İktidardan emekli ikramiyelerine artırım çıkmadı. Lakin kamu kaynaklarının nereye aktarılacağının iktidarın tercihi olduğunu belirten iktisatçılar, “Kaynaklar verimsiz projelere gidiyor” dedi. Prof. Dr. Aziz Çelik’e bakılırsa taban fiyatın prim takviyesiyle hiç bir artırım yapılmadan 5 bin lira olabilmesi mümkün. Çelik, kur muhafazalı mevduatın yalnızca martta getirdiği yükün emeklilere ayrılması durumunda ikramiyenin 2 bin lira olacağını söylemiş oldu.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, bayram ikramiyeleriyle ilgili artışın gündemde olmadığını söylemişti. Alım “1100 lira olarak 28 yahut 29 Nisan’da ödenecek. İki bayramda bunun maliyeti 25 milyar lira. Bu mevzu her vakit kıymetlendirilebilir lakin ben şu an mevcut durumu söylüyorum” demişti. Alım, farklı açıklamalar gelse de minimum fiyata düzenleme konusunu da ‘gerçekçi’ bulmamıştı.
Lakin enflasyonun rekor kırdığı bir ortamda bu ölçü yetersiz kalıyor. Pekala iktidar hakikaten artış için kaynak bulamaz mı?
İktidarı ‘yandaş’ şirketlere dayanak vermekle suçlayan CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Erdoğan’a seslenerek “Beşli çeteye verdiğinin binde birini emekliye vereceksin” demişti.
‘İktidarın tercihi verimsiz projelerden yana’
İktisatçılar kamu özel işbirliği projelerine verilen garantilere dikkat çekiyor. Buna nazaran kamu kaynaklarının nereye aktarılacağı bir tercih problemi. İktidarın bu noktadaki tercihiyse ‘verimsiz’ projelerden yana.
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı’na (TEPAV) bakılırsa hükümet, havalimanı projelerine 7,3 milyar, otoyol ve köprü projelerine 32,1 milyar, kent hastanelerine 78,2 milyar, Akkuyu Nükleer Santrali içinse 35 milyar dolarlık gelir garantisi sağladı. Kamu özel işbirliği projelerine verilen gelir garantilerinin bütçeye toplam yükü yaklaşık 153 milyar dolar.
DW Türkçe’den Pelin Ünker’e konuşan Devlet Planlama Teşkilatı eski uzmanı Prof. Dr. Uğur Emek, “Önceliklendirme fazlaca değerli. Birincisi, verimsiz projeye para aktarıyorsanız, evvela verimsiz olduğu için makus bir projeye para aktarmış olursunuz. İkincisi de daha güzel bir projeden vazgeçmiş olursunuz. İki tane kötülük var burada” dedi.
Çelik: Devlet bütçeden kaynak aktarabilir
Çalışma iktisadı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik de bütçeden sermaye takviyeleri için ayrılabilen kaynakların, emekliler için ya da taban fiyatın üzerindeki prim yükünü azaltmak için kullanılabileceğine dikkat çekti.
Çelik’e göre devlet, emekli aylık ve gelirlerinin artırılması için Toplumsal Güvenlik Kurumu’na bütçeden kaynak aktarabilir. Toplumsal Güvenlik Kurumu da emeklilere daha güzel bir aylık ve bayram ikramiyesi ödeyebilir.
Toplumsal güvenlik prim ödemelerinde patronların yüzde 5’lik hissesinin devlet tarafınca karşılandığını belirten Çelik, son 10 yılda bütçeden patronlara aktarılan sigorta primi takviyesinin 174 milyar lirayı bulduğunu söylemiş oldu. Yalnızca 2021’de aktarılan 25 milyar TL’nin bütçenin yaklaşık yüzde 2’sine karşılık geldiğine dikkat çekti.
“İşverene nasıl prim takviyesi sağlanıyorsa taban fiyatlı üstündeki sigorta primi yükü de Hazine tarafınca ya da bütçeden karşılanabilir” diyen Çelik’e nazaran bu türlü 4 bin 250 lira için olan taban fiyatın hiç bir artırım yapılmadan 5 bin lira olabilmesi mümkün.
‘Bayram ikramiyesi 2 bin lira olabilirdi’
Son periyodun önde gelen tartışma mevzularından biri de kur muhafazalı mevduatlar. Düzenlemeye nazaran şirketler ve kurumlar, döviz ya da altın hesaplarını, kur üzerinden Türk Lirası mevduatlara çevirebiliyor. TL’nin dövize karşı düşüşünün banka faiz oranlarını aşması durumundaysa bu kurum ve şirketlerin uğradığı ziyanlar telafi ediliyor. Lakin düzenleme yüksek gelir kümesine servet transferi yapıldığı istikametinde eleştiriliyor.
Aziz Çelik, kur muhafazalı mevduat hesapları için bütçeden yalnızca martta 11,7 milyar liralık kaynak aktarıldığını hatırlattı.
Türkiye’de 13,6 milyon emekli bulunduğunu belirten Çelik, “11,7 milyar lira bayram ikramiyesine aktarılsaydı, emekliye 856 lira daha ödenebilecek ve bayram ikramiyesi 1956 liraya ulaşacaktı” dedi.
‘Kaynak öbür yerde kullanılıyor’
Aziz Çelik’e bakılırsa, kur garantili mevduat sahipleri, araç garantili köprüler, yollar ve hasta garantili hastanelere verilen dayanaklar önemli bir yük oluşturmalarının yanı sıra bütçede kaynak olduğunun da bir işareti: “Yani kaynak var mı? Evet, kaynak var lakin kaynak diğer yerlere kullanılıyor.”
İktisatçılara göre, iktidarın bütçe planlamasındaki tercihleri niçiniyle, geniş halk kısımlarından alınan vergilerle elde edilen kamu kaynakları, sermaye ve yüksek gelir kümelerine aktarılıyor.
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, bayram ikramiyeleriyle ilgili artışın gündemde olmadığını söylemişti. Alım “1100 lira olarak 28 yahut 29 Nisan’da ödenecek. İki bayramda bunun maliyeti 25 milyar lira. Bu mevzu her vakit kıymetlendirilebilir lakin ben şu an mevcut durumu söylüyorum” demişti. Alım, farklı açıklamalar gelse de minimum fiyata düzenleme konusunu da ‘gerçekçi’ bulmamıştı.
Lakin enflasyonun rekor kırdığı bir ortamda bu ölçü yetersiz kalıyor. Pekala iktidar hakikaten artış için kaynak bulamaz mı?
İktidarı ‘yandaş’ şirketlere dayanak vermekle suçlayan CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Erdoğan’a seslenerek “Beşli çeteye verdiğinin binde birini emekliye vereceksin” demişti.
‘İktidarın tercihi verimsiz projelerden yana’
İktisatçılar kamu özel işbirliği projelerine verilen garantilere dikkat çekiyor. Buna nazaran kamu kaynaklarının nereye aktarılacağı bir tercih problemi. İktidarın bu noktadaki tercihiyse ‘verimsiz’ projelerden yana.
Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı’na (TEPAV) bakılırsa hükümet, havalimanı projelerine 7,3 milyar, otoyol ve köprü projelerine 32,1 milyar, kent hastanelerine 78,2 milyar, Akkuyu Nükleer Santrali içinse 35 milyar dolarlık gelir garantisi sağladı. Kamu özel işbirliği projelerine verilen gelir garantilerinin bütçeye toplam yükü yaklaşık 153 milyar dolar.
DW Türkçe’den Pelin Ünker’e konuşan Devlet Planlama Teşkilatı eski uzmanı Prof. Dr. Uğur Emek, “Önceliklendirme fazlaca değerli. Birincisi, verimsiz projeye para aktarıyorsanız, evvela verimsiz olduğu için makus bir projeye para aktarmış olursunuz. İkincisi de daha güzel bir projeden vazgeçmiş olursunuz. İki tane kötülük var burada” dedi.
Çelik: Devlet bütçeden kaynak aktarabilir
Çalışma iktisadı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik de bütçeden sermaye takviyeleri için ayrılabilen kaynakların, emekliler için ya da taban fiyatın üzerindeki prim yükünü azaltmak için kullanılabileceğine dikkat çekti.
Çelik’e göre devlet, emekli aylık ve gelirlerinin artırılması için Toplumsal Güvenlik Kurumu’na bütçeden kaynak aktarabilir. Toplumsal Güvenlik Kurumu da emeklilere daha güzel bir aylık ve bayram ikramiyesi ödeyebilir.
Toplumsal güvenlik prim ödemelerinde patronların yüzde 5’lik hissesinin devlet tarafınca karşılandığını belirten Çelik, son 10 yılda bütçeden patronlara aktarılan sigorta primi takviyesinin 174 milyar lirayı bulduğunu söylemiş oldu. Yalnızca 2021’de aktarılan 25 milyar TL’nin bütçenin yaklaşık yüzde 2’sine karşılık geldiğine dikkat çekti.
“İşverene nasıl prim takviyesi sağlanıyorsa taban fiyatlı üstündeki sigorta primi yükü de Hazine tarafınca ya da bütçeden karşılanabilir” diyen Çelik’e nazaran bu türlü 4 bin 250 lira için olan taban fiyatın hiç bir artırım yapılmadan 5 bin lira olabilmesi mümkün.
‘Bayram ikramiyesi 2 bin lira olabilirdi’
Son periyodun önde gelen tartışma mevzularından biri de kur muhafazalı mevduatlar. Düzenlemeye nazaran şirketler ve kurumlar, döviz ya da altın hesaplarını, kur üzerinden Türk Lirası mevduatlara çevirebiliyor. TL’nin dövize karşı düşüşünün banka faiz oranlarını aşması durumundaysa bu kurum ve şirketlerin uğradığı ziyanlar telafi ediliyor. Lakin düzenleme yüksek gelir kümesine servet transferi yapıldığı istikametinde eleştiriliyor.
Aziz Çelik, kur muhafazalı mevduat hesapları için bütçeden yalnızca martta 11,7 milyar liralık kaynak aktarıldığını hatırlattı.
Türkiye’de 13,6 milyon emekli bulunduğunu belirten Çelik, “11,7 milyar lira bayram ikramiyesine aktarılsaydı, emekliye 856 lira daha ödenebilecek ve bayram ikramiyesi 1956 liraya ulaşacaktı” dedi.
‘Kaynak öbür yerde kullanılıyor’
Aziz Çelik’e bakılırsa, kur garantili mevduat sahipleri, araç garantili köprüler, yollar ve hasta garantili hastanelere verilen dayanaklar önemli bir yük oluşturmalarının yanı sıra bütçede kaynak olduğunun da bir işareti: “Yani kaynak var mı? Evet, kaynak var lakin kaynak diğer yerlere kullanılıyor.”
İktisatçılara göre, iktidarın bütçe planlamasındaki tercihleri niçiniyle, geniş halk kısımlarından alınan vergilerle elde edilen kamu kaynakları, sermaye ve yüksek gelir kümelerine aktarılıyor.