Betam’dan gelir kümesine bakılırsa enflasyon araştırması: FAKİR İLE ZENGİNLERE MAHSUS ENFLASYONUN KARMAŞIK KAİNATI

YodaUsta

Global Mod
Global Mod
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafınca her ay açıklanan tüketici enflasyonu (TÜFE) zati temsili (ortalama) hane halkının tüketim sepetinin kıymet artışını yansıtmaktadır. ötürüsıyla resmi enflasyon bu temsili hane halkının maruz kaldığı enflasyondur. halbuki farklı harcama düzeylerine sahip hanelerin tüketim sepetlerinin mal ve hizmet bileşimi temsili hanenin sepetinin bileşiminden farklıdır. Bu niçinle enflasyon oranları da vakit ortasında harcama düzeylerine bakılırsa az ya da fazlaca farklılaşabilir.

Bu araştırma notunda, Hanehalkı Bütçe Anketi’nin (HBA) tüketim harcamaları ayrıntıları kullanılarak, 2003-2021 Temmuz devri için tüketim harcamalarına bakılırsa haneler yüzde 10’luk dilimler halinde gruplandırılmış ve her bir kümeye has birikimli enflasyon oranı hesaplanmıştır.

Birikimli enflasyon oranlarının en düşük tüketim harcanmasını yapan kümede en yüksek, en yüksek tüketim harcanmasını yapan kümede ise en düşük olduğu halindeki yaygın kanaatin doğrulanmadığı görülmektedir. Elde edilen bulguların bir kısmı çok beklenmedik ve şaşırtıcıdır. Temmuz 2021 itibariyle enflasyon endeksinin (2003=100) en düşük kaldığı küme ikinci en yüksek harcamaya sahip kümedir. Bu kümesi, az bir farkla da olsa, en düşük harcama sevisine sahip ya da “en yoksul” küme izlemektedir. En yüksek harcamayı yapan “en zengin” küme ise düşükten yükseğe enflasyon endeksi sıralamasında beklenenin bilakis birinci değil üçüncü sıradadır.

İşte araştırmadan kıymetli ayrıntılar

Bu araştırma notunda birinci kere yüzde 20 yerine yüzde 10’luk harcama kümeleri tahlile husus edilmektedir. Harcama düzebir daha bakılırsa enflasyonun farklılaşması mevzuunda bu iki yaklaşım içinde şaşırtan lakin o ölçüde de farklı kimi farklıklar ortaya çıkmıştır.

(NOT: Grafikler burada linkini verdiğimiz kaynak raporda bulunabilir)

Yüzde 10’luk harcama seviyesi guruplarına bakılırsa TÜFE enflasyonu ise Hal 2’de gösterilmektedir. Göze birinci çarpan harcama seviyelerine bakılırsa enflasyon endeksinin en yüksek harcama kümesinden en düşüğe yüzde 20’lik kümelerde olduğu üzere giderek artan yeknesak bir seyir izlemiyor olmasıdır. Bu beklenen bir sonuç değildir. “Yoksulların enflasyonun zenginlerin enflasyonundan sistematik olarak daha yüksek olduğu” savını çürütmektedir.

En düşük dilimde (q1) (bundan bu biçimde “en yoksul”) ortalama enflasyon endeksi 546,9’a yükselirken, en yüksek harcama diliminde (q10) (Bundan bu biçimde “en zengin”) 560,6’ya yükseldiği görülmektedir. Başka bir sözle en düşük harcamaya sahip kümenin tüketim sepetinin pahası yaklaşık yüzde 447 artarken, en yüksek harcamaya sahip kümede ortalama hanenin tüketim sepetinin kıymeti yüzde 461 artmıştır. “En yoksul” küme ile “en zengin” küme içindeki enflasyon farkı fakirin lehine yaklaşık 14 yüzde puandır. Bu beklenen bir sonuç değildir.

Yüzde 10’luk harcama kümelerinde en yüksek enflasyon oranı yaklaşık yüzde 500 artış ile ikinci sıradaki kümede (q2) (bundan bu biçimde “yoksul”) meydana gelmiştir. bu biçimdece “en yoksul” kümenin enflasyonu ile “yoksul” kümenin enflasyonu içinde ikinci kümenin aleyhine yaklaşık 53 yüzde puanlık fazlaca büyük bir fark ortaya çıkmaktadır. Bu da beklenen bir sonuç değildir.

“En zengin” zengine, “en fakir” yoksula karşı

Bir öbür şaşırtan sonuç ise “en zengin” kümesinin (q10) enflasyonu ile onun bir altındaki kümenin (q9) (bundan bu biçimde “zengin” enflasyonu) içindeki büyük farktır. “En zengin” enflasyonu yüzde 460,6 olurken (endeks 560,6) “zengin” enflasyonu yüzde 441,6’da (endeks 541,6) kalmıştır (Şekil 2). Fark 19 yüzde puandır. Ayrıyeten ikinci en yüksek harcamayı yapan “zengin” kümesinin enflasyonu başka dokuz kümeye kıyasla en düşüğü olup en düşük harcamaya sahip kümenin enflasyonundan (yüzde 446,9) bile 5,3 yüzde puan düşüktür.

Ayrıştırma farkın en fakirler aleyhine epeyce büyük ölçüde besin ve konut harcamalarından, en zenginler aleyhine de değerli ölçüde ulaştırmadan kaynaklandığını göstermektedir.

Besin ve alkolsüz içecekler ve konut harcamaları en fakir bölümün tüketim sepetinde 2019’da yüzde 35,5’lik ve yüzde 40,1’lik bir hisseye sahipken en zenginin sepetinde bu hisseler yüzde 11,8 ve 14,6’dır. Buna karşılık ulaştırma harcamaları en fakirin sepetinde yüzde 3,6 üzere son derece düşük bir hisseye sahipken en güçlü için bu hisse yüzde 29,2’dir (Tablo 2). ötürüsıyla besinde ve konut kalemlerinde fiyat artışları en fakirin enflasyonu üzerinde en zengine kıyasla daha büyük tesir yaparken ulaştırma fiyatlarındaki artış aksi istikamette tesir yapar.

İncelenen devirde başta bu kalemlerde olmak üzere tüm harcama kalemlerinde gerçekleşen fiyat artışlarının şiddeti farklı olduğundan son 18 yılda en fakir ile en güçlü içindeki enflasyon farkı yeknesak bir seyir izlememiştir. Biçim 4’te gösteriliği üzere kabaca 2004-2008 periyodunda en zenginin enflasyonu en yoksulunkine kıyasla daha süratli artmış akabinde 2015’e kadar bu fark az da olsa azalmıştır. Bu tarihten daha sonra enflasyon farkının eğilim olarak en zenginin aleyhine hızlanarak arttığı görülmektedir.

Pandemi sıralamayı etkiledi

birebir vakitte son senelerda aylık enflasyon farklarındaki yüksek oynaklık dikkat çekmektedir. COVİD-19 pandemisinin yol açtığı arz ve talep şokları bilhassa ulaşım enflasyonunda ivme kaybı ile besin enflasyonundaki yüksek artış aylık enflasyon farkının güçlü bölümün lehine azalmasına niye olmuştur. O denli ki fark müspet alandan negatif alana geçerek Nisan 2020’de -4,6 puana gerilemiştir. Öteki sözle birinci sefer en fakirin enflasyonu en zengininkine kıyasla daha yüksek gerçekleşmiştir. Lakin bu durum uzun sürmemiş ekonomik faaliyetler üstündeki kısıtlamaların vakit ortasında kaldırılması kararı ulaştırma, lokanta ve oteller kalemlerinde ortaya çıkan telafi edici yüksek fiyat artışları enflasyon farkının en güçlü bölümün aleyhine bir daha açılmasına yol açmıştır. Hatırlatmak gerekirse bu iki küme içindeki enflasyon farkı hala yaklaşık 14 puandır.

DİSK-AR: 2 ayda kayıtlı işsiz sayısı 244 bin arttı

FÖŞ yazdı: Mülteci emeğine dayalı geri kalma modeli

Kamu-AR: Halkın enflasyonu %40
 
Üst