IMF’nin bilgilerine bakınca, dolar cinsi Gayri Safi Ulusal Hasıla (GSYH) kıymetlerine bakılırsa Türkiye’nin, global sıralamada 21’inci sırada yer aldığını görüyoruz. Türkiye buraya yerleşti. halbuki bundan 10 yıl evvel 17’nci sıradaydı.
Giderek sıra düşerken, İran üzere ülkeler listeye girdi (İran’ın 1.4 trilyon dolarlık ulusal geliri nasıl olmuş bilmiyoruz; muhtemelen ölçüm revizyonu ya da resmi kur kullanılarak yüksek bir ulusal gelir hesaplamış olabilirler).
Aşağıdaki tabloda her ülkenin ‘boy ölçüsü’ yer alıyor; bir yılda üretilen ulusal gelirin o ülkedeki döviz kuruna bölünerek dolar karşılığı bulunmuş.
Hindistan 3, Türkiye 11’inci, ama…
Sağdaki sütunlarda ise SGP’ye nazaran yani ‘satın alma gücüne gore’ ulusal gelir (GSYH) yer alıyor.
Besbelli halde görülebilir ki; gelişmekte olan ve bakılırsace fakir ülkelerin ulusal gelirleri, SGP’ne bakılırsa hesaplandığında daha yüksek sıralarda yer alıyor. Örneğin Hindistan, yaklaşık 3 trilyon dolarlık cari ulusal geliri varken, SGP’ne bakılırsa 10.2 trilyon dolarla dünyanın üçüncü iktisadı oluyor. Keza Türkiye de o denli; cari ulusal geliri 807 milyar dolarken, SGP’ne göre 2.9 trilyon dolarla 11’inci sırada.
Pekala sırrı ne bu ‘satın alma gücü paritesine gore’ ulusal gelir hesabının?
Ulusal gelir, ülkelerin bir yıl boyunca ürettikleri mal ve hizmetlerin vergiler hariç ulusal para cinsinden nakdî toplamını gösterir. Her ülkede de genel fiyat düzeyleri ile döviz kurları farklıdır.
Cari toplam kıymet o ülkenin ulusal parası üzerinden hesaplandığı için, karşılaştırmalarda o ülkedeki ulusal paranın dolar paritesine kısmıyla bulunan toplam dolar karşılığı konuşulur.
SGP’nin fonksiyonu de ulusal gelirleri gerçek olarak karşılaştırabilmek için ortak bir fiyat düzeyine ve döviz kuruna getirilmesidir. Bunun manalı olup olmayacağı farklı bir tartışma konusu.
Hesaplanan satın alma gücü paritesi ise muhakkak bir ülkede elde edilen gelirle o ülkede satın alınabilecek muhakkak bir mal ve hizmet sepetinin, dünya ortalaması bir fiyattan kıymetini gösteriyor kabaca.
Bu tabloyu daha anlaşılır kılabilecek öbür bir şey var ise o da Big Mac Endeksi’dir.
Big Mac Endeksi 1986 yılında The Economist mecmuası tarafınca yaratıldı. Her yıl sistemli olarak hesaplanıyor. Bunda hedef, mecmuanın tarifiyle “ülkelerin parasının ‘doğru’ yerde olup olmadığını” görmekmiş. Satın alma gücü paritesi bakışıyla, bugün kurlarda bir anomali var ise uzun vadede muhakkak bir mal sepetindeki fiyatların gösterdiği pariteye gerçek düzeltmesinin olacağı, bu yüzden de Big Mac hamburger fiyatının bir çapa olabileceği niyeti var.
Kurların yanlışsız yerde olup olmadığını ölçmek bakımından gerçek bir araç olup olmadığı tartışmalı. Fakat burada bizim aradığımız ‘kerteriz’, satın alma gücü paritesini başımızda yerli yerine oturtacak bir tablo.
Üstteki tablo çeşitli ülkelerde satışta olan Big Mac hamburgerlerin iki başka tarihteki dolar bedelini gösteriyor. Tablo fazlaca şey söylüyor. Farklı ülkelerde satılan standart bir eser, fiyatlar farklı. Dolar karşılığı farklı.
Neydi satın alma gücü paritesine bakılırsa ulusal gelir? “Belli bir ülkede elde edilen gelirle o ülkede satın alınabilecek aşikâr bir mal ve hizmet sepetinin, dünya ortalaması bir fiyattan değerini” gösteriyordu.
Big Mac endeksi de bunu söylüyor; ABD’de kazanılan gelirle ABD’de Ocak 2022’de 5 dolar 81 cent’e satın alınan bir Big Mac, Türkiye’de 1 dolar 86 cent’e satın alınabiliyor.
İşte SGP’ne göre ulusal gelir hesabının da temeli bu. Milletlerarası ortalama bir fiyat üzerinden rastgele bir ülkede satın alınabilecek mal ve hizmetin toplamını bulmak.
Çok doğal ki geliri yüksek ülkelerde genel fiyat seviyesi çok yüksek (Bu enflasyon yüksek manasına gelmiyor), geliri düşük ülkelerde de düşük.
SGP’de yüksek sırada olmanın yararı var mı?
ABD’de dolarla kar sağlayan ortalama gelirli biri Türkiye’ye geldiğinde ABD’deki bir Big Mac parasına Türkiye’de 3 Big Mac yiyebiliyor. Bu da bizi ‘hamburger yiyebilme gücü yüksek’ bir yere oturtuyor. Bu bizim gelirimizle değil, aslında oburlarının geliri ile burada yapılacak ‘harcama kapasitesinin’, satın alma gücünün bakılırsace yüksek olduğunu söylüyor.
İşte bu yüzden SGP’ne göre birinci sıralarda olmanın gelişen ülkelere ‘züğürt tesellisi’ sağlamaktan öteki büyük bir yararı yok.
Türkiye’de siyasetin çaresiz sığınaklarından biri de buydu. Evvel cari ulusal gelir üzerinden “ilk 10’a girme” ideali vardı. Bu berbat bir ülkü de değildi doğrusu. Fakat buna giden yolda patinaj yapan bir yola girildiğinde tutmayacağı ortaya çıktı. Telaffuz değişti; “SGP’ne nazaran birinci 10’a gireceğiz”. Sahi bunun ne faydası olacaktı ki? Orta gelirde kalıp güçlü ülkelerin ‘ucuz destinasyonu’ olmanın? IMF varsayımlarına bakılırsa bu da yakın vakitte mümkün görünmüyor.
FÖŞ yazdı: Dünya yangın yerine döndü, bizim iktisatta gözler parıl parıl
Dış ticaret açığında beklendiği üzere ve epey büyük artış
Enflasyon global ekonomik büyümeyi aşağı çekiyor: Reuters anketi
Giderek sıra düşerken, İran üzere ülkeler listeye girdi (İran’ın 1.4 trilyon dolarlık ulusal geliri nasıl olmuş bilmiyoruz; muhtemelen ölçüm revizyonu ya da resmi kur kullanılarak yüksek bir ulusal gelir hesaplamış olabilirler).
Aşağıdaki tabloda her ülkenin ‘boy ölçüsü’ yer alıyor; bir yılda üretilen ulusal gelirin o ülkedeki döviz kuruna bölünerek dolar karşılığı bulunmuş.
Hindistan 3, Türkiye 11’inci, ama…
Sağdaki sütunlarda ise SGP’ye nazaran yani ‘satın alma gücüne gore’ ulusal gelir (GSYH) yer alıyor.
Besbelli halde görülebilir ki; gelişmekte olan ve bakılırsace fakir ülkelerin ulusal gelirleri, SGP’ne bakılırsa hesaplandığında daha yüksek sıralarda yer alıyor. Örneğin Hindistan, yaklaşık 3 trilyon dolarlık cari ulusal geliri varken, SGP’ne bakılırsa 10.2 trilyon dolarla dünyanın üçüncü iktisadı oluyor. Keza Türkiye de o denli; cari ulusal geliri 807 milyar dolarken, SGP’ne göre 2.9 trilyon dolarla 11’inci sırada.
Pekala sırrı ne bu ‘satın alma gücü paritesine gore’ ulusal gelir hesabının?
Ulusal gelir, ülkelerin bir yıl boyunca ürettikleri mal ve hizmetlerin vergiler hariç ulusal para cinsinden nakdî toplamını gösterir. Her ülkede de genel fiyat düzeyleri ile döviz kurları farklıdır.
Cari toplam kıymet o ülkenin ulusal parası üzerinden hesaplandığı için, karşılaştırmalarda o ülkedeki ulusal paranın dolar paritesine kısmıyla bulunan toplam dolar karşılığı konuşulur.
SGP’nin fonksiyonu de ulusal gelirleri gerçek olarak karşılaştırabilmek için ortak bir fiyat düzeyine ve döviz kuruna getirilmesidir. Bunun manalı olup olmayacağı farklı bir tartışma konusu.
Hesaplanan satın alma gücü paritesi ise muhakkak bir ülkede elde edilen gelirle o ülkede satın alınabilecek muhakkak bir mal ve hizmet sepetinin, dünya ortalaması bir fiyattan kıymetini gösteriyor kabaca.
Bu tabloyu daha anlaşılır kılabilecek öbür bir şey var ise o da Big Mac Endeksi’dir.
Big Mac Endeksi 1986 yılında The Economist mecmuası tarafınca yaratıldı. Her yıl sistemli olarak hesaplanıyor. Bunda hedef, mecmuanın tarifiyle “ülkelerin parasının ‘doğru’ yerde olup olmadığını” görmekmiş. Satın alma gücü paritesi bakışıyla, bugün kurlarda bir anomali var ise uzun vadede muhakkak bir mal sepetindeki fiyatların gösterdiği pariteye gerçek düzeltmesinin olacağı, bu yüzden de Big Mac hamburger fiyatının bir çapa olabileceği niyeti var.
Kurların yanlışsız yerde olup olmadığını ölçmek bakımından gerçek bir araç olup olmadığı tartışmalı. Fakat burada bizim aradığımız ‘kerteriz’, satın alma gücü paritesini başımızda yerli yerine oturtacak bir tablo.
Üstteki tablo çeşitli ülkelerde satışta olan Big Mac hamburgerlerin iki başka tarihteki dolar bedelini gösteriyor. Tablo fazlaca şey söylüyor. Farklı ülkelerde satılan standart bir eser, fiyatlar farklı. Dolar karşılığı farklı.
Neydi satın alma gücü paritesine bakılırsa ulusal gelir? “Belli bir ülkede elde edilen gelirle o ülkede satın alınabilecek aşikâr bir mal ve hizmet sepetinin, dünya ortalaması bir fiyattan değerini” gösteriyordu.
Big Mac endeksi de bunu söylüyor; ABD’de kazanılan gelirle ABD’de Ocak 2022’de 5 dolar 81 cent’e satın alınan bir Big Mac, Türkiye’de 1 dolar 86 cent’e satın alınabiliyor.
İşte SGP’ne göre ulusal gelir hesabının da temeli bu. Milletlerarası ortalama bir fiyat üzerinden rastgele bir ülkede satın alınabilecek mal ve hizmetin toplamını bulmak.
Çok doğal ki geliri yüksek ülkelerde genel fiyat seviyesi çok yüksek (Bu enflasyon yüksek manasına gelmiyor), geliri düşük ülkelerde de düşük.
SGP’de yüksek sırada olmanın yararı var mı?
ABD’de dolarla kar sağlayan ortalama gelirli biri Türkiye’ye geldiğinde ABD’deki bir Big Mac parasına Türkiye’de 3 Big Mac yiyebiliyor. Bu da bizi ‘hamburger yiyebilme gücü yüksek’ bir yere oturtuyor. Bu bizim gelirimizle değil, aslında oburlarının geliri ile burada yapılacak ‘harcama kapasitesinin’, satın alma gücünün bakılırsace yüksek olduğunu söylüyor.
İşte bu yüzden SGP’ne göre birinci sıralarda olmanın gelişen ülkelere ‘züğürt tesellisi’ sağlamaktan öteki büyük bir yararı yok.
Türkiye’de siyasetin çaresiz sığınaklarından biri de buydu. Evvel cari ulusal gelir üzerinden “ilk 10’a girme” ideali vardı. Bu berbat bir ülkü de değildi doğrusu. Fakat buna giden yolda patinaj yapan bir yola girildiğinde tutmayacağı ortaya çıktı. Telaffuz değişti; “SGP’ne nazaran birinci 10’a gireceğiz”. Sahi bunun ne faydası olacaktı ki? Orta gelirde kalıp güçlü ülkelerin ‘ucuz destinasyonu’ olmanın? IMF varsayımlarına bakılırsa bu da yakın vakitte mümkün görünmüyor.
FÖŞ yazdı: Dünya yangın yerine döndü, bizim iktisatta gözler parıl parıl
Dış ticaret açığında beklendiği üzere ve epey büyük artış
Enflasyon global ekonomik büyümeyi aşağı çekiyor: Reuters anketi