22 Kasım 2021 tarihli Kabine toplantısının akabinde iktisattaki gidişata ait açıklamalar, iktisatta bir yol haritasına yönelikti. Bu yol haritasına bakılırsa düşük faiz ortamında artan kredi imkanlarıyla yatırım ve istihdamın artması, cari fazla verilerek kurun ve enflasyonun düşmesi hedefleniyor. Bilhassa ihracat artışının yüksek kur ile sağlanması, bu biçimdece yatırım ve istihdamı güçlendirmesi bekleniyor. Lakin bu esnada enflasyonu dikkatten kaçırmamak gerek. Zira yüksek kur ile ihracat üzerinden büyüme sağlanırken, kur geçişkenliğiyle artan maliyet enflasyonu bağlamında ekonomik istikrar feda edilebilir.
Kabine toplantısı daha sonrası açıklamalar, 23 Kasım günü kurda çok dalgalanmaların ortaya çıkmasına, TL’nin dolar karşısında yaklaşık %15 bedel kaybına yol açtı. Tam da taban fiyat görüşmeleri devam ederken, toplumsal açıdan sıkıntı durumda olanları daha sıkıntılı günlerin beklediği anlaşılıyor. Ayrıyeten tasarruflarını TL olarak değerlendirenlerin durumunun berbatlaşması ve şirketler-ihracatçıların mukavele müddetlerinin kısalması, ithalat yükümlülüklerini artırarak üretimin durma basamağına gelmesini birlikteinde getirdi.
TCMB datalarına nazaran ihracatın ithalatı karşılama oranı %80 civarında. Sanki ihracat, ithalatı karşılamak için mi yapılıyor, üzere sorular da akla geliyor. Geçtiğimiz yıla bakılırsa bu yıl sermaye malı ithalatı %20’nin üzerinde arttı. İhracatta da artış var; 2020 Haziran ayına göre 2021 Haziran ayı ihracatında %40 artış ortaya çıktı. Lakin hangisinin daha fazla getiri sağlayacağı ve hangisinin yükümlülük yaratacağı değerlendirilmeli.
Cari fazlayla döviz girişi sağlayarak kuru düşürmek ve kur geçişkenliğinin yarattığı maliyet enflasyonuyla gayret edilmesinde, cari açığın bileşenlerinin en âlâ biçimde tahlili kıymetli. Burada dövizin kıtlığı mı yoksa dövize olan talep mi sorun olacak? Fiyat istikrarına odaklanmışken cari fazla üzerinden fiyat istikrarına ulaşmak, uzun bir yol. Bu kararları almadan evvel, ithalata dayalı üretim ve ihracat yapısına sahipken, Türkiye’ye mahsus, kendi koşullarımızdan oluşan bir kalkınma modeli benimseyerek, ithal malları ülke ortasında üretebilecek yatırımlar yapmalıydık.
Cari istikrara ulaşıp ekonomik istikrarı sağlama fikri, bugünlerde ortaya çıkan bir yol haritası değil. Para siyaseti gelişmelerinde de “rekabetçi kur” telaffuzlarını hatırlayanlar vardır.
Sanki cari fazlaya yalnızca düşük kur ile mi ulaşılır? Çok uzağa ya da geçmişe gitmeye gerek yok. Üç yıl evvel, 2018 Ağustos ve 2019 Temmuz ayları içinde sıkı para siyaseti uygulandığında, 2018 yaz devrinde artan Dolar kuru 5,7 TL düzeylerine inerken, enflasyon çift hanelerden geriledi ve periyodun yarısında cari fazla da elde edilebildi. Temmuz 2019’da değişen TCMB başkanlık koltuğu ile para siyaseti gevşemeye başladı. Kasım 2020’ye kadar aralıklarla siyaset faizlerinde başlayan düşüş ile hem enflasyon birebir vakitte kur yükselirken, aylık ortalama 4-5 milyar $ da cari açık verilmişti.
Bugün artık içeride kuru belirleyen ana ögenin, yalnızca cari istikrarda düzgünleşme olmadığı apaçık ortada. Son iki aydır verdiğimiz cari fazlaya karşın, kur ve enflasyonun yükseliş trendi devam ediyor. Burada beklenti idaresi epeyce değerli. Bilhassa fiyat istikrarı gayesiyle uyumlu bir kur siyaseti, iktisattaki bu yol haritasının güvenilirliğini artıracak ve geleceğe yönelik beklentileri olumlu etkileyecektir. Şayet gelecekte enflasyonun daha da artacağı inancı kuvvetlenirse, enflasyon üzerinde daha olumsuz sonuçlar doğuracaktır.
Yüksek enflasyonda ısrar etmek bilhassa fakirleri sert bir biçimde vurur. Hem ekonomik istikrardan sapma tıpkı vakitte fakirleşme gereksiz yere ekonomik büyümeyi baltalar. Ekonomik istikrar olmaksızın hem mevcut birebir vakitte gelecekteki ekonomik refahı artıran siyasetleri bir kere daha erteleme riskiyle karşı karşıya kalırız.
Prof.Dr. Binhan Elif Yılmaz
Kabine toplantısı daha sonrası açıklamalar, 23 Kasım günü kurda çok dalgalanmaların ortaya çıkmasına, TL’nin dolar karşısında yaklaşık %15 bedel kaybına yol açtı. Tam da taban fiyat görüşmeleri devam ederken, toplumsal açıdan sıkıntı durumda olanları daha sıkıntılı günlerin beklediği anlaşılıyor. Ayrıyeten tasarruflarını TL olarak değerlendirenlerin durumunun berbatlaşması ve şirketler-ihracatçıların mukavele müddetlerinin kısalması, ithalat yükümlülüklerini artırarak üretimin durma basamağına gelmesini birlikteinde getirdi.
TCMB datalarına nazaran ihracatın ithalatı karşılama oranı %80 civarında. Sanki ihracat, ithalatı karşılamak için mi yapılıyor, üzere sorular da akla geliyor. Geçtiğimiz yıla bakılırsa bu yıl sermaye malı ithalatı %20’nin üzerinde arttı. İhracatta da artış var; 2020 Haziran ayına göre 2021 Haziran ayı ihracatında %40 artış ortaya çıktı. Lakin hangisinin daha fazla getiri sağlayacağı ve hangisinin yükümlülük yaratacağı değerlendirilmeli.
Cari fazlayla döviz girişi sağlayarak kuru düşürmek ve kur geçişkenliğinin yarattığı maliyet enflasyonuyla gayret edilmesinde, cari açığın bileşenlerinin en âlâ biçimde tahlili kıymetli. Burada dövizin kıtlığı mı yoksa dövize olan talep mi sorun olacak? Fiyat istikrarına odaklanmışken cari fazla üzerinden fiyat istikrarına ulaşmak, uzun bir yol. Bu kararları almadan evvel, ithalata dayalı üretim ve ihracat yapısına sahipken, Türkiye’ye mahsus, kendi koşullarımızdan oluşan bir kalkınma modeli benimseyerek, ithal malları ülke ortasında üretebilecek yatırımlar yapmalıydık.
Cari istikrara ulaşıp ekonomik istikrarı sağlama fikri, bugünlerde ortaya çıkan bir yol haritası değil. Para siyaseti gelişmelerinde de “rekabetçi kur” telaffuzlarını hatırlayanlar vardır.
Sanki cari fazlaya yalnızca düşük kur ile mi ulaşılır? Çok uzağa ya da geçmişe gitmeye gerek yok. Üç yıl evvel, 2018 Ağustos ve 2019 Temmuz ayları içinde sıkı para siyaseti uygulandığında, 2018 yaz devrinde artan Dolar kuru 5,7 TL düzeylerine inerken, enflasyon çift hanelerden geriledi ve periyodun yarısında cari fazla da elde edilebildi. Temmuz 2019’da değişen TCMB başkanlık koltuğu ile para siyaseti gevşemeye başladı. Kasım 2020’ye kadar aralıklarla siyaset faizlerinde başlayan düşüş ile hem enflasyon birebir vakitte kur yükselirken, aylık ortalama 4-5 milyar $ da cari açık verilmişti.
Bugün artık içeride kuru belirleyen ana ögenin, yalnızca cari istikrarda düzgünleşme olmadığı apaçık ortada. Son iki aydır verdiğimiz cari fazlaya karşın, kur ve enflasyonun yükseliş trendi devam ediyor. Burada beklenti idaresi epeyce değerli. Bilhassa fiyat istikrarı gayesiyle uyumlu bir kur siyaseti, iktisattaki bu yol haritasının güvenilirliğini artıracak ve geleceğe yönelik beklentileri olumlu etkileyecektir. Şayet gelecekte enflasyonun daha da artacağı inancı kuvvetlenirse, enflasyon üzerinde daha olumsuz sonuçlar doğuracaktır.
Yüksek enflasyonda ısrar etmek bilhassa fakirleri sert bir biçimde vurur. Hem ekonomik istikrardan sapma tıpkı vakitte fakirleşme gereksiz yere ekonomik büyümeyi baltalar. Ekonomik istikrar olmaksızın hem mevcut birebir vakitte gelecekteki ekonomik refahı artıran siyasetleri bir kere daha erteleme riskiyle karşı karşıya kalırız.
Prof.Dr. Binhan Elif Yılmaz
Binhan Elif YILMAZ
www.binhanelifyilmaz.com