Türkiye’nin bu yıl tarihin en yüksek düzeyine gelmesi beklenen doğalgaz talebi Ankara’yı yüksek fiyatların hakim olduğu milletlerarası spot piyasalardan doğalgaz temin etmek zorunda bırakacak üzere görünürken, bu yıl sona erecek uzun vadeli ithalat mukavelelerinin de yenilenme devri geliyor.
Avrupa’nın en önemli doğalgaz ithalatçıları içinde yer alan Türkiye geçen yıl Karadeniz’deki Sakarya alanında birinci büyük doğalgaz yatağını keşfetmişti. Doğalgaz üretimine 2023 yılında başlanması planlanıyor. Yıllık tüketimin dörtte biri kadarını karşılayacak hacimli üretime ise lakin 2027 yılından itibaren geçilecek.
Türkiye bu tarihe kadar gereksiniminin neredeyse tamamını Rusya, Azerbaycan ve İran’dan boru çizgileriyle sevk edilen gazla ve Cezayir, Nijerya ve öbür ülkelerden gelen ve gemilerle taşınan sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ile sağlamaya çalışacak.
Fakat Türkiye’nin Rusya, Azerbaycan ve Nijerya ile 1990’lı ve 2000’li senelerda imzaladığı yaklaşık yılda 16 milyar metreküp (bcm) hacimdeki uzun vadeli doğalgaz ithalat kontratlarının bu yıl vadesi dolarak sona erecek.
Tüketim fırladı
Her yıl genişleyen doğalgaz dağıtım ağının yanı sıra, kuraklığa bağlı gerileyen hidroelektrik üretimini telafi için devreye giren doğalgaz santralleri niçiniyle bu yıl tüketimin 60 bcm düzebir daha yükselerek rekor kırması bekleniyor. Yani Türkiye’nin gaz tüketimi geçen yılki seviyenin en az 10 bcm üzerine çıkacak.
Dal uzmanlarının Reuters ajansına verdiği bilgiye göre, doğalgaz tüketiminin karşılanabilmesi için sona eren kontratların tamamının en az tıpkı ölçüler ile yenilenmesi gerekecek.
Eski BOTAŞ alım dairesi lideri, dal danışmanı Arif Aktürk, şöyleki konuştu: “Kışın talebimiz konutlardan dolayı epey artıyor. Geçen kış 285 milyon m3 günlük tepe tüketimi gördük. Bu yıl gaz santrallerinden dolayı herbiçimde 300 milyon m3’ü görürüz. Yani LNG dahil (ülkeye) her giriş noktasından doğalgaz sağlanması gerekecek. Sona eren kontratların ölçüleri (sisteme) girmek zorunda.”
Azerbaycan ile yapılan 15 yıllık ithalat mukavelesi, iki dal kaynağının Reuters’a verdiği bilgiye bakılırsa üç yıllık bir kontrat ile yenilendi. Evvelden 6,6 bcm olan yıllık ithalat ölçüsü yılda 6 bcm’e kadar belirlenirken, ithalat meblağları eski mukavelelerde yer alan petrol eserleri endeksi yerine İtalya’nın PSV hub meblağlarına endeksli olarak belirlenecek.
Azerbaycan ile mukavelenin yenilenmesine karşın bu ay sona eren Nijerya’dan yılda 1,3 bcm LNG ve yıl sonunda mühleti dolacak olan 4 bcm’i BOTAŞ, 4 bcm’i özel dal tarafınca olmak üzere Rusya’dan 8 bcm doğalgaz ithaline yönelik kontratının yenilenmesi gerecek.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan içinde doğalgaz ithalat mukavelesinin yenilenmesini de içeren geçen ayki görüşmelerde ise çabucak hemen bir sonuç alınamadı. Putin, iki ülke içindeki boru sınırı ilişkisi yardımıyla Türkiye’nin Avrupa’daki doğalgaz krizinden korunacağını söylese de müzakereler devam ediyor.
Üst seviye bir Türk yetkili Rus ithalat monopolü Gazprom ile BOTAŞ içindeki mukaveleye atıfta bulunarak, “Gazprom ile yıl sonunda sona erecek 4 bcm’lik kontrat için çabucak hemen mutabakat sağlanmadı. Fakat yıl bitmeden bu mutabakatın sağlanacağını düşünüyoruz” dedi.
Piyasa değişti
Yılda yaklaşık 48 bcm doğalgaz ithalat kontratı olan Türkiye’nin kontratla yükümlü olduğu alımların haricinde oluşacak talebi milletlerarası piyasalardan LNG alarak doldurması gerekecek.
Lakin, LNG piyasasındaki gösterge fiyatlar bu yıl salgın hastalık daha sonrası Asya’da keskin artan talep, arz sıkışıklıkları üzere münasebetlerle sert yükseldi. Avrupa’daki gösterge LNG fiyatları geçen hafta itibariyle yüzde 400’e yakın arttı.
Analistler Türkiye’nin gereksinimi olan gazı spot milletlerarası piyasalarda bulabileceğini, bu gazın kıymetli olacağını fakat ülkenin teminde ezaya düşmeyeceğini söz etti.
Paris merkezli araştırma kuruluşu OME’de hidrokarbon piyasaları yöneticisi Sohbet Karbuz, şu biçimde konuştu: “Bu yıl müddeti dolan ithalat kontratlarının imzalanmasında gecikme olsa bile Türkiye açığı kapatmak için spot LNG yahut spot Azeri boru gazı ithalatına başvurabilir. Burada tek sorun spot piyasadan satın almanın getireceği ek maliyetler olur lakin rastgele bir arz meselesiyle karşılaşılmaz.”
Geçen senelerda dünya genelinde bollaşan ve boru gazından daha ucuz hale gelen LNG’yi daha yüksek ölçüde ithal etmek emeliyle yatırım yapan Ankara, 2016 sonundan itibaren ulusal gaz sistemine LNG iletebileceği giriş noktalarının sayısını artırdı ve arz güvenliğini pekiştirdi.
Bu sayede 2019 ve 2020 senelerında toplam doğalgaz tüketiminin neredeyse üçte birini LNG’den temin eden Ankara, bir yandan ithalat faturasını azaltırken, bir yandan da bu yıl yenilenecek ithalat kontratları öncesinde ticaret ortaklarına, kontratlarda ithalat meblağlarını belirleyen kararları Türkiye’nin lehine olacak biçimde değiştirmeleri sinyali vermişti.
Lakin geçen senelerda arzın bol olduğu, fiyatları ise alıcıların belirlediği bir piyasa olan, yani Ankara lehine çalışan LNG piyasası, bu yıl talepteki keskin artış ile satıcıların fiyat belirleyici olduğu bir piyasaya dönüştü.
Türkiye’de doğalgazın hanelere satış fiyatı sübvanse ediliyor. Hanelerin kullandığı doğalgazın bugünün kurlarına nazaran satış fiyatı 1000 m3 için 170 dolar düzeyindeyken, LNG’nin Hollanda’daki TTF hub fiyatı geçen hafta kısa bir süreliğine de olsa 1000 doları geçti. Milletlerarası fiyatlar bir ölçü gerilemiş olsa da yıl başına kıyasla en az dört katına çıktı.
Fiyatlar Türkiye’nin boru gazına ek olarak alacağı LNG maliyetinin geçmiş senelera nazaran pek artacağını gösteriyor.
Bir bölüm kaynağı yurt ortasında doğalgazın şu anki fiyatlarla satılması ve muhtaçlık duyulan gazın LNG olarak spot piyasa fiyatlarıyla temin edilmesi halinde ithalat faturasının beş milyar doları bulabileceğini belirtti.
Lakin Türkiye’nin arz güvenliğine fiyatlardan daha fazla ehemmiyet veriyor.
Güç Bakanı Fatih Dönmez geçen hafta NTV’ye yaptığı açıklamada, şu biçimde konuşmuştu: “İlave talepten kaynaklı tüketimi karşılamak için spot piyasalardan LNG başta olmak üzere tedarik yoluna gittik. Zira burada arz güvenliği bizim için fiyattan epeyce daha kritik kıymette. Burada da maliyetleri ister istemez üstleniyoruz.”
Dönmez, haneler dahil olmak üzere küçük ölçekli doğalgaz tüketicileri için fiyat takviyesi vermeye devam edeceklerini tabir ederek, “(Yüksek yurt dışı tutarların) yurtiçi piyasalara yansımasına baktığımızda, aslında biz bunu en az düzeyde aktarmaya çalışıyoruz… Güç piyasasında gerçekleşen maliyetlerin hepsini tüketiciye yansıtmıyoruz” demişti.
Pazarlık gücü
Aksine dönen LNG piyasası Ankara’nın Karadeniz’de keşfettiği doğalgaz ile bu yılın başına kadar kontrat masasında artan pazarlık gücünü bir ölçü azaltıyor.
Bu durum Türkiye’nin aleyhine olan kontrat şartlarını değiştirmesinin önüne geçebilir.
Türk yetkililer geçmiş açıklamalarında, detayları tam olarak açıklanmasa ithalat mukavelelerinde fiyatı üretici ülkeler lehine belirleyen petrol mamüllerine endeksli fiyatlama formülünden, fiyatların geçen yıla kadar daha düşük olduğu spot piyasa artı petrol mamüllerine endeksli fiyat formülüne geçiş yapmak istiyorlardı.
Ayrıyeten yetkililer geçen senelerda gazın Türkiye’de tüketilmesini kaide koşan, bu biçimdece gazın diğer ülkelere satılmasını engelleyen kararların de kaldırılmasından yanaydı.
Eski BOTAŞ yetkilisi Aktürk, satıcıların fiyat belirlediği piyasanın Ankara aleyhine çalıştığına dikkat çekerek, şu biçimde kouştu: “Çok yüksek fiyatlar müzakerelerin satıcıların kuvvetli olduğu durumda yapılmasını mümkün kılar. Fakat gaz ticareti artık her zamankinden diplomasi ve dış siyasetin alanı haline geldiği için müzakerelerin nasıl sonuçlanacağını iddia etmek pek mümkün değil.”
Aktürk, Türkiye’nin istediği fiyat kararlarının kimilerinin kabul edilebileceğini ve kesin tüketim noktası kaidelerinin gevşetilebileceğini belirtese de, şunları kaydetti: “Ancak Türkiye büyük ihtimalle esnek teslimat hacimleri talebini ilerletmekte zorlanacak. Ankara günlük sevkiyat hacimlerinin artırılmasından, yıllık sevkiyat hacimlerinin ise azaltılmasından yana. Satıcılar ise buna karşı zira esneklik onlar için ek maliyet demek.”
diken.com
Avrupa’nın en önemli doğalgaz ithalatçıları içinde yer alan Türkiye geçen yıl Karadeniz’deki Sakarya alanında birinci büyük doğalgaz yatağını keşfetmişti. Doğalgaz üretimine 2023 yılında başlanması planlanıyor. Yıllık tüketimin dörtte biri kadarını karşılayacak hacimli üretime ise lakin 2027 yılından itibaren geçilecek.
Türkiye bu tarihe kadar gereksiniminin neredeyse tamamını Rusya, Azerbaycan ve İran’dan boru çizgileriyle sevk edilen gazla ve Cezayir, Nijerya ve öbür ülkelerden gelen ve gemilerle taşınan sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ile sağlamaya çalışacak.
Fakat Türkiye’nin Rusya, Azerbaycan ve Nijerya ile 1990’lı ve 2000’li senelerda imzaladığı yaklaşık yılda 16 milyar metreküp (bcm) hacimdeki uzun vadeli doğalgaz ithalat kontratlarının bu yıl vadesi dolarak sona erecek.
Tüketim fırladı
Her yıl genişleyen doğalgaz dağıtım ağının yanı sıra, kuraklığa bağlı gerileyen hidroelektrik üretimini telafi için devreye giren doğalgaz santralleri niçiniyle bu yıl tüketimin 60 bcm düzebir daha yükselerek rekor kırması bekleniyor. Yani Türkiye’nin gaz tüketimi geçen yılki seviyenin en az 10 bcm üzerine çıkacak.
Dal uzmanlarının Reuters ajansına verdiği bilgiye göre, doğalgaz tüketiminin karşılanabilmesi için sona eren kontratların tamamının en az tıpkı ölçüler ile yenilenmesi gerekecek.
Eski BOTAŞ alım dairesi lideri, dal danışmanı Arif Aktürk, şöyleki konuştu: “Kışın talebimiz konutlardan dolayı epey artıyor. Geçen kış 285 milyon m3 günlük tepe tüketimi gördük. Bu yıl gaz santrallerinden dolayı herbiçimde 300 milyon m3’ü görürüz. Yani LNG dahil (ülkeye) her giriş noktasından doğalgaz sağlanması gerekecek. Sona eren kontratların ölçüleri (sisteme) girmek zorunda.”
Azerbaycan ile yapılan 15 yıllık ithalat mukavelesi, iki dal kaynağının Reuters’a verdiği bilgiye bakılırsa üç yıllık bir kontrat ile yenilendi. Evvelden 6,6 bcm olan yıllık ithalat ölçüsü yılda 6 bcm’e kadar belirlenirken, ithalat meblağları eski mukavelelerde yer alan petrol eserleri endeksi yerine İtalya’nın PSV hub meblağlarına endeksli olarak belirlenecek.
Azerbaycan ile mukavelenin yenilenmesine karşın bu ay sona eren Nijerya’dan yılda 1,3 bcm LNG ve yıl sonunda mühleti dolacak olan 4 bcm’i BOTAŞ, 4 bcm’i özel dal tarafınca olmak üzere Rusya’dan 8 bcm doğalgaz ithaline yönelik kontratının yenilenmesi gerecek.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan içinde doğalgaz ithalat mukavelesinin yenilenmesini de içeren geçen ayki görüşmelerde ise çabucak hemen bir sonuç alınamadı. Putin, iki ülke içindeki boru sınırı ilişkisi yardımıyla Türkiye’nin Avrupa’daki doğalgaz krizinden korunacağını söylese de müzakereler devam ediyor.
Üst seviye bir Türk yetkili Rus ithalat monopolü Gazprom ile BOTAŞ içindeki mukaveleye atıfta bulunarak, “Gazprom ile yıl sonunda sona erecek 4 bcm’lik kontrat için çabucak hemen mutabakat sağlanmadı. Fakat yıl bitmeden bu mutabakatın sağlanacağını düşünüyoruz” dedi.
Piyasa değişti
Yılda yaklaşık 48 bcm doğalgaz ithalat kontratı olan Türkiye’nin kontratla yükümlü olduğu alımların haricinde oluşacak talebi milletlerarası piyasalardan LNG alarak doldurması gerekecek.
Lakin, LNG piyasasındaki gösterge fiyatlar bu yıl salgın hastalık daha sonrası Asya’da keskin artan talep, arz sıkışıklıkları üzere münasebetlerle sert yükseldi. Avrupa’daki gösterge LNG fiyatları geçen hafta itibariyle yüzde 400’e yakın arttı.
Analistler Türkiye’nin gereksinimi olan gazı spot milletlerarası piyasalarda bulabileceğini, bu gazın kıymetli olacağını fakat ülkenin teminde ezaya düşmeyeceğini söz etti.
Paris merkezli araştırma kuruluşu OME’de hidrokarbon piyasaları yöneticisi Sohbet Karbuz, şu biçimde konuştu: “Bu yıl müddeti dolan ithalat kontratlarının imzalanmasında gecikme olsa bile Türkiye açığı kapatmak için spot LNG yahut spot Azeri boru gazı ithalatına başvurabilir. Burada tek sorun spot piyasadan satın almanın getireceği ek maliyetler olur lakin rastgele bir arz meselesiyle karşılaşılmaz.”
Geçen senelerda dünya genelinde bollaşan ve boru gazından daha ucuz hale gelen LNG’yi daha yüksek ölçüde ithal etmek emeliyle yatırım yapan Ankara, 2016 sonundan itibaren ulusal gaz sistemine LNG iletebileceği giriş noktalarının sayısını artırdı ve arz güvenliğini pekiştirdi.
Bu sayede 2019 ve 2020 senelerında toplam doğalgaz tüketiminin neredeyse üçte birini LNG’den temin eden Ankara, bir yandan ithalat faturasını azaltırken, bir yandan da bu yıl yenilenecek ithalat kontratları öncesinde ticaret ortaklarına, kontratlarda ithalat meblağlarını belirleyen kararları Türkiye’nin lehine olacak biçimde değiştirmeleri sinyali vermişti.
Lakin geçen senelerda arzın bol olduğu, fiyatları ise alıcıların belirlediği bir piyasa olan, yani Ankara lehine çalışan LNG piyasası, bu yıl talepteki keskin artış ile satıcıların fiyat belirleyici olduğu bir piyasaya dönüştü.
Türkiye’de doğalgazın hanelere satış fiyatı sübvanse ediliyor. Hanelerin kullandığı doğalgazın bugünün kurlarına nazaran satış fiyatı 1000 m3 için 170 dolar düzeyindeyken, LNG’nin Hollanda’daki TTF hub fiyatı geçen hafta kısa bir süreliğine de olsa 1000 doları geçti. Milletlerarası fiyatlar bir ölçü gerilemiş olsa da yıl başına kıyasla en az dört katına çıktı.
Fiyatlar Türkiye’nin boru gazına ek olarak alacağı LNG maliyetinin geçmiş senelera nazaran pek artacağını gösteriyor.
Bir bölüm kaynağı yurt ortasında doğalgazın şu anki fiyatlarla satılması ve muhtaçlık duyulan gazın LNG olarak spot piyasa fiyatlarıyla temin edilmesi halinde ithalat faturasının beş milyar doları bulabileceğini belirtti.
Lakin Türkiye’nin arz güvenliğine fiyatlardan daha fazla ehemmiyet veriyor.
Güç Bakanı Fatih Dönmez geçen hafta NTV’ye yaptığı açıklamada, şu biçimde konuşmuştu: “İlave talepten kaynaklı tüketimi karşılamak için spot piyasalardan LNG başta olmak üzere tedarik yoluna gittik. Zira burada arz güvenliği bizim için fiyattan epeyce daha kritik kıymette. Burada da maliyetleri ister istemez üstleniyoruz.”
Dönmez, haneler dahil olmak üzere küçük ölçekli doğalgaz tüketicileri için fiyat takviyesi vermeye devam edeceklerini tabir ederek, “(Yüksek yurt dışı tutarların) yurtiçi piyasalara yansımasına baktığımızda, aslında biz bunu en az düzeyde aktarmaya çalışıyoruz… Güç piyasasında gerçekleşen maliyetlerin hepsini tüketiciye yansıtmıyoruz” demişti.
Pazarlık gücü
Aksine dönen LNG piyasası Ankara’nın Karadeniz’de keşfettiği doğalgaz ile bu yılın başına kadar kontrat masasında artan pazarlık gücünü bir ölçü azaltıyor.
Bu durum Türkiye’nin aleyhine olan kontrat şartlarını değiştirmesinin önüne geçebilir.
Türk yetkililer geçmiş açıklamalarında, detayları tam olarak açıklanmasa ithalat mukavelelerinde fiyatı üretici ülkeler lehine belirleyen petrol mamüllerine endeksli fiyatlama formülünden, fiyatların geçen yıla kadar daha düşük olduğu spot piyasa artı petrol mamüllerine endeksli fiyat formülüne geçiş yapmak istiyorlardı.
Ayrıyeten yetkililer geçen senelerda gazın Türkiye’de tüketilmesini kaide koşan, bu biçimdece gazın diğer ülkelere satılmasını engelleyen kararların de kaldırılmasından yanaydı.
Eski BOTAŞ yetkilisi Aktürk, satıcıların fiyat belirlediği piyasanın Ankara aleyhine çalıştığına dikkat çekerek, şu biçimde kouştu: “Çok yüksek fiyatlar müzakerelerin satıcıların kuvvetli olduğu durumda yapılmasını mümkün kılar. Fakat gaz ticareti artık her zamankinden diplomasi ve dış siyasetin alanı haline geldiği için müzakerelerin nasıl sonuçlanacağını iddia etmek pek mümkün değil.”
Aktürk, Türkiye’nin istediği fiyat kararlarının kimilerinin kabul edilebileceğini ve kesin tüketim noktası kaidelerinin gevşetilebileceğini belirtese de, şunları kaydetti: “Ancak Türkiye büyük ihtimalle esnek teslimat hacimleri talebini ilerletmekte zorlanacak. Ankara günlük sevkiyat hacimlerinin artırılmasından, yıllık sevkiyat hacimlerinin ise azaltılmasından yana. Satıcılar ise buna karşı zira esneklik onlar için ek maliyet demek.”
diken.com