Kara ölüm-yersinia pestis Endişeler denildiğinde gerçek bir tehlikenin varlığı yahut gerçekleşmesi ihtimaline karşı gelişen tasa durumu biçiminde açıklanabilir. Beşerler onlarca şeyden korkar karanlık, yükseklik , kapalı alan üzere örnekler verilebilir. İnsanlık tarihi boyunca kaygılar hem şahsi hem toplumsal olarak her türlü gaye için kullanılmıştır. Savaşlarda bile ses çıkarmak, geceleri kişi sayısından fazla ateş yakıp sayıca aldatmalar üzere onlarca dehşet oluşturma tekniği vardır.
Pekala hiç karanlık niçiniyle ölen biri gördünüz mü?
Dikkat edilirse beşerler en çok gördükleri değil bakılırsamedikleri vakit endişeye kapılırlar. Birtakım dehşet niçinleri ise görünmez. Lakin etrafımızda yarattığı etkiyi , yıkımı, tahribatı gördüğümüzde korkmaya başlarız.
Sanayi ihtilali ve tıbbın gelişmesindilk evvel (buna sağlıklı kanalizasyon sistemleri ve hijyen şartları da dahil olmak üzere) beşerler birfazlaca farklı mikroba maruz kalır ve birçoğu vefatla sonuçlanırdı. Bilhassa 1900 lü senelerdan itibaren bu gelişmeler yaşanmıştır. Ne kadar sağlıklı olduğu bir kenara bırakılırsa 1900 ‘de dunya nüfusu 1782000000(bir milyar yediyüzsekseniki milyon)’du. 118 yılda bu sayı neredeyse 7 milyara dayanmış durumda. İnsanlık tarihinin milyon yıldaki gelişimi göz önüne alınınca son yüzyıldaki artış büsbütün sıhhat sistemi ve hastalıklardan korunmaya bağlı olduğu düşünülebilinir. Besine kolay ulaşma, pak içme suları da bir öbür niçindir.
Mevzudan epeyce fazla kopmadan tarihte insanların ismini bilmeden en hayli korktuğu , tarihin en zalim ,vahşi,acımasız katiliyle sizleri tanıştırmak isterim :
Yersinia Pestis.
Yersinia Gram Negatif bir bakteridir. Dunya tarihinde 3 buyuk pandemiye niye olmuştur.Bu bakteri gün ışığına ve dezenfektanlara hassastır. Lakin karanlık ve bilhassa nemli kemirgen yuvalarını fazlaca sever. Beşerde hastalık yapması için bir kemirgenin kanını emen pirenin insanın kanını emmesi gerekmektedir. Yani aslında kemirgenler orta konak olmaktadır. Asıl bulaş pireler aracılığıyladır.
İnsanlara bulaştıktan daha sonra lenf nodlarına masraf, yerleşir ve iltihabi reaaksiyona yol açar. Yaygın damar içi kan pıhtılaşmasına yol açar ve kararında tedavi olunmazsa çoklukla ölümcüldür. 3 alt tipi mevcuttur. Hıyarcıklı veba , septisemik ve pnömonik. Pandemilerde görülen çeşidi hıyarcıklı vebadır.
Hastalığın çıkış sebebi tam olarak bilinmemektedir. Lakin çeşitli teoriler bulunmaktadır. Birincisi kafkaslardaki ceneviz kolonisi Caffa’yı ele geçirmek isteyen tatarların kaledeki direnci kırmak için vebalı ölüleri surlardan içeri atmalarıyla basladığıdır. Biroldukça tarihçi bunu veba salgınının niye olarak kabul etmektedir.
O periyodun insanlarında ise genel olarak ilahın berbat insanları cezalandırdığı görüşü hakimdir. Alman tabiat filozofu Albert do Cologne ‘ye göre ise bu olay Jupiter Mars ve Saturn’un birebir hızada olmasından kaynaklanan bir doğal felaketti.
Bilinen en büyük veba salgınlarından biri 1347’de Mısır’da başlayan veba (kara ölüm/black death/peste noir) salgını gemiler vasıtasıyla Akdeniz limanlarından Avrupa’ya yayılmış, kitle vefatları kararında köyler ve kentler haritadan silinmiş ve 10 yılda 60 milyon insan (Avrupa’nın üçte biri) ölmüş, 75 milyon insan hastalıktan etkilenmiştir. Sayı olarak tam kesin bilgi yoktur fakat tarihçiler avrupa kıtasının üçte birinin bu salgından etkilendiğine kanaat getirmiştirler.
Haritada 1. Veba salgınının İtalyadan başladığı ve Norveç kıyılarına kadar ilerlediği gösterilmektedir. Lakin veba norveçte hayli fazla vefata niye olmamıştır. Vebanın birinci görüldüğü ve tahminen de en hayli ziyan verdiği yer olan İtalya`da resmi talimatlarla veba kurbanlarının eşyaları ve yatakları gömülmüş, konutları dumanla dezenfekte edilmiş ve sirkeyle temizlenmiştir. Sıhhat heyetleri kent haricinde toplu cenaze merasimleri düzenlemişlerdir.
Tabipler daha fazlaca hastalık kapma ihtimalleri olduğu için daha hayli önlem almak zorundadırlar ve genelde gömlek ve eldiven giymekte, tarçın ve bitkilerle ıslatılmış burun torbaları takmaktadırlar.
Kara Mevt yalnızca vefata niye olmakla kalmamış biroldukça farklı açıdan insan ömrünü etkilemiştir. Ölümlerin birçok yoksullardan olması ile birlikte aristokrat kesimde ölümlerden etkilenmiştir.
Ayrıyeten Veba Tarihçisi Robert Gottfied’e göre ‘’Kara vefat olmasaydı Avrupa tozlu ve ağaçsız etiyopya’ya dönüşecekti ‘’. Demektedir. Birkaç istisna haricinde avrupanın büyük ormanları veba salgını daha sonrası ortaya çıkmıştır.
Bir kıtanın belkide insanlık tarihini değiştiren olayların niçininin gözle görünmeyen bir mikrobun niye olması ne ironik. Hitlerin , Napolyon’un fethedemediği Rusya’yı fethedebilen,2. Dünya savaşından epey daha fazla insan öldüren bir küçük katilden bahsettik.
Pekala hiç karanlık niçiniyle ölen biri gördünüz mü?
Dikkat edilirse beşerler en çok gördükleri değil bakılırsamedikleri vakit endişeye kapılırlar. Birtakım dehşet niçinleri ise görünmez. Lakin etrafımızda yarattığı etkiyi , yıkımı, tahribatı gördüğümüzde korkmaya başlarız.
Sanayi ihtilali ve tıbbın gelişmesindilk evvel (buna sağlıklı kanalizasyon sistemleri ve hijyen şartları da dahil olmak üzere) beşerler birfazlaca farklı mikroba maruz kalır ve birçoğu vefatla sonuçlanırdı. Bilhassa 1900 lü senelerdan itibaren bu gelişmeler yaşanmıştır. Ne kadar sağlıklı olduğu bir kenara bırakılırsa 1900 ‘de dunya nüfusu 1782000000(bir milyar yediyüzsekseniki milyon)’du. 118 yılda bu sayı neredeyse 7 milyara dayanmış durumda. İnsanlık tarihinin milyon yıldaki gelişimi göz önüne alınınca son yüzyıldaki artış büsbütün sıhhat sistemi ve hastalıklardan korunmaya bağlı olduğu düşünülebilinir. Besine kolay ulaşma, pak içme suları da bir öbür niçindir.
Mevzudan epeyce fazla kopmadan tarihte insanların ismini bilmeden en hayli korktuğu , tarihin en zalim ,vahşi,acımasız katiliyle sizleri tanıştırmak isterim :
Yersinia Pestis.
Yersinia Gram Negatif bir bakteridir. Dunya tarihinde 3 buyuk pandemiye niye olmuştur.Bu bakteri gün ışığına ve dezenfektanlara hassastır. Lakin karanlık ve bilhassa nemli kemirgen yuvalarını fazlaca sever. Beşerde hastalık yapması için bir kemirgenin kanını emen pirenin insanın kanını emmesi gerekmektedir. Yani aslında kemirgenler orta konak olmaktadır. Asıl bulaş pireler aracılığıyladır.
İnsanlara bulaştıktan daha sonra lenf nodlarına masraf, yerleşir ve iltihabi reaaksiyona yol açar. Yaygın damar içi kan pıhtılaşmasına yol açar ve kararında tedavi olunmazsa çoklukla ölümcüldür. 3 alt tipi mevcuttur. Hıyarcıklı veba , septisemik ve pnömonik. Pandemilerde görülen çeşidi hıyarcıklı vebadır.
Hastalığın çıkış sebebi tam olarak bilinmemektedir. Lakin çeşitli teoriler bulunmaktadır. Birincisi kafkaslardaki ceneviz kolonisi Caffa’yı ele geçirmek isteyen tatarların kaledeki direnci kırmak için vebalı ölüleri surlardan içeri atmalarıyla basladığıdır. Biroldukça tarihçi bunu veba salgınının niye olarak kabul etmektedir.
O periyodun insanlarında ise genel olarak ilahın berbat insanları cezalandırdığı görüşü hakimdir. Alman tabiat filozofu Albert do Cologne ‘ye göre ise bu olay Jupiter Mars ve Saturn’un birebir hızada olmasından kaynaklanan bir doğal felaketti.
Bilinen en büyük veba salgınlarından biri 1347’de Mısır’da başlayan veba (kara ölüm/black death/peste noir) salgını gemiler vasıtasıyla Akdeniz limanlarından Avrupa’ya yayılmış, kitle vefatları kararında köyler ve kentler haritadan silinmiş ve 10 yılda 60 milyon insan (Avrupa’nın üçte biri) ölmüş, 75 milyon insan hastalıktan etkilenmiştir. Sayı olarak tam kesin bilgi yoktur fakat tarihçiler avrupa kıtasının üçte birinin bu salgından etkilendiğine kanaat getirmiştirler.
Haritada 1. Veba salgınının İtalyadan başladığı ve Norveç kıyılarına kadar ilerlediği gösterilmektedir. Lakin veba norveçte hayli fazla vefata niye olmamıştır. Vebanın birinci görüldüğü ve tahminen de en hayli ziyan verdiği yer olan İtalya`da resmi talimatlarla veba kurbanlarının eşyaları ve yatakları gömülmüş, konutları dumanla dezenfekte edilmiş ve sirkeyle temizlenmiştir. Sıhhat heyetleri kent haricinde toplu cenaze merasimleri düzenlemişlerdir.
Tabipler daha fazlaca hastalık kapma ihtimalleri olduğu için daha hayli önlem almak zorundadırlar ve genelde gömlek ve eldiven giymekte, tarçın ve bitkilerle ıslatılmış burun torbaları takmaktadırlar.
Kara Mevt yalnızca vefata niye olmakla kalmamış biroldukça farklı açıdan insan ömrünü etkilemiştir. Ölümlerin birçok yoksullardan olması ile birlikte aristokrat kesimde ölümlerden etkilenmiştir.
Ayrıyeten Veba Tarihçisi Robert Gottfied’e göre ‘’Kara vefat olmasaydı Avrupa tozlu ve ağaçsız etiyopya’ya dönüşecekti ‘’. Demektedir. Birkaç istisna haricinde avrupanın büyük ormanları veba salgını daha sonrası ortaya çıkmıştır.
Bir kıtanın belkide insanlık tarihini değiştiren olayların niçininin gözle görünmeyen bir mikrobun niye olması ne ironik. Hitlerin , Napolyon’un fethedemediği Rusya’yı fethedebilen,2. Dünya savaşından epey daha fazla insan öldüren bir küçük katilden bahsettik.