Tasa (Anksiyete) Bozuklukları Psikoloji alanında anksiyete olarak isimlendirilen dert, ağır kaygı hissine eşlik eden bedensel yakınmalar ile alakalı bir durumdur. Titreme, sırt ağrısı, baş ağrısı, kas gerginliği, nefes darlığı, süratli soluk alıp verme, kolay yorulma, yüzde kızarma ve solma, çarpıntı, terleme, ağız kuruluğu, sık idrara çıkma, ishal, el ve ayakta uyuşma, yutkunma kuvvetliğü derdin fizikî belirtileridir. Ruhsal belirtiler makûs bir şey olacak hissi, konsantre olma kuvvetliğü, uykusuzluk, boğaza bir şeyler düğümlenmesi, midede rahatsızlık hissi, cinsel istekte azalma olarak görülür.
Dehşet bilinen bir tehlikeye verilen uygun bir yanıtken, telaş müphem yahut çelişkili bir tehdide verilen cevap olarak kıymetlendirilir.
Panik bozukluk, agarofobi, özgül fobi, toplumsal fobi, yaygın anksiyete bozukluğu, travma daha sonrası gerilim bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk tasa bozukluğu ortasında kıymetlendiren alt tipleridir.
Farmakolojik tedavinin yanı sıra destekleyici psikoterapi, iç görü yönelimli psikoterapi, davranışçı terapi, bilişsel terapi, küme terapileri uygulanmaktadır.
Kaynak: Kaplan & Sadock’s klinik psikiyatri el kitabı
1. Panik bozukluk
Kişinin kendini ölüyormuş ya da kalp krizi geçiriyormuş üzere hissettiği, genelde durumu açıklayacak kıymetli bir tetikleyicinin olmadığı çok kaygı, tasa ve dehşet halidir. Panik atak esnasında yaygın olarak kalp atışlarında hızlanma, titreme, terleme, süratli nefes alıp verme, göğüs ağrısı, bulantı, bayılacakmış hissi, çıldıracağı korkusu üzere belirti ve bulgular olur. Kişi birtakım kapalı ve karanlık yahut kalabalık ortamlara girmekten kaçınır ya da bariz bir gerilim altında bu duruma katlanır.
2. Yaygın Tasa Bozukluğu
Yaygın telaş bozukluğu çabucak her gün biroldukça olay ya da aktiflik hakkında çok telaş, hüzün, tasa duyma halidir. Çok dert ile birlikte kolay yorulma, konsantrasyon kuvvetlikleri, kas gerginliği, uyku bozuklukları da eşlik eden belirtilerdir. Kişinin iş ve mesleksel yaşantısı bu korkulu durumdan etkilenir.
3. Toplumsal Anksiyete Bozukluğu
Toplumsal fobisi olan bireyler, tanımadıkları beşerlerle karşılaştığı ya da oburlarının gözünün üzerinde olabileceği ortamlara karşı dert duyarlar. Kişi bu kaygının çok ve anlamsız olduğunu bilir fakat derdi niçiniyle beşerlerle bir ortaya gelmekten kaçınır. Toplum ortasında yemek yeme, konuşma, tuvalete gitme üzere hareketlerden kaçınırlar.
4. Obsesif Kompulsif bozukluk
Bu rahatsızlık yinelayan girici niyetler ve yenidenlayıcı davranış örüntülerini içerir. Obsesyon dert ve ıstıraba sebep olan bir dahaleyici fikir ve dürtülerdir. Kompulsiyon ise kişinin obsesyona karşı geliştirdiği, yapmaktan kendini alıkoyamadığı davranışlardır. El yıkama, nizama koyma, denetim etme, birtakım kelamları söyleyip durma olarak gördüğümüz davranış kalıplarının gerisinde ağır korku oluşturan niyetler vardır.
5. Fobiler
Bireylerin özgül bir obje yahut durumun varlığı karşısında çok, anlamsız, besbelli ve daima kaygı yaşamasıdır. Uçakla seyahat etme, yükseklik, hayvanlar, kan görme üzere pek fazlaca alan tariflenmiştir. Çok endişe seviyesi birden fazla vakit kişinin korkulan ortamda olmasına pürüzdür. Fobiler insanların günlük yaşantılarını olumsuz ekiler ve aksamalara niçiniyet verir.
6. Agorafobi
Agorafobide kişi mesken haricinde kalabalık yahut açık yerler üzere kaçmanın mümkün olmayacağı yerlerde bulunmaktan kaçınır. Kişi konuta bağlı hale gelir, meskeni hiç terk etmeyebilir yahut yanında eşlik eden biri olmadan meskenden çıkamayabilir.
7. Travma daha sonrası Gerilim Bozukluğu
Bu rahatsızlıkta kişi olağan dışı yaşanan bir olay daha sonrası dert duymaya başlamıştır. Sevdiği birinin ani mevti, kaza, sarsıntı üzere kendi ömrünü tehdit eden bir olayı hayatış yada buna tanıklık etmiş olabilir. Olayı yine yeniden yaşadığını hissetme, olayla ilgili ortam yahut durumlardan kaçınma, sık sık rahatsız edici biçimde duşta görme üzere belirtiler tanımlarlar.
Dehşet bilinen bir tehlikeye verilen uygun bir yanıtken, telaş müphem yahut çelişkili bir tehdide verilen cevap olarak kıymetlendirilir.
Panik bozukluk, agarofobi, özgül fobi, toplumsal fobi, yaygın anksiyete bozukluğu, travma daha sonrası gerilim bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk tasa bozukluğu ortasında kıymetlendiren alt tipleridir.
Farmakolojik tedavinin yanı sıra destekleyici psikoterapi, iç görü yönelimli psikoterapi, davranışçı terapi, bilişsel terapi, küme terapileri uygulanmaktadır.
Kaynak: Kaplan & Sadock’s klinik psikiyatri el kitabı
1. Panik bozukluk
Kişinin kendini ölüyormuş ya da kalp krizi geçiriyormuş üzere hissettiği, genelde durumu açıklayacak kıymetli bir tetikleyicinin olmadığı çok kaygı, tasa ve dehşet halidir. Panik atak esnasında yaygın olarak kalp atışlarında hızlanma, titreme, terleme, süratli nefes alıp verme, göğüs ağrısı, bulantı, bayılacakmış hissi, çıldıracağı korkusu üzere belirti ve bulgular olur. Kişi birtakım kapalı ve karanlık yahut kalabalık ortamlara girmekten kaçınır ya da bariz bir gerilim altında bu duruma katlanır.
2. Yaygın Tasa Bozukluğu
Yaygın telaş bozukluğu çabucak her gün biroldukça olay ya da aktiflik hakkında çok telaş, hüzün, tasa duyma halidir. Çok dert ile birlikte kolay yorulma, konsantrasyon kuvvetlikleri, kas gerginliği, uyku bozuklukları da eşlik eden belirtilerdir. Kişinin iş ve mesleksel yaşantısı bu korkulu durumdan etkilenir.
3. Toplumsal Anksiyete Bozukluğu
Toplumsal fobisi olan bireyler, tanımadıkları beşerlerle karşılaştığı ya da oburlarının gözünün üzerinde olabileceği ortamlara karşı dert duyarlar. Kişi bu kaygının çok ve anlamsız olduğunu bilir fakat derdi niçiniyle beşerlerle bir ortaya gelmekten kaçınır. Toplum ortasında yemek yeme, konuşma, tuvalete gitme üzere hareketlerden kaçınırlar.
4. Obsesif Kompulsif bozukluk
Bu rahatsızlık yinelayan girici niyetler ve yenidenlayıcı davranış örüntülerini içerir. Obsesyon dert ve ıstıraba sebep olan bir dahaleyici fikir ve dürtülerdir. Kompulsiyon ise kişinin obsesyona karşı geliştirdiği, yapmaktan kendini alıkoyamadığı davranışlardır. El yıkama, nizama koyma, denetim etme, birtakım kelamları söyleyip durma olarak gördüğümüz davranış kalıplarının gerisinde ağır korku oluşturan niyetler vardır.
5. Fobiler
Bireylerin özgül bir obje yahut durumun varlığı karşısında çok, anlamsız, besbelli ve daima kaygı yaşamasıdır. Uçakla seyahat etme, yükseklik, hayvanlar, kan görme üzere pek fazlaca alan tariflenmiştir. Çok endişe seviyesi birden fazla vakit kişinin korkulan ortamda olmasına pürüzdür. Fobiler insanların günlük yaşantılarını olumsuz ekiler ve aksamalara niçiniyet verir.
6. Agorafobi
Agorafobide kişi mesken haricinde kalabalık yahut açık yerler üzere kaçmanın mümkün olmayacağı yerlerde bulunmaktan kaçınır. Kişi konuta bağlı hale gelir, meskeni hiç terk etmeyebilir yahut yanında eşlik eden biri olmadan meskenden çıkamayabilir.
7. Travma daha sonrası Gerilim Bozukluğu
Bu rahatsızlıkta kişi olağan dışı yaşanan bir olay daha sonrası dert duymaya başlamıştır. Sevdiği birinin ani mevti, kaza, sarsıntı üzere kendi ömrünü tehdit eden bir olayı hayatış yada buna tanıklık etmiş olabilir. Olayı yine yeniden yaşadığını hissetme, olayla ilgili ortam yahut durumlardan kaçınma, sık sık rahatsız edici biçimde duşta görme üzere belirtiler tanımlarlar.