Bugüne kadar daima yapısal ıslahatları anlatmaya çalıştım. Bu sefer amaç olarak kabul ettiğimiz muasır medeniyetler (çağdaş uygarlıklar) düzebir daha çıkmayı engelleyen sıkıntılarımızın neler olduğunu ortaya koymayı deneyeceğim. Bunlar beraberinde çağdaş dünyanın bize baktığında risk olarak nitelediği sıkıntılar.
Bizim en önemli sıkıntılarımızdan birisi birçoklarını kendi başımıza yarattığımız problemleri, sorun olarak görmemek ya da onları birer sorun olarak kabul etmemek. O denli olunca da sıkıntıları azaltma ve çözme uğraşı içine girmiyoruz. Bırakın mevcutları çözmeyi her gün bu envantere yeni meseleler ekliyoruz. Sonuçta sorun sayısı daima artıyor.
Meseleleri çözmek için evvel esas sıkıntıların neler olduğunu yazalım. Bu liste tam bir liste değil, buna eklemeler yapılabilir kuşkusuz.
Hukuk
Hukukun herkese eşit ve tarafsız halde uygulanmayışı (hukukun üstünlüğünün bulunmayışı)
Kanunların, kanunları yapanlara ve uygulayanlara uygulanmaması
Bayanlara ve çocuklara karşı şiddet ve tacizin gerektiği halde kovuşturmaya ve cezalandırmaya husus olmaması (İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılmasıyla bu mevzudaki makus yaklaşım cesaretlendirilmiş oldu.)
İktidarın görüşleri aleyhine verilmiş, AİHM kararları dâhil, yargı kararlarının uygulanmaması
Yargının muhalefet için caydırmak ve sindirmek için bir araç olarak kullanılması
Yargıdaki atamalarda siyasetin en üst seviyede rol oynaması
Bütün bu uygulamaların bir kararı olarak Türkiye, en güzelin birinci sırada bulunduğu Hukukun Üstünlüğü Endeksinde toplam 128 ülke içinde 107’nci sırada yer alıyor (https://worldjusticeproject.org/our-work/research-and-data/wjp-rule-law-index-2020)
Siyasal Hususlar ve Dış Siyaset
Demokrasi eksikliği
Güçler ayrımının olmayışı
Laiklik prensibinin zedelenmesi
Siyasal partiler yasasının önder sultasını özendirici yapıda olması
Yüksek Seçim Heyetinin tümüyle bağımsız olmaması
Merkezi idareyle mahallî idareler içindeki ilgilerin siyasal içeriğe dayalı olarak kurulması
Bütün komşularla problemli olunması
Bizimle yakın ilgili olan üç büyük güçle, ABD, AB ve Rusya ile sıkıntılı münasebetlerin nizama sokulamaması
Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakerelerinin yürütülememesi
Bütün bunların bir kararı olarak Türkiye, en uygunun birinci sırada bulunduğu Siyasal İstikrar Endeksinde 194 ülke içinde 174’üncü sırada yer alıyor
(https://www.theglobaleconomy.com/rankings/wb_political_stability/)
Eğitim
Eğitimde sorgulayıcı, araştırıcı ve analitik bir usule dayanmak yerine ezbere dayalı hallerin tercih edilmesi
Okullarda bilimin gerektirdiği eğitimin dinî inanç süzgecinden geçirilerek biçimlendirilmesi, bilim ile din içindeki hususların dinî inanca nazaran kitaplara konulması yahut konulmaması
YÖK’ün demokratik ve özgür üniversite yapısını önleyici tavrı
Üniversitelerin kendi rektörlerini, fakültelerin kendi dekanlarını seçme hakkından mahrum bırakılması
Gereksiz üniversite ve kısımların varlığı ve birtakım kısımlara gereksinimden epeyce fazla öğrenci alınması
Bunların kararı olarak Türkiye, en güzelin birinci sırada yer aldığı OECD ülkeleri öğrencilerine uygulanan PISA testi neticelerina bakılırsa yeri 37 OECD ülkesi içinde 31’inci sıradır. OECD ortalama puanları ve Türkiye puanları (ikinci sayılar) şu biçimdedir: Okuma: 487 / 466, Matematik: 489 / 454, bilim: 498 / 468.
(https://www.oecd.org/pisa/Combined_Executive_Summaries_PISA_2018.pdf)
Kamu Hizmeti bakılırsavlileri
Kamu hizmetinde vazife alanların atanma ve yükselmelerinde liyakatin değil taraftarlığın temel alınması
Bunların kararı olarak Türkiye, en güzelin birinci sırada yer aldığı Kamu vazifesi Aktifliği Endeksinde 38 ülke içinde 32’nci sırada yer alıyor
(https://www.instituteforgovernment.org.uk/blog/uk-comes-top-2019-international-civil-service-effectiveness-index)
İktisat
Enflasyonun yüksekliği
İşsizliğin yüksekliği ve sistemin yeni iş yaratmadaki yetersizliği
Dış Borçların yüksekliği
Hesapsız verilmiş Hazine garantileri
Faizlerin yüksekliği
TL’nin dış kıymet kayıplarının sürekliliği ve yüksekliği
Cari açık ve/veya bütçe açığı vermeksizin büyüyeme sorunu
Merkez Bankası’nın swap hariç net rezervlerinin eksi olması
Bütçe açığının vergi affı, imar affı üzere tek seferlik tedbirlerle kapatılması ve bunların ahlaki bozulmaya yol açması
Vergi sisteminin dolaylı vergilere dayanması ve bunun yarattığı adaletsizlik
Katma paha yaratma sorunu
Teşvik sisteminin eser teşviki yerine kent yahut bölüm teşvikine yönelmesi kararı teşvik olmaktan çıkması
Planlama eksikliği
Tarım kısmının giderek ihmal edilmesi, köyden kente göçlerin bu niçinle artması ve ziraî üretimin gerilemesi
Faiz konusundaki takıntıların da tesiriyle uygulanan yanlış para ve maliye siyasetleri
Bunların kararı olarak Türkiye, en uygunun birinci sırada yer aldığı Ekonomik Özgürlük Endeksinde 169 ülke içinde 76’ncı sırada yer alıyor (https://www.heritage.org/index/country/turkey/)
Yolsuzluklar
Siyasal iktidara yakın şahısların yaptığı öne sürülen yolsuzlukların soruşturulmaması
Kamu harcamalarında şeffaflık ve hesap verilebilirlik eksikliği
Kontrol eksikliği
Yargı kontrolünün işletilememesi
Bunların kararı olarak Türkiye, en uygunun birinci sırada yer aldığı Yolsuzluk Algı Endeksinde 180 ülke içinde 86’ncı sırada yer alıyor (https://www.seffaflik.org/cpi2020/)
Kurumsal Eksikler ve Yanlışlar
Merkez Bankasının bağımsızlığının çoğunlukla zedelenmesi
Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların bağımsızlığının tümüyle tartışmalı hale gelmiş olması (RTÜK örneği)
TÜİK’e yönelik siyasal yaklaşımların bir kararı olarak yayınlanan istatistiklere duyulan itimadın yok olması
Vergi kontrolünün siyasal iktidarın yönlendirmesinden bağımsız hale getirilememiş olması
Bunların kararı olarak Türkiye, en uygunun birinci sırada yer aldığı Yönetişim Aktiflik Endeksinde Yolsuzluk Algı Endeksinde 180 ülke içinde 57’nci sırada yer alıyor (https://solability.com/the-global-sustainable-competitiveness-index/the-index/governance-capital)
Medya
Medya işverenlerinin medya haricinde işlerle uğraşmaları ve bunun kararı olarak siyasal iktidarın tesiri ve yönlendirmesi altında bulunmaları
Basın özgürlüğünün en düşük seviyede olması
Siyasal iktidara tenkit yönetenlerin çeşitli yollarla baskı altına alınması yahut gözdağı verilmesi
Bunların kararı olarak Türkiye, en yeterlinin birinci sırada yer aldığı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksinde 180 ülke içinde 153’üncü sırada bulunuyor (https://rsf.org/en/ranking/2021)
Yazının tamamı burada.
Bizim en önemli sıkıntılarımızdan birisi birçoklarını kendi başımıza yarattığımız problemleri, sorun olarak görmemek ya da onları birer sorun olarak kabul etmemek. O denli olunca da sıkıntıları azaltma ve çözme uğraşı içine girmiyoruz. Bırakın mevcutları çözmeyi her gün bu envantere yeni meseleler ekliyoruz. Sonuçta sorun sayısı daima artıyor.
Meseleleri çözmek için evvel esas sıkıntıların neler olduğunu yazalım. Bu liste tam bir liste değil, buna eklemeler yapılabilir kuşkusuz.
Hukuk
Hukukun herkese eşit ve tarafsız halde uygulanmayışı (hukukun üstünlüğünün bulunmayışı)
Kanunların, kanunları yapanlara ve uygulayanlara uygulanmaması
Bayanlara ve çocuklara karşı şiddet ve tacizin gerektiği halde kovuşturmaya ve cezalandırmaya husus olmaması (İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılmasıyla bu mevzudaki makus yaklaşım cesaretlendirilmiş oldu.)
İktidarın görüşleri aleyhine verilmiş, AİHM kararları dâhil, yargı kararlarının uygulanmaması
Yargının muhalefet için caydırmak ve sindirmek için bir araç olarak kullanılması
Yargıdaki atamalarda siyasetin en üst seviyede rol oynaması
Bütün bu uygulamaların bir kararı olarak Türkiye, en güzelin birinci sırada bulunduğu Hukukun Üstünlüğü Endeksinde toplam 128 ülke içinde 107’nci sırada yer alıyor (https://worldjusticeproject.org/our-work/research-and-data/wjp-rule-law-index-2020)
Siyasal Hususlar ve Dış Siyaset
Demokrasi eksikliği
Güçler ayrımının olmayışı
Laiklik prensibinin zedelenmesi
Siyasal partiler yasasının önder sultasını özendirici yapıda olması
Yüksek Seçim Heyetinin tümüyle bağımsız olmaması
Merkezi idareyle mahallî idareler içindeki ilgilerin siyasal içeriğe dayalı olarak kurulması
Bütün komşularla problemli olunması
Bizimle yakın ilgili olan üç büyük güçle, ABD, AB ve Rusya ile sıkıntılı münasebetlerin nizama sokulamaması
Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakerelerinin yürütülememesi
Bütün bunların bir kararı olarak Türkiye, en uygunun birinci sırada bulunduğu Siyasal İstikrar Endeksinde 194 ülke içinde 174’üncü sırada yer alıyor
(https://www.theglobaleconomy.com/rankings/wb_political_stability/)
Eğitim
Eğitimde sorgulayıcı, araştırıcı ve analitik bir usule dayanmak yerine ezbere dayalı hallerin tercih edilmesi
Okullarda bilimin gerektirdiği eğitimin dinî inanç süzgecinden geçirilerek biçimlendirilmesi, bilim ile din içindeki hususların dinî inanca nazaran kitaplara konulması yahut konulmaması
YÖK’ün demokratik ve özgür üniversite yapısını önleyici tavrı
Üniversitelerin kendi rektörlerini, fakültelerin kendi dekanlarını seçme hakkından mahrum bırakılması
Gereksiz üniversite ve kısımların varlığı ve birtakım kısımlara gereksinimden epeyce fazla öğrenci alınması
Bunların kararı olarak Türkiye, en güzelin birinci sırada yer aldığı OECD ülkeleri öğrencilerine uygulanan PISA testi neticelerina bakılırsa yeri 37 OECD ülkesi içinde 31’inci sıradır. OECD ortalama puanları ve Türkiye puanları (ikinci sayılar) şu biçimdedir: Okuma: 487 / 466, Matematik: 489 / 454, bilim: 498 / 468.
(https://www.oecd.org/pisa/Combined_Executive_Summaries_PISA_2018.pdf)
Kamu Hizmeti bakılırsavlileri
Kamu hizmetinde vazife alanların atanma ve yükselmelerinde liyakatin değil taraftarlığın temel alınması
Bunların kararı olarak Türkiye, en güzelin birinci sırada yer aldığı Kamu vazifesi Aktifliği Endeksinde 38 ülke içinde 32’nci sırada yer alıyor
(https://www.instituteforgovernment.org.uk/blog/uk-comes-top-2019-international-civil-service-effectiveness-index)
İktisat
Enflasyonun yüksekliği
İşsizliğin yüksekliği ve sistemin yeni iş yaratmadaki yetersizliği
Dış Borçların yüksekliği
Hesapsız verilmiş Hazine garantileri
Faizlerin yüksekliği
TL’nin dış kıymet kayıplarının sürekliliği ve yüksekliği
Cari açık ve/veya bütçe açığı vermeksizin büyüyeme sorunu
Merkez Bankası’nın swap hariç net rezervlerinin eksi olması
Bütçe açığının vergi affı, imar affı üzere tek seferlik tedbirlerle kapatılması ve bunların ahlaki bozulmaya yol açması
Vergi sisteminin dolaylı vergilere dayanması ve bunun yarattığı adaletsizlik
Katma paha yaratma sorunu
Teşvik sisteminin eser teşviki yerine kent yahut bölüm teşvikine yönelmesi kararı teşvik olmaktan çıkması
Planlama eksikliği
Tarım kısmının giderek ihmal edilmesi, köyden kente göçlerin bu niçinle artması ve ziraî üretimin gerilemesi
Faiz konusundaki takıntıların da tesiriyle uygulanan yanlış para ve maliye siyasetleri
Bunların kararı olarak Türkiye, en uygunun birinci sırada yer aldığı Ekonomik Özgürlük Endeksinde 169 ülke içinde 76’ncı sırada yer alıyor (https://www.heritage.org/index/country/turkey/)
Yolsuzluklar
Siyasal iktidara yakın şahısların yaptığı öne sürülen yolsuzlukların soruşturulmaması
Kamu harcamalarında şeffaflık ve hesap verilebilirlik eksikliği
Kontrol eksikliği
Yargı kontrolünün işletilememesi
Bunların kararı olarak Türkiye, en uygunun birinci sırada yer aldığı Yolsuzluk Algı Endeksinde 180 ülke içinde 86’ncı sırada yer alıyor (https://www.seffaflik.org/cpi2020/)
Kurumsal Eksikler ve Yanlışlar
Merkez Bankasının bağımsızlığının çoğunlukla zedelenmesi
Düzenleyici ve Denetleyici Kurumların bağımsızlığının tümüyle tartışmalı hale gelmiş olması (RTÜK örneği)
TÜİK’e yönelik siyasal yaklaşımların bir kararı olarak yayınlanan istatistiklere duyulan itimadın yok olması
Vergi kontrolünün siyasal iktidarın yönlendirmesinden bağımsız hale getirilememiş olması
Bunların kararı olarak Türkiye, en uygunun birinci sırada yer aldığı Yönetişim Aktiflik Endeksinde Yolsuzluk Algı Endeksinde 180 ülke içinde 57’nci sırada yer alıyor (https://solability.com/the-global-sustainable-competitiveness-index/the-index/governance-capital)
Medya
Medya işverenlerinin medya haricinde işlerle uğraşmaları ve bunun kararı olarak siyasal iktidarın tesiri ve yönlendirmesi altında bulunmaları
Basın özgürlüğünün en düşük seviyede olması
Siyasal iktidara tenkit yönetenlerin çeşitli yollarla baskı altına alınması yahut gözdağı verilmesi
Bunların kararı olarak Türkiye, en yeterlinin birinci sırada yer aldığı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksinde 180 ülke içinde 153’üncü sırada bulunuyor (https://rsf.org/en/ranking/2021)
Yazının tamamı burada.