Geçtiğimiz Mart ayında bundan önceki Merkez Bankası (MB) Lideri Naci Ağbal apansızın bir gece yarısı yayınlanan kararname ile nazaranvde alınmış ve yerine şimdiki Lider Şahap Kavcıoğlu atanmıştı. Bu değişimden daha sonra finansal piyasalarda büyük çalkantılar yaşandı. 7,20 lira düzeyinde seyreden dolar süratle 8,80’lere kadar yükseldi. Lider değişimin haricinde öbür bir değişikliğin olmadığı bu süreçte, ekonomik göstergelerde, bilhassa döviz kurlarında meydana gelen değişimin tek öne sürülen sebebi, lider değişimi ile bir arada Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iktisat kuramlarında karşılığı olmayan “faiz sebeptir enflasyon sonuçtur” iddiasının da yeni MB idaresi tarafınca para siyaseti kararlarını alırken dikkate alacakları beklentisiydi. Öbür bir tabir ile yeni idarenin siyaset faiz oranlarında erken ve süratli bir faiz indirimine gitmesi kaygısı kurları üst istikametli hareketlendirmişti.
Fakat yeni MB idaresi bu manada Erdoğan’ın beklentisini karşılayacak kararlara çabucak hemen imza atamadı. Zira yükselme eğilimine giren enflasyon fazlaca önemli bir sorun olarak karşılarında duruyor. Enflasyonun yükseldiği bir devirde faizlerde yapılacak bir indirimin ne tıp sonuçlara yol açacağı biliniyor. Bu niçinle “faizleri indirmesi talimatı” ile vazifeye geldiği düşünülen yeni Lider da çaresiz bir biçimde faizleri bundan evvelki Lider Ağbal’ın yükseltmiş olduğu yüzde 19 düzeyinde tutmaya devam etti ve yaptığı açıklamalarda “enflasyonun altında bir faiz” uygulamayacaklarını da çoğunlukla söz etti.
Bu hafta başında TÜİK tarafınca açıklanan Temmuz ayı enflasyon bilgileri, resmi tüketici enflasyon verisi ile MB siyaset faiz oranı içinde bir farkın kalmadığını gösterdi. Temmuz ayı sonu itibariyle yıllık enflasyon, değişik bir biçimde yüzde 18,95 düzeyinde belirtildi. Siyaset faiz oranı ise yüzde 19. Bu bilgiler bize gösteriyor ki MB taş ile kayanın ortasına sıkışmış durumda.
Erdoğan’ın faiz indirimi ısrarı
Tüm bu göstergeler gün üzere ortada iken, Çarşamba akşamı bir televizyon programına katılan Cumhurbaşkanı Erdoğan, faiz ve enflasyon bağı konusundaki, yanlış olduğu herkes tarafınca bilinen görüşlerinde hâlâ fazlaca ısrarcı. Bu görüşlerinin hayata geçirilmesi için MB’den bir beklenti ortasında olduğunu, “ben de sinyalimi aşikâr yerlere vermiş oluyorum” diyerek açıkça söz etti. “Ağustos enflasyon dataları belirtildiğında enflasyonun düştüğünün görüleceğini” söyleyen Erdoğan, MB’nin faiz indirimlerine gitmesi gerektiğini ima etti.
Bu açıklamaların tesirini anında döviz kurlarında gördük. bir müddetdir düşme eğiliminde olan dolar ve avro, bir daha yükselişe geçti. Bu yazının yazıldığı saatlerde dolar 8,54 düzeyinin üzerinde süreç görüyor.
Öncelikle Ağustos ayı sonunda enflasyonda bir düşüş olması olağan şartlarda mümkün değil. 12 aylık olarak hesaplanan yıllık enflasyonun düşmesi için Ağustos’ta TÜFE’nin aylık olarak yüzde 0,86’dan daha düşük “açıklanması” gerekir. Zira geçen yılın Ağustos ayı verisi buydu. Bu mümkün olamayacağına bakılırsa, enflasyonda baz tesiri kaynaklı bir gerileme kelam konusu olmayacak. Yurtiçi üretici fiyat enflasyonunun yüzde 44,92 olarak belirtildiğı bir devirde, üreticilerin maliyet artışlarını fiyatlara yansıtmadan faaliyetlerine devam etmeleri mümkün görünmüyor. TÜFE’nin düşük çıkmasının tek yolu TÜİK’in “düşük bir data açıklaması” ile mümkün. Şayet bu biçimde bir bilgi açıklayacak olurlar ise bu da aslına bakarsanız prestiji önemli biçimde zedelenmiş olan TÜİK’in epey sıkıntı durumda kalmasına niye olur.
Artık ne olacak?
Erdoğan’ın yalnızca kendisinin inandığı ve etrafındakilerin itiraz bile etmeye cüret edemedikleri “faiz sebep, enflasyon sonuçtur” görüşünün MB Para Siyaseti Konseyi tarafınca karşılık bulması mevcut enflasyon bilgileri ve beklentileri çerçevesinde kelam konusu dahi olamayacaktır. MB’nin 2021 yılı sonuna kadar bir faiz indirimine gitme ihtimali bulunmuyor. Lakin MB şayet olur da Erdoğan’ın baskılarına direnemez ve faiz oranlarında süratlice bir indirime sarfiyat ise bunun başta kurlar ve enflasyon üzerinde fazlaca olumsuz etkileri olur. esasen uzun müddetten beri devam etmekte olan ekonomik kriz derinleşir. Lakin ben faiz indirimine gitmenin mümkün olmadığı görüşümde ısrarcı olduğumu yeniden belirtmek isterim.
Bunun örneklerini son birkaç haftadır ülkede yaşanan felaketler karşısında takındığı durumda da görüyoruz. Evvel Rize’de selden etkilenen vatandaşlara çay poşetleri atan Erdoğan, gelen tüm tenkitlere rağmen tıpkı tavrını Marmaris’te yangın felaketinde ziyan nazarannlere karşı da sürdürdü. Bu da gösteriyor ki kendi bildiğinden asla geri adım atmıyor, bunların muhtemel olumsuz sonuçlarını hiç dikkate almıyor, yapılan tenkitleri umursamıyor. Mevcut idare sistemi çerçevesinde Erdoğan’ı buna zorlayacak bir düzenek da bulunmuyor. Meclisin fonksiyonsuz hale geldiği, devletin kurumsal kapasitesinin önemli biçimde erozyona uğradığı, istikrar düzeneklerinin olmadığı bu modelde, Erdoğan’ın yanlışta ısrar etmesini önlemek de mümkün değil.
Türkiye’nin ekonomik ve başka tüm alanlarda karşılaştığı sıkıntıların temelinde de “en doğruyu ben bilirim, diğerlerinin ne düşündüğünün kıymeti yoktur” anlayışının varlığı ve bunu engelleyecek düzeneklerin bulunmaması yatmakta.
Coğrafya yazgı midir bilemem, lakin idare modelinin baht olmadığı açık.
Yalçın Karatepe
Deutsche Welle
Fakat yeni MB idaresi bu manada Erdoğan’ın beklentisini karşılayacak kararlara çabucak hemen imza atamadı. Zira yükselme eğilimine giren enflasyon fazlaca önemli bir sorun olarak karşılarında duruyor. Enflasyonun yükseldiği bir devirde faizlerde yapılacak bir indirimin ne tıp sonuçlara yol açacağı biliniyor. Bu niçinle “faizleri indirmesi talimatı” ile vazifeye geldiği düşünülen yeni Lider da çaresiz bir biçimde faizleri bundan evvelki Lider Ağbal’ın yükseltmiş olduğu yüzde 19 düzeyinde tutmaya devam etti ve yaptığı açıklamalarda “enflasyonun altında bir faiz” uygulamayacaklarını da çoğunlukla söz etti.
Bu hafta başında TÜİK tarafınca açıklanan Temmuz ayı enflasyon bilgileri, resmi tüketici enflasyon verisi ile MB siyaset faiz oranı içinde bir farkın kalmadığını gösterdi. Temmuz ayı sonu itibariyle yıllık enflasyon, değişik bir biçimde yüzde 18,95 düzeyinde belirtildi. Siyaset faiz oranı ise yüzde 19. Bu bilgiler bize gösteriyor ki MB taş ile kayanın ortasına sıkışmış durumda.
Erdoğan’ın faiz indirimi ısrarı
Tüm bu göstergeler gün üzere ortada iken, Çarşamba akşamı bir televizyon programına katılan Cumhurbaşkanı Erdoğan, faiz ve enflasyon bağı konusundaki, yanlış olduğu herkes tarafınca bilinen görüşlerinde hâlâ fazlaca ısrarcı. Bu görüşlerinin hayata geçirilmesi için MB’den bir beklenti ortasında olduğunu, “ben de sinyalimi aşikâr yerlere vermiş oluyorum” diyerek açıkça söz etti. “Ağustos enflasyon dataları belirtildiğında enflasyonun düştüğünün görüleceğini” söyleyen Erdoğan, MB’nin faiz indirimlerine gitmesi gerektiğini ima etti.
Bu açıklamaların tesirini anında döviz kurlarında gördük. bir müddetdir düşme eğiliminde olan dolar ve avro, bir daha yükselişe geçti. Bu yazının yazıldığı saatlerde dolar 8,54 düzeyinin üzerinde süreç görüyor.
Öncelikle Ağustos ayı sonunda enflasyonda bir düşüş olması olağan şartlarda mümkün değil. 12 aylık olarak hesaplanan yıllık enflasyonun düşmesi için Ağustos’ta TÜFE’nin aylık olarak yüzde 0,86’dan daha düşük “açıklanması” gerekir. Zira geçen yılın Ağustos ayı verisi buydu. Bu mümkün olamayacağına bakılırsa, enflasyonda baz tesiri kaynaklı bir gerileme kelam konusu olmayacak. Yurtiçi üretici fiyat enflasyonunun yüzde 44,92 olarak belirtildiğı bir devirde, üreticilerin maliyet artışlarını fiyatlara yansıtmadan faaliyetlerine devam etmeleri mümkün görünmüyor. TÜFE’nin düşük çıkmasının tek yolu TÜİK’in “düşük bir data açıklaması” ile mümkün. Şayet bu biçimde bir bilgi açıklayacak olurlar ise bu da aslına bakarsanız prestiji önemli biçimde zedelenmiş olan TÜİK’in epey sıkıntı durumda kalmasına niye olur.
Artık ne olacak?
Erdoğan’ın yalnızca kendisinin inandığı ve etrafındakilerin itiraz bile etmeye cüret edemedikleri “faiz sebep, enflasyon sonuçtur” görüşünün MB Para Siyaseti Konseyi tarafınca karşılık bulması mevcut enflasyon bilgileri ve beklentileri çerçevesinde kelam konusu dahi olamayacaktır. MB’nin 2021 yılı sonuna kadar bir faiz indirimine gitme ihtimali bulunmuyor. Lakin MB şayet olur da Erdoğan’ın baskılarına direnemez ve faiz oranlarında süratlice bir indirime sarfiyat ise bunun başta kurlar ve enflasyon üzerinde fazlaca olumsuz etkileri olur. esasen uzun müddetten beri devam etmekte olan ekonomik kriz derinleşir. Lakin ben faiz indirimine gitmenin mümkün olmadığı görüşümde ısrarcı olduğumu yeniden belirtmek isterim.
Bunun örneklerini son birkaç haftadır ülkede yaşanan felaketler karşısında takındığı durumda da görüyoruz. Evvel Rize’de selden etkilenen vatandaşlara çay poşetleri atan Erdoğan, gelen tüm tenkitlere rağmen tıpkı tavrını Marmaris’te yangın felaketinde ziyan nazarannlere karşı da sürdürdü. Bu da gösteriyor ki kendi bildiğinden asla geri adım atmıyor, bunların muhtemel olumsuz sonuçlarını hiç dikkate almıyor, yapılan tenkitleri umursamıyor. Mevcut idare sistemi çerçevesinde Erdoğan’ı buna zorlayacak bir düzenek da bulunmuyor. Meclisin fonksiyonsuz hale geldiği, devletin kurumsal kapasitesinin önemli biçimde erozyona uğradığı, istikrar düzeneklerinin olmadığı bu modelde, Erdoğan’ın yanlışta ısrar etmesini önlemek de mümkün değil.
Türkiye’nin ekonomik ve başka tüm alanlarda karşılaştığı sıkıntıların temelinde de “en doğruyu ben bilirim, diğerlerinin ne düşündüğünün kıymeti yoktur” anlayışının varlığı ve bunu engelleyecek düzeneklerin bulunmaması yatmakta.
Coğrafya yazgı midir bilemem, lakin idare modelinin baht olmadığı açık.
Yalçın Karatepe
Deutsche Welle