı niçinleri vardır herbiçimde; lakin canını kurtarmak için bu biçimde bir maceraya atılanlara şefkat göstermek ve korumak gerek.
Bir gazeteci olarak geçmiş deneyimleriniz, araştırmacı haberci refleksi romanın oluşum sürecinde ne üzere katkılar sağladı?
Ben gazeteciliğe dış haberci olarak başladım ve sonrasındasında muhabirlik yaparken de haberin mutfağında editörlük yaparken de her vakit o ruhu korudum. Dünyayı yakından izledim; hâlâ da izliyorum. Londra’da, İstanbul’da ve Ankara’da gazetecilik yaptım. Kuzey İrlanda’da, Güneydoğu Anadolu’da, Kuzey Irak’ta bulundum. Dünyada ve Türkiye’de siyasetçilerin başının nasıl işlediği, devletin, istihbarat servislerinin nasıl çalıştığı, tarikatların ve siyasi kümelerin dinamikleri ve tarihî geri planları, iş dünyasında çarkların nasıl döndüğü üzere konularda bir fikrim var. Gördüklerim, tecrübelerim bu kitabı yazmama epey yardımcı oldu diyebilirim.
Yavaş yavaş romana gelmek istiyorum. Alışılmış çabucak hemen okumamış olan okuru da üzmeyecek bir halde. Orhan Derman karakteriyle başlayalım. Polisiye romanda karakter güya daha da bir değerli. Arthur Conan Doyle ve Agatha Christie’den bu yana insanlığa mâl olan epey sayıda polis ve dedektif var. Orhan Derman bunlar içinde nerede duruyor?
Orhan Derman bir Sherlock Holmes yahut Hercule Poirot değil. elbette zeki bir insan lakin katiyetle deha olma argümanı yok. Takım çalışmasına dayanıyor. Çoklukla hadiseleri cinayet mahallinde kopuk bir düğmeden yola çıkarak çözmüyor. aslına bakarsanız onun karşılaştığı olaylar, Arthur Conan Doyle ve Agatha Christie’nin hadiseleri üzere toplumsal, ekonomik ve siyasi bağlamından kopartılmış değil; tam bilakis bu bağlamın yarattığı olaylar. Orhan Derman’ı bir yere koymamız gerekiyorsa şayet, John Le Carré’nin kahramanlarının yanına koyabiliriz. Tıp olarak siyasi polisiyeye daha yakın olduğunu düşünüyorum yazdığım kitabın.
Polis, istihbarat örgütleri, iş dünyası tarikatlar ve mafya… Bu bağlamda roman iyi-kötü istikrarını nasıl kuruyor ya da bu biçimde bir telaşı var mı?
Yeterli – makûs istikrarı konusunda Dostoyevski bana her vakit ilham veren bir muharrir olmuştur. İnsanları uygun ve makus yanlarıyla, güçleri ve zayıflıklarıyla bir bütün olarak ele alması beni daima etkilemiştir. Hollywood’un fazlaca eski kovboy sinemalarında makus adamlar siyah, yeterli adamlar beyaz şapka giyerler, lakin hayat bu biçimde değil. O ayrımı yapmak güç. Yüzde yüz makûs olan beşerler da var şüphesiz. Hitler’i biliyoruz. Günümüzde de vakit zaman bunun örneklerini görüyoruz, karşımızda saf kötülük duruyor. Fakat büyük sıklıkla insanlarda güzel ve makus bir ortada bulunuyor. Bize düşen uygun yanımızı beslemek, makûs yanımızı aç bırakarak ondan kurtulmak. Balkan Hayaletleri’ndeki karakterlere bu biçimde yaklaştım. Bunlar ekseriyetle oyunu ömrün kendilerine sunduğu hudutlu alanda, datalı şartlar altında oynamak zorunda kalan beşerler. Bu oyunda âlâ yahut makûs şeyler yapıyorlar, ancak günün sonunda onların birer insan olduğunu, zayıflıkları bulunduğunu unutmamak gerekiyor. Kahramanlarım da sırtlarında günah dolu çuvallar taşıyorlar. Ben güzel ve berbatın istikrarını mikro seviyede beşerler üzerinden değil, makro seviyede alınan sonuç üzerinden kurmaya çalışıyorum.
Romanı bundan 50 yahut 100 yıl daha sonra okuyan biri -her ne kadar kurgu olsa da- bu periyoda ait sizce neler düşünecektir?
Korkarım yadırgamayacaktır. Neredeyse beş asır evvel yazılmışlar lakin biz Shakespeare’in oyunlarında karşılaştığımız hırs, kin, nefret üzere hisleri ve entrikaları yadırgamıyoruz. “Bu nasıl şey Allah’ım?” duygusu hayatıyoruz. Günümüzde de etrafımızda görüyoruz zira. Teknoloji ve biçim değişiyor, lakin insan davranışlarını yönlendiren güdüler değişmiyor. aslına bakarsanız insanın değişimi fazlaca uzun bir müddetç. Muhtemelen yüz yıldan, bin yıldan daha uzun sürecek. Fakat umarım zıddı olur ve 50 – 100 yıl daha sonra bu kitabı okuyan biri burada anlatılan dünyayı anlamakta büyük zorluk çeker.
Romanın ortaya çıkış sürecinde ismi geçen yerlerde bulundunuz mu? şahsi gözlemleriniz ne oldu?
Bu kitapta bahsetmiş olduğum her yeri şahsen gördüm. Balkanlar hayli hoş, yemyeşil bir coğrafya. Bireyler olarak baktığınız vakit insanları da çok uygun. Lakin işin içine etnik kimlikler ve tarih girince işler değişiyor. Bölgede etnik nefret adeta kurumlaşmış. Ben NTV’de çalışırken, Kosova’dan haber aldığımız Burbuçe Ruşiti isimli Arnavut bir gazeteci vardı. Hastalandı ve birkaç yıl evvel vefat etti. Bir kezinde bana şu biçimde demişti: “Bizim bir kelamımız vardır. Sırp yastığının altında bıçakla yatar. Vakti gelince bıçağı alıp gelir.” Varsayım ederim Sırpların da Arnavutlar yahut Hırvatlar hakkında misal kelamları vardır. Nefret ve ön yargıları nesilden jenerasyona aktaran bir kültürün var olduğu bu toprakların acı-kan-savaş sarmalını kırması fazlaca güç. Bunu aşmak için her jenerasyonun yaşadıklarından aldığı dersi bir daha sonraki jenerasyona aktarması lazım. Tabi alınan ders, “Sırplara güvenilmez”, “Hırvatlara sırtınızı dönmeyin” yahut “Müslümanlardan uzak durun” olmamalı. Nefreti değil sevgiyi desteklemek gerekiyor.
Son olarak müelliflik serüveniniz bundan daha sonraki süreçte ne istikamette devam edecek?
Ben yazarken büyük keyif alıyorum. En büyük temennim okuyanların da yazdıklarımı beğenmesi ve keyif alması. Kitabım beğenilirse öbür Orhan Derman maceraları olacak. Ayrıyeten üzerinde çalıştığım ve Orhan Derman macerası olmayan romanlar da var. Ben yazmak istiyorum, fakat vakit ne gösterecek daima birlikte bakılırsaceğiz.
1912’de Kalkandelen şimdiki daha ağır kullanmasıyla Tetova’da başlayan bir öyküyü okurla buluşturuyorsunuz. Türkiye ile Balkanlar tarihi ve coğrafik niçinlerle iç içe geçmiş bir yapıda. Fakat güya bunun yansımasını romanlarda pek de bakılırsamiyor üzereyiz. Bu bağlamda bu biçimde bir roman yazmak fikri ortaya nasıl çıktı?
Batı’nın tarihi perspektifinden bakıldığı vakit Türkler, Balkanları almış, yönetmiş, güce sahip olan taraf olarak algılanıyor. kuvvetli olandan fazla, zayıf ve kurban gördüklerinin hikayeleriyle daha epey ilgilenmiş batı. Sanırım batının bu yaklaşımı uzun müddet Türk müelliflerini da etkiledi. halbuki tarihe objektif bakmak lazım. Ne bugünkü siyasi ideolojinizin hayali şablonlarını tarihe giydirerek uydurma tarihler yaratacaksınız, ne de batının tesirinde kalıp suçluluk hissiyle bakacaksınız kendi tarihinize. Osmanlı ne yapmış orada? Feodal soyluların baskısı altında bunalan Balkan halklarına bu biçimde bakılırsa farklı bir adalet anlayışı sunmuş. Bölgede kabul görmüş. Daha Anadolu’nun önde gelen kimi kentlerini, Erzurum’u, Diyarbakır’ı, Adana’yı almadan fazlaca evvel Edirne’yi, Atina’yı, Sofya’yı almış Osmanlı. Yani evvel bir Balkan devleti olmuş. bu biçimde bir bağ yok sayılabilir mi? şüphesiz berbat ve sıkıntı vakit içinderı da olmakla birlikte Osmanlı 4-5 asır belirli bir istikrar ve barış sunmuş Balkanlara. Bu istikrar bozulduğunda, ki hiç bir şey sonsuza kadar sürmez, düzenler ve istikrarlar her vakit bozulur, en az Sırplar, Yunanlar, Boşnaklar, Bulgarlar, Arnavutlar, Romenler, Hırvatlar, Slovenler, Karadağlılar ve Makedonlar kadar orada yaşayan Türkler de acı çekmiş. 19’uncu yüzyılda ve 20’nci yüzyılın başlarında sivil Türklerin ve öbür Müslümanların Balkanlarda, Kafkasya’da gördükleri zulüm, yaşadıkları katliamlar ve göçe zorlanmaları tarihin insanlık için utanç verici sayfaları içindedır ve ne yazık ki onların hikayeleri gereğince anlatılmamıştır. Ben epey varlıklı ve dramatik bir tarihin verdiği malzemeyi romanda kullandım. Başlı başına Balkan göçleri üzerine bir roman yazmadım lakin tarihin bu sayfasına dikkat çekmek istedim.
Göç yeniliğini hiç yitirmeyen bir husus. Romanın başlangıcı da bir göçle başlıyor. Bu süreçte göç olgusu üzerine dururken karşınıza ne üzere farklı ve sizi şaşırtan sonuçlar çıktı?
Göç, yaşamadığımız için şükretmemiz gereken bir tecrübe. Düşünebiliyor musunuz ananızın, babanızın, dedenizin mezarlarının olduğu toprakları bir günde bırakıyorsunuz, taşıyabileceğiniz şeyleri yanınıza alıp çoluğunuz, çocuğunuzla yollara düşüyor, maceralara atılıyorsunuz. Her an soyulma, katledilme mümkünlüğü var. Göç aslında çaresizliktir. Bugün hepimiz memnunluğu bir hak olarak görüyoruz. Şu yahut bu niçinden keyifli olamazsak anti depresanlarla sıkıntılarımızı çözmeye çalışıyoruz. Fakat bu beşerler için bırakın memnun olma hakkını, yaşamak bile bir hak değildi. Hayatta kalmak için gayret ettiler. Gayeleri yalnızca çocuklarının inanç ortasında olmasıydı. Ne yazık ki 21’inci yüzyılda da dünyanın farklı bölgelerinde tıpkı şeyler yaşanıyor. Korkarım bu devran bu biçimde dönmeye devam edecek. Maddi şartları düzgünleştirmek için yapılan ekonomik göçten bahsetmiyorum; burada kimseyi yargılamadığımı belirtmek isterim, ekonomik göç yapanların da kendilerince haklı niçinleri vardır herbiçimde; lakin canını kurtarmak için bu biçimde bir maceraya atılanlara şefkat göstermek ve korumak gerek.
Bir gazeteci olarak geçmiş deneyimleriniz, araştırmacı haberci refleksi romanın oluşum sürecinde ne üzere katkılar sağladı?
Ben gazeteciliğe dış haberci olarak başladım ve sonrasındasında muhabirlik yaparken de haberin mutfağında editörlük yaparken de her vakit o ruhu korudum. Dünyayı yakından izledim; hâlâ da izliyorum. Londra’da, İstanbul’da ve Ankara’da gazetecilik yaptım. Kuzey İrlanda’da, Güneydoğu Anadolu’da, Kuzey Irak’ta bulundum. Dünyada ve Türkiye’de siyasetçilerin başının nasıl işlediği, devletin, istihbarat servislerinin nasıl çalıştığı, tarikatların ve siyasi kümelerin dinamikleri ve tarihî geri planları, iş dünyasında çarkların nasıl döndüğü üzere konularda bir fikrim var. Gördüklerim, tecrübelerim bu kitabı yazmama epey yardımcı oldu diyebilirim.
Yavaş yavaş romana gelmek istiyorum. Alışılmış çabucak hemen okumamış olan okuru da üzmeyecek bir halde. Orhan Derman karakteriyle başlayalım. Polisiye romanda karakter güya daha da bir değerli. Arthur Conan Doyle ve Agatha Christie’den bu yana insanlığa mâl olan epey sayıda polis ve dedektif var. Orhan Derman bunlar içinde nerede duruyor?
Orhan Derman bir Sherlock Holmes yahut Hercule Poirot değil. elbette zeki bir insan lakin katiyetle deha olma argümanı yok. Takım çalışmasına dayanıyor. Çoklukla hadiseleri cinayet mahallinde kopuk bir düğmeden yola çıkarak çözmüyor. aslına bakarsanız onun karşılaştığı olaylar, Arthur Conan Doyle ve Agatha Christie’nin hadiseleri üzere toplumsal, ekonomik ve siyasi bağlamından kopartılmış değil; tam bilakis bu bağlamın yarattığı olaylar. Orhan Derman’ı bir yere koymamız gerekiyorsa şayet, John Le Carré’nin kahramanlarının yanına koyabiliriz. Tıp olarak siyasi polisiyeye daha yakın olduğunu düşünüyorum yazdığım kitabın.
Polis, istihbarat örgütleri, iş dünyası tarikatlar ve mafya… Bu bağlamda roman iyi-kötü istikrarını nasıl kuruyor ya da bu biçimde bir telaşı var mı?
Yeterli – makûs istikrarı konusunda Dostoyevski bana her vakit ilham veren bir muharrir olmuştur. İnsanları uygun ve makus yanlarıyla, güçleri ve zayıflıklarıyla bir bütün olarak ele alması beni daima etkilemiştir. Hollywood’un fazlaca eski kovboy sinemalarında makus adamlar siyah, yeterli adamlar beyaz şapka giyerler, lakin hayat bu biçimde değil. O ayrımı yapmak güç. Yüzde yüz makûs olan beşerler da var şüphesiz. Hitler’i biliyoruz. Günümüzde de vakit zaman bunun örneklerini görüyoruz, karşımızda saf kötülük duruyor. Fakat büyük sıklıkla insanlarda güzel ve makus bir ortada bulunuyor. Bize düşen uygun yanımızı beslemek, makûs yanımızı aç bırakarak ondan kurtulmak. Balkan Hayaletleri’ndeki karakterlere bu biçimde yaklaştım. Bunlar ekseriyetle oyunu ömrün kendilerine sunduğu hudutlu alanda, datalı şartlar altında oynamak zorunda kalan beşerler. Bu oyunda âlâ yahut makûs şeyler yapıyorlar, ancak günün sonunda onların birer insan olduğunu, zayıflıkları bulunduğunu unutmamak gerekiyor. Kahramanlarım da sırtlarında günah dolu çuvallar taşıyorlar. Ben güzel ve berbatın istikrarını mikro seviyede beşerler üzerinden değil, makro seviyede alınan sonuç üzerinden kurmaya çalışıyorum.
Romanı bundan 50 yahut 100 yıl daha sonra okuyan biri -her ne kadar kurgu olsa da- bu periyoda ait sizce neler düşünecektir?
Korkarım yadırgamayacaktır. Neredeyse beş asır evvel yazılmışlar lakin biz Shakespeare’in oyunlarında karşılaştığımız hırs, kin, nefret üzere hisleri ve entrikaları yadırgamıyoruz. “Bu nasıl şey Allah’ım?” duygusu hayatıyoruz. Günümüzde de etrafımızda görüyoruz zira. Teknoloji ve biçim değişiyor, lakin insan davranışlarını yönlendiren güdüler değişmiyor. aslına bakarsanız insanın değişimi fazlaca uzun bir müddetç. Muhtemelen yüz yıldan, bin yıldan daha uzun sürecek. Fakat umarım zıddı olur ve 50 – 100 yıl daha sonra bu kitabı okuyan biri burada anlatılan dünyayı anlamakta büyük zorluk çeker.
Romanın ortaya çıkış sürecinde ismi geçen yerlerde bulundunuz mu? şahsi gözlemleriniz ne oldu?
Bu kitapta bahsetmiş olduğum her yeri şahsen gördüm. Balkanlar hayli hoş, yemyeşil bir coğrafya. Bireyler olarak baktığınız vakit insanları da çok uygun. Lakin işin içine etnik kimlikler ve tarih girince işler değişiyor. Bölgede etnik nefret adeta kurumlaşmış. Ben NTV’de çalışırken, Kosova’dan haber aldığımız Burbuçe Ruşiti isimli Arnavut bir gazeteci vardı. Hastalandı ve birkaç yıl evvel vefat etti. Bir kezinde bana şu biçimde demişti: “Bizim bir kelamımız vardır. Sırp yastığının altında bıçakla yatar. Vakti gelince bıçağı alıp gelir.” Varsayım ederim Sırpların da Arnavutlar yahut Hırvatlar hakkında misal kelamları vardır. Nefret ve ön yargıları nesilden jenerasyona aktaran bir kültürün var olduğu bu toprakların acı-kan-savaş sarmalını kırması fazlaca güç. Bunu aşmak için her jenerasyonun yaşadıklarından aldığı dersi bir daha sonraki jenerasyona aktarması lazım. Tabi alınan ders, “Sırplara güvenilmez”, “Hırvatlara sırtınızı dönmeyin” yahut “Müslümanlardan uzak durun” olmamalı. Nefreti değil sevgiyi desteklemek gerekiyor.
Son olarak müelliflik serüveniniz bundan daha sonraki süreçte ne istikamette devam edecek?
Ben yazarken büyük keyif alıyorum. En büyük temennim okuyanların da yazdıklarımı beğenmesi ve keyif alması. Kitabım beğenilirse öbür Orhan Derman maceraları olacak. Ayrıyeten üzerinde çalıştığım ve Orhan Derman macerası olmayan romanlar da var. Ben yazmak istiyorum, fakat vakit ne gösterecek daima birlikte bakılırsaceğiz.