Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), gelişmekte olan 72 ülkenin, dış borç ödeme riski altında olduğunu deklare etti. Bu ülkeler ortasında, Venezuela ve Arjantin aslına bakarsanız temerrüde düştüler. UNDP sıralamasında temerrüt riski yüksek olan ülkeler var. Türkiye yüksek spekülatif iktisada sahip ülkeler ortasında yer alıyor.
Bugünkü şartlarda Türkiye’nin dış borçlarında temerrüt riski yüksektir. Bugünkü siyasi, toplumsal ve ekonomik kurallar devam ederse, temerrüde düşmesi seçim sonuna ertelenebilir. Seçim daha sonrası gelecek iktidar hiç bir şey yapmasa dahi, Türkiye için dünyada inanç tazelemesi oluşacak, yabancı yatırım sermayesi gelecek ve daha uygun kaidelerde dış borç bulabileceğiz.
Ancak siyasi iktidarın ne yapacağı muhakkak olmaz. Zira bugüne kadar yaşadıklarımızdan çıkan tek sonuç var: Türkiye’de iktisat siyasetleri, rasyonel ve aktif bir siyasetler olarak değil, belirli kişi ve şahıslara ve belirli kümelere gelir sağlamak ve kaynak aktarmak üstüne heyetidir.
Kelam gelimi, kamu-özel işbirliği mukaveleleri açık olarak, oligark yaratma üstüne planlıdır. Çin’e karşı 2021 yılında 28 milyar dolar dış açık Türkiye için risktir ve lakin siyasi iktidar için bu kıymetli değildir; çünkü görünen odur ki değerli olan Türkiye’nin açık vermiş olması değil, bir ithalatçı kümesinin spekülatif yarar sağlamasıdır. Aksi biçimde yatırım malı ve teknoloji ithal ettiğimiz Çin’e niye yılda 28 milyar dolar açık verelim?
bir daha faiz mazereti ile doların 18 liraya çıkmasından bir küme spekülatif, büyük kârlar sağlamıştır. Kamu imkânlarından AKP vakıfları ve İslami vakıf ve tarikatlar yararlanıyor. Siyasi iktidar kamu imkânlarını ve kaynaklarını onlardan kesip, daha verimli ve aktif alanlarda kullanabilir mi?
Dahası seçim yakın diye siyasi iktidar popülizmi tırmandırıp, yeni bir kur şoku yahut yeni bir 128 milyar dolar olayı yaratırsa, dış borçlarda temerrüt riski artar.
Türkiye’de dış borçlarda temerrüt riskini artıran meseleler vardır.
1- Döviz gereksinimi yüksektir.
Üretimde kullanılan ithal girdi oranı yüksektir. Girdi ithal edemezsek üretim düşer. İthalat için evvel finansman gerekiyor. Yani dövize gereksinim var.
2022 yılında, cari açık 48-50 milyar dolar, dış ticaret açığı 55-60 milyar dolar olacak. Cari açığın bir kısmını dış borç faizi için veriyoruz. Türkiye dünyada dış borçlanmada en yüksek faizi ödüyor. Kelam gelimi Hazine ve Maliye Bakanlığı 5 yıl vadeli ve 2 milyar dolarlık tahvili yüzde 8,625 faizle ihraç etti.
2- Yabancı sermaye gelmiyor.
Gayrimenkul alımı haricinde, direkt yabancı yatırım sermayesi gelmiyor. Bilakis yerli sermaye de dışarıya yatırım için çıkıyor. Borsada yabancı hissesi yüzde 65’ten yüzde 35’e geriledi.
Bundan daha sonra da yabancı yatırım sermayesi gelmez… Hem Hükümete inanç yok, birebir vakitte kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’ye verdiği not da ”yatırım yapılamaz spekülatif” seviyesindedir.
3- Yüksek maliyeti sebebi ile dış borçları çevirmekte zorlanıyoruz.
Türkiye’nin dış borç stoku 455 milyar dolardır. Ulusal gelire oranı yüzde 60 ötüründadır. Bu oran yüksek değil ve lakin dış borçları çevirmekte zorlanıyoruz. Çünkü Türkiye riskli ülke olarak görülüyor.
Sovereing, memleketler arası piyasalarda süreç bakılırsan tahvillerin her gün CDS oranlarını yayınlıyor. Bu tabloda Türkiye’nin yurt dışı tahvillerinde iflas risk primini gösteren CDS oranı 592 baz puandır. Öteki ülkelere nazaran açık orta yüksektir. Bizden daha sonra ikinci sırada Brezilya geliyor. Brezilya’nın CDS oranı 217 baz puandır.
Türkiye, faiz artı 5,9 puan sigorta risk primi vermek zorundadır. Yani dünyanın en yüksek faizini biz ödüyoruz. Dış borçları çevirmekte zorlanıyoruz.
4- MB döviz rezervleri eksidedir.
128 milyar dolar macerasından daha sonra, MB döviz rezervleri eksiye geçti. Hala eksi 45- 50 milyar dolar kadardır. Eksi rezerv hem inanç kaybına yol açar birebir vakitte dış borç riskini artırır.
Bir arkadaşım bana; ‘beş yıl evvel kriz gelecek dedin, geldi.’ dedi. Ancak ben şayet tedbir alınmazsa kriz olur dedim. Tedbirleri de yazdım. Artık şayet tedbir alınmazsa yahut iktidar popülizm emelli yeni bir yanlış yaparsa dış borçlarda temerrüde düşeriz.
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
Bugünkü şartlarda Türkiye’nin dış borçlarında temerrüt riski yüksektir. Bugünkü siyasi, toplumsal ve ekonomik kurallar devam ederse, temerrüde düşmesi seçim sonuna ertelenebilir. Seçim daha sonrası gelecek iktidar hiç bir şey yapmasa dahi, Türkiye için dünyada inanç tazelemesi oluşacak, yabancı yatırım sermayesi gelecek ve daha uygun kaidelerde dış borç bulabileceğiz.
Ancak siyasi iktidarın ne yapacağı muhakkak olmaz. Zira bugüne kadar yaşadıklarımızdan çıkan tek sonuç var: Türkiye’de iktisat siyasetleri, rasyonel ve aktif bir siyasetler olarak değil, belirli kişi ve şahıslara ve belirli kümelere gelir sağlamak ve kaynak aktarmak üstüne heyetidir.
Kelam gelimi, kamu-özel işbirliği mukaveleleri açık olarak, oligark yaratma üstüne planlıdır. Çin’e karşı 2021 yılında 28 milyar dolar dış açık Türkiye için risktir ve lakin siyasi iktidar için bu kıymetli değildir; çünkü görünen odur ki değerli olan Türkiye’nin açık vermiş olması değil, bir ithalatçı kümesinin spekülatif yarar sağlamasıdır. Aksi biçimde yatırım malı ve teknoloji ithal ettiğimiz Çin’e niye yılda 28 milyar dolar açık verelim?
bir daha faiz mazereti ile doların 18 liraya çıkmasından bir küme spekülatif, büyük kârlar sağlamıştır. Kamu imkânlarından AKP vakıfları ve İslami vakıf ve tarikatlar yararlanıyor. Siyasi iktidar kamu imkânlarını ve kaynaklarını onlardan kesip, daha verimli ve aktif alanlarda kullanabilir mi?
Dahası seçim yakın diye siyasi iktidar popülizmi tırmandırıp, yeni bir kur şoku yahut yeni bir 128 milyar dolar olayı yaratırsa, dış borçlarda temerrüt riski artar.
Türkiye’de dış borçlarda temerrüt riskini artıran meseleler vardır.
1- Döviz gereksinimi yüksektir.
Üretimde kullanılan ithal girdi oranı yüksektir. Girdi ithal edemezsek üretim düşer. İthalat için evvel finansman gerekiyor. Yani dövize gereksinim var.
2022 yılında, cari açık 48-50 milyar dolar, dış ticaret açığı 55-60 milyar dolar olacak. Cari açığın bir kısmını dış borç faizi için veriyoruz. Türkiye dünyada dış borçlanmada en yüksek faizi ödüyor. Kelam gelimi Hazine ve Maliye Bakanlığı 5 yıl vadeli ve 2 milyar dolarlık tahvili yüzde 8,625 faizle ihraç etti.
2- Yabancı sermaye gelmiyor.
Gayrimenkul alımı haricinde, direkt yabancı yatırım sermayesi gelmiyor. Bilakis yerli sermaye de dışarıya yatırım için çıkıyor. Borsada yabancı hissesi yüzde 65’ten yüzde 35’e geriledi.
Bundan daha sonra da yabancı yatırım sermayesi gelmez… Hem Hükümete inanç yok, birebir vakitte kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’ye verdiği not da ”yatırım yapılamaz spekülatif” seviyesindedir.
3- Yüksek maliyeti sebebi ile dış borçları çevirmekte zorlanıyoruz.
Türkiye’nin dış borç stoku 455 milyar dolardır. Ulusal gelire oranı yüzde 60 ötüründadır. Bu oran yüksek değil ve lakin dış borçları çevirmekte zorlanıyoruz. Çünkü Türkiye riskli ülke olarak görülüyor.
Sovereing, memleketler arası piyasalarda süreç bakılırsan tahvillerin her gün CDS oranlarını yayınlıyor. Bu tabloda Türkiye’nin yurt dışı tahvillerinde iflas risk primini gösteren CDS oranı 592 baz puandır. Öteki ülkelere nazaran açık orta yüksektir. Bizden daha sonra ikinci sırada Brezilya geliyor. Brezilya’nın CDS oranı 217 baz puandır.
Türkiye, faiz artı 5,9 puan sigorta risk primi vermek zorundadır. Yani dünyanın en yüksek faizini biz ödüyoruz. Dış borçları çevirmekte zorlanıyoruz.
4- MB döviz rezervleri eksidedir.
128 milyar dolar macerasından daha sonra, MB döviz rezervleri eksiye geçti. Hala eksi 45- 50 milyar dolar kadardır. Eksi rezerv hem inanç kaybına yol açar birebir vakitte dış borç riskini artırır.
Bir arkadaşım bana; ‘beş yıl evvel kriz gelecek dedin, geldi.’ dedi. Ancak ben şayet tedbir alınmazsa kriz olur dedim. Tedbirleri de yazdım. Artık şayet tedbir alınmazsa yahut iktidar popülizm emelli yeni bir yanlış yaparsa dış borçlarda temerrüde düşeriz.
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz