Türkiye neredeyse 20 yıl daha sonra yıllık yüzde 50’lik enflasyona geri döndü. Ocak ayında yıllık yüzde 48.7’lik tüketici enflasyonu, Nisan 2002’de yıllık yüzde 52.7’den daha sonra bir birinci. Şubat ayında da aylık yüzde 1.8’lik bir artış gelirse ki kuvvetli bir mümkünlük; yıllık yüzde 50’yi geçecek.
Enflasyon, mal ve hizmet fiyatlarındaki artışların yani fiyatlar genel düzeyinde daima artış olması demek. Hayat pahalılığı ise hane halkının cari geliriyle, meblağları daima artan temel mal ve hizmetlere evvelce satın aldığı ölçekte, ölçüde erişememesi demek. Enflasyon karşısında mevcut satın alma kalıplarına mevcut gelirin yetmemesi demek.
Düşük ekonomik büyüme, bu büyümenin tüm dal ve kesitlerde gelir artırıcı tarafta olmaması, yüksek enflasyon altında hane halkının harcanabilir gelirini azaltır.
Türkiye’de son periyotta, iktisat siyaseti yanlışları, isteyerek bilerek yapılan siyaset tercihleri şunu getirdi: Israrla enflasyonun altında tutulan bir faiz, patlayan bir döviz kuru, patlayan hammadde ve güç fiyatları, yüzde 100’leri aşan maliyetler ve bunun hane halkına yansıyan faturası, yüksek tüketici enflasyonu.
Global ölçekte pandemi daha sonrası yükselen güç, hammadde ve lojistik maliyetleriyle tüm gelişmiş ve gelişen ülkeler etkilenmişti. Lakin bu art plana ek olarak yurtarasında izlenen yanlış siyasetler ve makus idare, yurtharicinde pahalılaşan hammadde ve enerjiyi satın alırken muhtaçlığımız olan dövizi epeyce kısa müddette yüzde 60’a yakın yükseltti.
Bütçeden yapılan sübvansiyonlar; akaryakıtta ÖTV’nin sıfırlanması, doğalgazda 3-4 milyar doları bulan ziyanların bütçeden karşılanması da olmasa, enflasyonun yüzde 50’den epey daha yüksek bir yerde olduğunu konuşacaktık. Ayrıyeten, bunu yapan tek ülke de Türkiye olmadı.
Yanlış siyasetler makus idareyle birleşince yirmi yıl evvelki enflasyon düzeyine geri dönüldü.
Bu fotoğrafa mazeret olarak siyasetçiler, “tüm dünyada enflasyonun patladığı” öne sürülen nedenine sığınarak, gelişmiş ülkelerde yüzde 1-2’lerde olan enflasyonun yüzde 7’lere çıkmasını “enflasyonun 7 kat arttığını” söyleyerek, yüzde 50’ye dayanan bir enflasyona kendi seçmenleri nezdinde istek oluşturmak için laf cambazlıklarına giriştiler.
Daha üst yaşlardaki jenerasyonlar enflasyon olgusuna dair geçmiş tecrübeleriyle muhakkak bir atalete sahip olsalar da genç kesitin mutsuzluğunun arttığının göstergesi sokak röportajları ve anketler.
Ayrıyeten, şurası kesinlikle ki hane halkı enflasyonun kaç arttığının hesabıyla değil, hayat pahalılığıyla artan geçim problemini hane bütçesinde nasıl yöneteceğiyle ilgili.
Enflasyon ve fiyat istikrarı
Gelişmiş ülkeler, iktisat idaresinde enflasyon konusunu düşük enflasyon olarak bile tanımlamıyorlar. Çünkü bu tarif muğlak. Örneğin Türkiye’de iktidarın seçim beyannamelerinde daima “tek haneli enflasyon” gayesi yer aldı. Vakit ortasında bunun yüzde 8-9 olduğu görüldü. Lakin bu da ülkeye gelen bol sermaye akışı ile tutturulabildi.
Pekala fiyat istikrarı nedir? Merkez Bankası şöyleki tanımlıyor:
“Fiyat istikrarı ise para siyasetinin uzun periyotlu temel gayeleri olan büyüme ve istihdama yönelik, ekonomik ünitelerin karar alma süreçlerinde tesirli olmayacak ölçüde düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranını söz eder. Türkiye’de Merkez Bankası’nın temel maksadı, fiyat istikrarını sağlamaktır.”
“Ekonomik ünitelerin karar alma süreçlerinde tesirli olmayacak ölçüde düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranı”, yüzde 1-2 üzere bir orandır. Bugün tüm gelişmiş ülkelerin enflasyon maksadı yüzde 2’dir.
Pandemiye kadar da bu ülkeler yüzde 2’lik bir enflasyon patikasını uzunca bir süre sürdürebildiler. Pandemi daha sonrasında ise arz kanalındaki tıkanıklıkları işaret ederek, yükselen enflasyona faiz arttırarak müdahale etmediler.
halbuki Türkiye’de bu gelişmelere ek olarak TL’nin hür düşüşe bırakılması tercihinin sonuçları da eklendi. Bu tesir bakılırsace daha büyük bir şok dalgasına yol açtı.
ABD ve AB’de fiyatlara ne oldu?
“5 kat arttı”, “7 kat arttı” demagojisi ortasında olan şu; bilhassa güç harcamalarından gelen bir enflasyon yükselişi kelam konusu.
ABD’de, pandeminin başladığı 2020’ye kadar son 30 yılda yıllık ortalama enflasyon yüzde 2.4 olmuş. Geldiği yer ise en son haliyle yüzde 7.5.
AB’nin ‘amiral gemisi’ Almanya’da ise Doğu-Batı birleşmesi daha sonrasında, birleşmenin getirdiği bir enflasyon artışı da yaşanmıştı; pandemiye kadar geçen 18 yıllık süreçte ise ortalama enflasyon yüzde 1.7 olmuş. Şimdilerde ise yüzde 5.3’lik doruktan gerilemeye başladı.
Yüzde 2.4’ten yüzde 7.5’e yükselişte olduğu üzere oranları “3 kat, 6 kat” diye oranlayarak anlatan siyasetçiler, vatandaşın zihninde güya fiyatlar 3-5 kat artmış üzere fotoğraf çiziyor.
halbuki mesela Almanya’da 2015’e 100 olarak endekslenen tüketici meblağları, pandeminin başı sayılan 2020 ocak ayında 105 iken, 2022 ocak ayında ‘enflasyonun patlamış haliyle’ 111.5 düzeyinde. Bu, bize 7 yılda toplamda, birikimli olarak yalnızca yüzde 11.5’luk bir tüketici fiyat artışı olduğunu anlatıyor.
Lakin tek başına Türkiye’de; Aralık enflasyonu yüzde 13.5, bir de buna ek olarak ocakta yüzde 11.1’lik bir enflasyona maruz kaldık.
“Fransa’da yaşayan akrabalarım 150 euroya doldurdukları poşetleri 750 euroya doldurmuş” diyen siyasetçiler, Fransa’da pandemiye kadar 18 yıllık müddette besin fiyat artışının yıllık yüzde 1.4, şimdilerde ise yüzde 1.8’e çıkmış olduğunu bilmiyor olabilir mi?
Yazının Devamına Buradan Ulaşabilirsiniz
Enflasyon, mal ve hizmet fiyatlarındaki artışların yani fiyatlar genel düzeyinde daima artış olması demek. Hayat pahalılığı ise hane halkının cari geliriyle, meblağları daima artan temel mal ve hizmetlere evvelce satın aldığı ölçekte, ölçüde erişememesi demek. Enflasyon karşısında mevcut satın alma kalıplarına mevcut gelirin yetmemesi demek.
Düşük ekonomik büyüme, bu büyümenin tüm dal ve kesitlerde gelir artırıcı tarafta olmaması, yüksek enflasyon altında hane halkının harcanabilir gelirini azaltır.
Türkiye’de son periyotta, iktisat siyaseti yanlışları, isteyerek bilerek yapılan siyaset tercihleri şunu getirdi: Israrla enflasyonun altında tutulan bir faiz, patlayan bir döviz kuru, patlayan hammadde ve güç fiyatları, yüzde 100’leri aşan maliyetler ve bunun hane halkına yansıyan faturası, yüksek tüketici enflasyonu.
Global ölçekte pandemi daha sonrası yükselen güç, hammadde ve lojistik maliyetleriyle tüm gelişmiş ve gelişen ülkeler etkilenmişti. Lakin bu art plana ek olarak yurtarasında izlenen yanlış siyasetler ve makus idare, yurtharicinde pahalılaşan hammadde ve enerjiyi satın alırken muhtaçlığımız olan dövizi epeyce kısa müddette yüzde 60’a yakın yükseltti.
Bütçeden yapılan sübvansiyonlar; akaryakıtta ÖTV’nin sıfırlanması, doğalgazda 3-4 milyar doları bulan ziyanların bütçeden karşılanması da olmasa, enflasyonun yüzde 50’den epey daha yüksek bir yerde olduğunu konuşacaktık. Ayrıyeten, bunu yapan tek ülke de Türkiye olmadı.
Yanlış siyasetler makus idareyle birleşince yirmi yıl evvelki enflasyon düzeyine geri dönüldü.
Bu fotoğrafa mazeret olarak siyasetçiler, “tüm dünyada enflasyonun patladığı” öne sürülen nedenine sığınarak, gelişmiş ülkelerde yüzde 1-2’lerde olan enflasyonun yüzde 7’lere çıkmasını “enflasyonun 7 kat arttığını” söyleyerek, yüzde 50’ye dayanan bir enflasyona kendi seçmenleri nezdinde istek oluşturmak için laf cambazlıklarına giriştiler.
Daha üst yaşlardaki jenerasyonlar enflasyon olgusuna dair geçmiş tecrübeleriyle muhakkak bir atalete sahip olsalar da genç kesitin mutsuzluğunun arttığının göstergesi sokak röportajları ve anketler.
Ayrıyeten, şurası kesinlikle ki hane halkı enflasyonun kaç arttığının hesabıyla değil, hayat pahalılığıyla artan geçim problemini hane bütçesinde nasıl yöneteceğiyle ilgili.
Enflasyon ve fiyat istikrarı
Gelişmiş ülkeler, iktisat idaresinde enflasyon konusunu düşük enflasyon olarak bile tanımlamıyorlar. Çünkü bu tarif muğlak. Örneğin Türkiye’de iktidarın seçim beyannamelerinde daima “tek haneli enflasyon” gayesi yer aldı. Vakit ortasında bunun yüzde 8-9 olduğu görüldü. Lakin bu da ülkeye gelen bol sermaye akışı ile tutturulabildi.
Pekala fiyat istikrarı nedir? Merkez Bankası şöyleki tanımlıyor:
“Fiyat istikrarı ise para siyasetinin uzun periyotlu temel gayeleri olan büyüme ve istihdama yönelik, ekonomik ünitelerin karar alma süreçlerinde tesirli olmayacak ölçüde düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranını söz eder. Türkiye’de Merkez Bankası’nın temel maksadı, fiyat istikrarını sağlamaktır.”
“Ekonomik ünitelerin karar alma süreçlerinde tesirli olmayacak ölçüde düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranı”, yüzde 1-2 üzere bir orandır. Bugün tüm gelişmiş ülkelerin enflasyon maksadı yüzde 2’dir.
Pandemiye kadar da bu ülkeler yüzde 2’lik bir enflasyon patikasını uzunca bir süre sürdürebildiler. Pandemi daha sonrasında ise arz kanalındaki tıkanıklıkları işaret ederek, yükselen enflasyona faiz arttırarak müdahale etmediler.
halbuki Türkiye’de bu gelişmelere ek olarak TL’nin hür düşüşe bırakılması tercihinin sonuçları da eklendi. Bu tesir bakılırsace daha büyük bir şok dalgasına yol açtı.
ABD ve AB’de fiyatlara ne oldu?
“5 kat arttı”, “7 kat arttı” demagojisi ortasında olan şu; bilhassa güç harcamalarından gelen bir enflasyon yükselişi kelam konusu.
ABD’de, pandeminin başladığı 2020’ye kadar son 30 yılda yıllık ortalama enflasyon yüzde 2.4 olmuş. Geldiği yer ise en son haliyle yüzde 7.5.
AB’nin ‘amiral gemisi’ Almanya’da ise Doğu-Batı birleşmesi daha sonrasında, birleşmenin getirdiği bir enflasyon artışı da yaşanmıştı; pandemiye kadar geçen 18 yıllık süreçte ise ortalama enflasyon yüzde 1.7 olmuş. Şimdilerde ise yüzde 5.3’lik doruktan gerilemeye başladı.
Yüzde 2.4’ten yüzde 7.5’e yükselişte olduğu üzere oranları “3 kat, 6 kat” diye oranlayarak anlatan siyasetçiler, vatandaşın zihninde güya fiyatlar 3-5 kat artmış üzere fotoğraf çiziyor.
halbuki mesela Almanya’da 2015’e 100 olarak endekslenen tüketici meblağları, pandeminin başı sayılan 2020 ocak ayında 105 iken, 2022 ocak ayında ‘enflasyonun patlamış haliyle’ 111.5 düzeyinde. Bu, bize 7 yılda toplamda, birikimli olarak yalnızca yüzde 11.5’luk bir tüketici fiyat artışı olduğunu anlatıyor.
Lakin tek başına Türkiye’de; Aralık enflasyonu yüzde 13.5, bir de buna ek olarak ocakta yüzde 11.1’lik bir enflasyona maruz kaldık.
“Fransa’da yaşayan akrabalarım 150 euroya doldurdukları poşetleri 750 euroya doldurmuş” diyen siyasetçiler, Fransa’da pandemiye kadar 18 yıllık müddette besin fiyat artışının yıllık yüzde 1.4, şimdilerde ise yüzde 1.8’e çıkmış olduğunu bilmiyor olabilir mi?
Yazının Devamına Buradan Ulaşabilirsiniz